رابین پاگنامنتا- مایکل اوانز- تونی هلپین
قدرت های غربی اعتقاد دارند ایران در حال اتمام مواد خام لازم برای تولید تسلیحات هسته ای است. این موضوع سبب بالاگرفتن تلاش های بین المللی برای جلوگیری از وارادت مواد خام بیشتر به ایران شده است.
منابع دیپلماتیک معتقدند ذخیره کیک زرد اورانیوم ایران که از سنگ معدن این عنصر ساخته می شود، در حال تمام شدن است و ممکن است ظرف چندین ماه به پایان برسد. برخی کشورها شامل انگلستان، آمریکا، فرانسه و آلمان، برای بازداشتن تولید کنندگان عمدۀ اورانیوم از فروش این ماده به ایران، به تلاش های دیپلماتیک خود شدت بخشیده اند.
وزارت خارجه انگلستان قبل از کریسمس گذشته، نامه محرمانه ای را خطاب به دیپلمات ها در قزاقستان، ازبکستان، و تمام تولید کنندگان عمدۀ اورانیوم نوشت و از آنها خواست از فروش محصولات اورانیومی، به خصوص کیک زرد، به ایران خودداری کنند.
ذخیرۀ کیک زرد ایران که در دهۀ 1970 و در دوره زمامداری شاه برای برنامه صلح آمیز هسته ای از آفریقای جنوبی خریداری شده بود، تقریباً تمام شده است. ایران درحال توسعۀ معادن اورانیوم خود است، اما منابع این کشور برای سنگ معدن طبیعی اورانیوم، کفاف یک برنامه هسته ای ادامه دار را نمی دهد.
کمی پیش از کریسمس بود که سفارت انگلستان در پایتخت قزاقستان، یک نامه محرمانه و فوری دریافت نمود. مقامات عالیرتبه انگلستان به سفیر توصیه کرده بودند که ایران در حال اتمام ذخایر کیک زرد خود است.
این نگرانی وجود داشت که تهران درست چند ماه قبل از موعدی که از نظر کارشناسان اطلاعاتی، مقدار اورانیوم غنی شده برای تولید یک بمب را در اختیار خواهد داشت، به جستجوی منابع جدید تأمین اورانیوم برای خود مشغول باشد. مقامات انگلیسی از قزاقستان- یکی از بزرگترین تولید کنندگان اورانیوم دنیا- درخواست کردند هرگونه تلاش برای درخواست واردات این محصول به ایران را رد کنند.
این درخواست درواقع بخشی از عزم عمومی شش کشور انگلستان، آمریکا، فرانسه، آلمان، استرالیا و کانادا برای دور نگاه داشتن محصولات اورانیومی از دسترس ایران است.
قزاقستان با دراختیارداشتن 15 درصد منابع دنیا، نقش مهمتری در تجارت جهانی اورانیوم برعهده گرفته و قصد دارد در سال جاری به بزرگترین تولید کننده دنیا تبدیل شود.
ازبکستان، که مقامات انگلستان در آنجا هم مشغول رایزنی مشابهی هستند، منابع عظیمی دراختیاردارد و در زمان اتحاد جماهیر سابق شوروی، اصلی ترین تهیه کننده مواد هسته ای برای مقاصد نظامی بوده است.
درحالیکه هیچ مدرک مستدلی از نقش فعال ایران برای خرید مواد هسته ای از هیچکدام از این کشورها در اختیار نیست، اما منابع اطلاعاتی غرب به این کشورها به چشم نقاط ضعف بالقوۀ زنجیرۀ تأمین اقلام هسته ای نگاه می کنند.
نقطه ضعف دیگر این زنجیره، جمهوری دموکراتیک کنگو است که اورانیوم به کار رفته در بمب های هسته ای فرود آمده بر سر ژاپن در سال 1954 را تأمین کرده بود. شایعاتی مبنی بر صادرات غیرقانونی این مواد به کشورهائی نظیر ایران بر سر زبان هاست.
تلاش های جدی بین المللی برای ممانعت از دستیابی ایران به کیک زرد که شامل رایزنی های انگلستان با برزیل هم می شود، درواقع بازتابی از تشدید نگرانی ها در این باره است که احتمالاٌ سال 2009 دوره حساسی در برنامه هسته ای ایران محسوب می شود.
ضمنا این امر بازتاب یکی از بزرگترین چالش هائی است که سیاست خارجی اوباما با آن روبروست. تبدیل سنگ معدن اورانیوم به سوخت هسته ای به دانش فنی پیچیده ای احتیاج دارد. اما به نظر می رسد ایرانی ها در حال بدست آوردن مهارت لازم برای این کار هستند و همین مسأله، نگرانی کشورهای غربی و اسرائیل را در برابر ایران مجهز به سلاح هسته ای برانگیخته است.
برای غنی سازی اورانیوم 235 درحد سوخت سلاح هسته ای، ایران به سوخت بسیار غنی شده نیاز دارد که خود مستلزم به کارگیری هزاران دستگاه سانتریفوژ است. تخمین زده می شود 200 کیلوگرم کیک زرد می تواند 1 کیلوگرم اورانیوم در حد خلوص سلاح هسته ای (94 درصد) تأمین کند. برای ساخت یک بمب هسته ای، به 20 کیلوگرم اورانیوم با درجه خلوص بالا نیاز است.
ایران که همواره ادعا کرده برنامه هسته ای صلح آمیزی را دنبال می کند، در دهه 1970، چند هزار تن کیک زرد از آفریقای جنوبی خریداری کرده است؛ زمانی که شاه سابق اولین تلاش برای دستیابی به انرژی هسته ای صلح آمیز را آغاز کرد. ایران دو معدن کوچک اورانیوم نیز دراختیار دارد که درآستانه بهره برداری هستند اما تنها می توانند مقدار کمی سنگ معدن دراختیار بگذارد. ضمناً مشکلاتی برای خالص سازی همین مقدار اورانیوم نیز وجود دارد.
گزارش آژانس بین المللی انرژی هسته ای در ماه مه گذشته مشخص کرد حدود 70 درصد اورانیوم دراختیار ایران، در تأسیسات اصفهان به گاز هگزافلورید اورانیوم (یو اف 6) تبدیل شده است.
دیوید آلبرایت از مؤسسه علوم و امنیت بین المللی نیز گفت ایران اکنون مقدار کافی از ذخیره گازی اورانیوم برای تولید 35 بمب هسته ای را در اختیار دارد، اما احتمالا تا اواخر سال جاری ذخیره کیک زرد خود را به پایان می رساند.
ایران علاوه بر تأسیسات تبدیل گاز، باید کیک زرد را به ردیف های گلوله ای شکل تبدیل کند تا بتواند آنها را در رآکتور آب سنگین اراک به کار برد. ضمناً ایران به مقادیر عظیمی از کیک زرد نیاز دارد تا بتواند با تبدیل آنها به اورانیوم با درجه خلوص پائین، سوخت لازم برای نیروگاه هسته ای ساخت روسیه در بوشهر را فراهم کرد. این برای مواقعی است که روسیه در تأمین سوخت هسته ای نیروگاه از خود تعلل نشان بدهد.
یک منبع آژانس هسته ای گفت: «شما برای تنها یک نیروگاه 1000 مگاواتی، به سالانه 200 تن کیک زرد نیاز دارید.» ایران از قصد خود برای تأسیس 20 رآکتور هسته ای خبر داده اما آژانس اعتقاد دارد این کشور می تواند سالانه تنها 21 تن اورانیوم در مرکز تولید بندرعباس و سالانه 50 تن در تأسیسات جدید خود در مرکز اردکان (که قرار است دیرتر در سال جاری افتتاح شود) تولید کند.
روسیه متعهد شده سوخت آماده بری مصرف در نیروگاه هسته ای ساخته شده در بوشهر را تأمین می کند. ضمناً جامعه جهانی نیز در بسته مشوق های پیشنهادی خود در سال 2006، وعده تأمین سوخت لازم و آماده سازی آن برای استفاده در برنامه صلح آمیز هسته ای به ایران را داده است. با این حال، ایران اصرار دارد تأسیسات خود را توسعه بدهد و اورانیوم را خودش تولید کند. این فرآیند، به مراتب به بهای گرانتری نسبت به تأمین سوخت از بازار بین المللی تمام می شود.
ایران در سال 2005 تلاش کرد مقداری اورانیوم 238 را از کنگو به بندرعباس قاچاق کند، اما این محموله توسط مقامات گمرگ تانزانیا کشف شد.
پیتر ریکوود، یک مقام آژانس هسته ای، گفت: “هیچکس مطمئن نیست چه مقدار از این مواد تا کنون صادر شده است. شایعات فراوانی درباره خروج اورانیوم از کنگو و ارسال آن به ایران و کره شمالی به گوش می رسد. ما در این باره نگران هستیم”.
منبع: تایمز آنلاین- 24 ژانویه