خبرگزاری مهر دیروز خبر داد که در نشست اعضای فرهنگستان زبان فارسی تاکید شده است که “آموزش زبانهای مادری در استانها بوی توطئه می‌دهد.” محمد علی موحد عضو فرهنگستان زبان و ادب فارسی در این جلسه گفته: “دولت باید از مداخله مستقیم در آموزش زبانهای محلی و بومی خودداری کند. ما زبان معیاری داریم که زبان رسمی ما است. اگر دولت بخواهد آن را فراموش کند و به حوزه زبانهای محلی وارد شود کار ما زار است.” فتح‌الله مجتبایی دیگر عضو فرهنگستان زبان و ادب فارسی نیز آموزش زبان مادری را “امری وارداتی” نامیده و افزوده است: “شک ندارم که این موضوع از خارج به ایران آمده است قبل از این در هندوستان نیز این مسئله توسط انگلستان تجربه شد و امروز هم انگلستان و کشورهای شمالی ما هستند که می‌خواهند این مسئله را به ایران وارد کنند. بهترین وسیله برای عقب نگه داشتن یک ملت بی‌توجهی به زبان آن است. اگر بخواهیم زبانهای مادری‌مان را به عنوان زبان علمی و آموزشی به کار ببندیم به طور حتم به گذشته برگشت خواهیم داشت و این موضوع خطرناک است و از آن بوی توطئه می‌آید.” غلامعلی حداد عادل هم گفته: “مواظب باشیم که مبادا از کیسه سرمایه‌های ملی‌مان همچون زبان فارسی برای پیروزی‌های موقت و بی‌حاصل جناحی خرج کنیم.” اما بهاءالدین خرمشاهی دیگر عضو فرهنگستان نظر دیگری داشت: “دولت باید حدود زبان مادری را تایید کند و بگوید تا چه اندازه ای و به چه شکلی این مسئله باید آموزش داده شود.”
این سخنان در پاسخ به اظهارات علی یونسی دستیار ویژه رییس‌جمهور در امور اقوام و اقلیت‌ها بیان می‌شد که هفته پیش خبر داد آموزش به زبان مادری در دستور کار دولت قرار گرفته است. او گفته بود: “آموزش به زبان مادری برای سایر زبان‌ها از جمله مردم عرب خوزستان در دستور کار است.”
او تاکید کرده بود: “آموزش‌وپرورش، زبان اقوام را تا مقطعی که لازم باشد برایشان تدوین می‌کند. پیگیر رسیدگی به تدریس زبان اقوام هستیم و بعد از تدوین برنامه‌های لازم توسط آموزش‌وپرورش، نتیجه اعلام می‌شود.”
سایت بهارنیوز از رسانه‌های نزدیک به محمدرضا عارف در پاسخ به اظهارات برخی اعضای فرهنگستان زبان فارسی یادداشتی منتشر کرده که در آن آمده است: “چرا اینگونه متعصبانه، با اجرای یک اصل به زمین مانده قانون اساسی، مخالفت می‌کنید و بر دشمنی با زبان فارسی به خاطر این دفاع بد و ناشیانه‌اتان در مناطق قومیت‌نشین، می‌افزایید؟”
نویسنده یادداشت تاکید کرده: “از کجای اجرای این اصل قانون اساسی به گفته و ادعای شما «از آن بوی توطئه می‌آید»؟ به نظر نگارنده اتفاقا، «توطئه» در گسست کنونی فرهنگی و اجتماعی بین مناطق مختلف است که با ناشی‌گری‌ها و برخورد سلیقه‌ای با قوانین مصوبه کشور، کار را به جایی رسانده‌اید که طبق اخبار رسمی و شواهد موجود، در ورزشگاه‌های ورزشی برخی استانها، پرچم‌‌های کشورهای دیگر بر افراشته می‌شوند! این بوی توطئه (آن هم ناشی از برخوردهای تعصبی، سلیقه‌ای و ناشیانه با اصول قانون اساسی) می‌دهد یا اجرای یک اصل به زمین مانده از قانون اساسی کشور، که البته به مذاق شما خوش نمی‌آید و به اشتباه می‌پندارید برای وحدت کشور خطرناک است؟ “
در اواسط مهر ماه گذشته علی اصغر فانی وزیر آموزش و پرورش که در آن زمان سرپرستی این وزارتخانه را برعهده داشت، اعلام کرد: “تدریس زبان قومیتها در مدارس اولویتم است”.
او تاکید داشت: “ما باید اصل ۱۵ قانون اساسی را اجرا کنیم. یکسری برنامه‌ریزی‌ها در زمان آقای خاتمی شده که در نهایت متوقف شده‌اند. باید اکنون با بررسی‌هایی دوباره این برنامه‌ها را به جریان انداخت.”
گرچه این اظهارات اقدامی عملی درپی نداشته، اما حتی بیان آن هم اعتراض‌هایی را برانگیخته است. چنانچه حجت الاسلام سلیمی عضو کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس شورای اسلامی در گفتگو با خبرگزاری ایلنا از طرح مساله آموزش زبان قومیتها در ایران انتقاد کرده و گفته است: “اعتقاد نداریم که آموزش زبان قومیتها از مسایل مهم کشور است.”
جبار کوچکی دیگر عضو کمیسیون آموزش هم معتقد است: “اینکه بخواهیم محتوای درسی را با زبانهای محلی و مادری تنظیم کنیم شدنی نیست، ممکن است ترکیب دانش آموزان یک کلاس یکدست نباشد و برخی از قومیت‌های مختلف در آن باشند نمی‌توان برای این گروه از زبان بومی خاص یک منطقه بهره گرفت.”
از طرفی حمیدرضا مقدم‌فر، معاون فرهنگی و اجتماعی سپاه پاسداران هم چندی پیش در گفتگو با خبرگزاری بسیج از وضعیت زبان فارسی ابراز نگرانی کرد و گفت: “امروز بسیج و سپاه که متشکل از نیروهای ولایت مدار و انقلابی است نیز وظیفه پاسداری از زبان فارسی را بر عهده دارند.[…] بعد از سخنرانی رهبر انقلاب در جمع شورای انقلاب فرهنگی و بیاناتی که در خصوص زبان فارسی داشتند، این موضوع در مرکز مطالعات راهبردی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی به عنوان یکی از اولویت های اصلی ما قرار گرفت و الان مطالعات ما در حال انجام است و در صدد این هستیم تا راهکارهای موجود را شناسایی کنیم.”
چندی پیش صالح نیکبخت، حقوقدان و وکیل پایه یک دادگستری در مصاحبه با روزنامه شرق با موضوع حقوق شهروندی و حقوق اقلیت‌ها، مهم‌ترین مسایل در حقوق اقوام و اقلیت‌ها را “زبان مادری” دانسته و گفته بود: “وزیر آموزش‌وپرورش اعلام کرد که مایلم زبان مادری در مدارس آموزش داده شود اما الان نزدیک به سه‌ماه گذشته و در این مورد، کاری صورت نگرفته است. دقت داشته باشید که این امر در قانون اساسی در اصل۱۵ به رسمیت شناخته شده است.”
اما بجز مشکلات اقلیت‌های قومی که خود به بحرانی بزرگ تبدیل شده است، مساله اقلیت‌های مذهبی نیز از جمله مسائلی است که اختلافات زیادی را دامن می‌زند. سی‌ام دی‌ماه گذشته آیت‌الله خامنه‌ای به مناسبت هفته وحدت گفته بود: “مقابله با هر عامل ضد وحدت تکلیف بزرگ شیعه و سنی است.” تنها یک هفته بعد آیت‌الله مصباح یزدی طی سخنانی به خلیفه سوم مسلمانان اهل سنت حمله کرد و گفت: “دنیا گرایی، باندبازی، تبعیض، دادن پست و مقام به قوم و خویش و عشیره و… توسط خلیفه سوم، موجب خشم توده‌های مردم شد که در نهایت همین امرمنجر به قتل خلیفه گردید.[…] وهابی‌های تکفیری میوه همان درخت‌هایی هستند که بعد از رحلت پیامبر(ص) از حق روی گردان شدند.”
البته صدای اعتراض به این سخنان در رسانه‌های داخلی ایران انعکاسی نداشته است. نگاه امنیتی به اقلیت‌های قومی و مذهبی چنان است که حتی از افزایش جمعیت اقلیت‌ها نیز ابراز نگرانی می‌شود.
