روزبه میرابراهیمی
درپی جنجال های اصولگرایان منتقد هاشمی رفسنجانی در مورد بخش هایی از خاطرات وی و مشروط شدن انتشار کتاب “به سوی سرنوشت” به تایید موسسه نشر آثار امام خمینی، هاشمی رفسنجانی هم رسما به فهرست طولانی “ممنوع ها” پیوست.
از دیروز خبرهایی غیررسمی مبنی بر توقیف این کتاب در محافل سیاسی و مطبوعاتی منتشر شد. وزارت ارشاد این خبرها را تکذیب، لیکن انتشار مجدد کتاب را مشروط به ارائه تاییدیه ای از سوی موسسه نثر آثار امام خمینی کرد. یکی از مقامات این موسسه هم در اظهاراتی بی سابقه خواستار اظهارنظر و تایید خاطرات هاشمی رفسنجانی توسط آیت الله خامنه ای، آیت الله موسوی اردبیلی و مهندس میر حسین موسوی شد.
احتمال توقیف و جمع آوری کتاب با ورود حسین شریعتمداری مدیرمسئول روزنامه کیهان و حمله شدید وی به هاشمی، گمانه زنی هایی را در پی داشت. تا اینکه با انتشار خبری در همین زمینه در یکی از سایت های حامی دولت احمدی نژاد (رجانیوز) این شایعه بیش از پیش رنگ واقعیت به خود گرفت.
رجانیوز پیش از انتشار رسمی خبر جلوگیری از انتشار این خاطرات، نوشته بود: “در پی انتشار کتاب «به سوی سرنوشت» که طی آن بدون هیچگونه مجوز رسمی از موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره)، از قول هاشمی رفسنجانی نسبتهایی به امام راحل(ره) داده شده و منتشر گشته است، قرار است تا از چاپ مجدد و توزیع این کتاب جلوگیری به عمل آید.”
به گزارش رجانیوز “این تصمیم در حالی پس از انتشار نوبت اول این کتاب، اجرا خواهد شد که مطابق قانون، هر نوع نقل قول رسمی و عنوان دار از حضرت امام(ره) و یا مقام معظم رهبری، پیش از انتشار به صورت کتاب، می بایست به تایید موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره) و یا دفتر حفظ و نشر آثار مقام معظم رهبری رسیده باشد.”
این سایت منتقد هاشمی و حامی دولت ادامه داد: “بدین ترتیب، چاپ کتاب «به سوی سرنوشت» هاشمی رفسنجانی در نوبت اول را می بایست یک چاپ «غیر قانونی» و یا «فراقانونی» دانست.”
خبرنگار رجانیوز در ادامه این گزارش به نقل از یک منبع آگاه افزوده بود: “مسوولان وزارت ارشاد نیز بر لزوم صدور مجوز کتبی تأیید اینگونه انتسابها به حضرت امام(ره) از سوی موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره)تاکید کرده اند و این امر را شرط تجدید چاپ این کتاب و اجازه توزیع مجدد آن دانسته اند.”
از انتشار این خبر تا خبر دیگری که خبرگزاری فارس منتشر کرد زمان زیادی نگذشت. فارس به نقل از یک مقام وزارت ارشاد خبر داد: “کتاب «بسوی سرنوشت» بدون تاییدیه موسسه نشر آثار امام مجوز تجدید چاپ نخواهد گرفت.”
مجید حمیدزاده مدیرکل امور کتاب وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در گفتگو با فارس درباره موضوع انتشار مجدد کتاب خاطرات هاشمی رفسنجانی با نام «بسوی سرنوشت» گفت: “این کتاب در سال 84 از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی مجوز پیش از چاپ گرفته اما مجوز اعلام وصول دریافت نکرد.”
بنابرهمین گزارش وی افزود: “کتاب «بسوی سرنوشت» برای چاپ مجدد قطعاً باید از مؤسسه تنظیم و نشر آثار حضرت امام (ره) در مورد نسبت‌ها و نقل قول هایی که از امام خمینی (ره) شده، تاییدیه بیاورند و تا آن تاییدیه نیاید، مجوز تجدید چاپ صادر نخواهد شد. “
حمیدزاده تصریح کرد: “این قانون است که همه ناشرین و مؤلفینی که مطلبی در مورد امام یا مقام معظم رهبری نقل می‌کنند، باید مؤسسات مربوطه آن را تایید کنند. این کتاب هم از این قانون مستثنی نیست و برای چاپ بعد الزاماً باید تاییدیه داشته باشند چرا که در غیر این صورت اجازه تجدید چاپ نخواهند داشت.”
خبرگزاری مهر وابسته به سازمان تبلیغات اسلامی نیز به نقل از یکی دیگر از مقامات وزارت ارشاد، هر چند در عنوان خبر از “عدم جمع آوری” کتاب خبر داد اما در متن خبر انتشار مجدد کتاب را تا رفع شبه غیرممکن دانست.
خبرگزاری مهر به نقل از پرویز کرمی - مدیرکل دفتر وزارتی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، نوشت: “نکته ای در کتاب « به سوی سرنوشت » وجود دارد که مورد شک و شبهه قرار گرفته است و پیش از این یک مقام وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی اعلام کرد که اگر این نکته از سوی دفتر نشر آثار حضرت امام خمینی (ره) رسما تایید شود از نظر ارشاد منعی برای انتشار ندارد. اما اینکه کتاب مذکور را از بازار جمع آوری کرده باشند به هیچ وجه درست نیست و از سوی وزارت ارشاد هم چنین کاری صورت نگرفته است.”
وی تصریح کرد: “اصلا از سوی وزارت ارشاد تصمیمی مبنی بر جمع آوری این کتاب گرفته نشده است و این مساله را تکذیب می کنم. اما نکته ای در این کتاب مطرح شده که اداره کتاب و کتابخوانی اعلام کرده است که درباره صحت مطالب مطرح شده در این کتاب درخصوص حضرت امام (ره) باید موسسه تنظیم و نشر آثار حضرت امام (ره) پاسخگو باشد.”
پرویز کرمی خاطرنشان کرد: “این مساله هم که کتاب « به سوی سرنوشت » بدون دریافت مجوز وزارت ارشاد و اداره کتاب منتشر شده باشد به هیچ وجه صحت ندارد و ممکن است مجوز این کتاب در سالهای گذشته دریافت شده باشد و یا اینکه عنوان آن عوض شده باشد. با این حال این نکته که کتاب مذکور جمع آوری شده باشد اصلا درست نیست.”
دراین میان میرشکاری معاون ارزشیابی متون درموسسه تنظیم ونشر آثار امام خمینی نیز در گفت و گو با مهر با گلایه از ناشرخاطرات آقای هاشمی رفسنجانی درخصوص عدم دریافت مجوزاین موسسه برای چاپ کتاب مذکور گفت: “مطالب بیان شده در این کتاب از حساسیت زیادی برخورداراست و مقام معظم رهبری، آیت الله موسوی اردبیلی ومیرحسین موسوی باید در مورد آن نظر بدهند.”
این رویداد بقدری نادر است که خبرگزاری مهر در تحلیلی که در این زمینه منتشر کرده است می نویسد: “به نظر می رسد که فصل جدیدی ازفعالیت های دفتر نشرمعارف انقلاب آغاز شده باشد؛ چه اینکه پیش ازاین مسئولین دفتر مذکور به تصریح یکی از دست اندرکاران آن هرگز برای انتشار کارنامه و خاطرات سال شمارهاشمی رفسنجانی ازهیچ مرجعی تائیدیه ای دریافت نمی کردند ولی از این پس و با توجه به تحولات اخیر به نظر می رسد روند این خاطرات نیز دگرگون خواهد شد.”
در پی انتشار این خبرها سایت آفتاب که نزدیک به مجمع تشخیص مصلحت نظام است به نقل از دو تن از نزدیکان هاشمی که نامی از آنها نبرده، خبر توقیف این کتاب را تکذیب کردند: “یکی از نزدیکان هاشمی رفسنجانی ضمن دروغ خواندن چنین اخباری گفت: من توقیف کتاب خاطرات آقای هاشمی را تکذیب می‌کنم و باید گفت که دولت نهم و حامیانش، حتی تحمل انتشار خاطرات آقای هاشمی را هم ندارند. همچنین یکی دیگر از نزدیکان هاشمی به خبرنگار آفتاب گفت: من قویا این موضوع را تکذیب می‌کنم و به نظر من اصولا مهم نیست که این سایت‌ها و این افراد چه چیزی می‌گویند چرا که هیچ‌گاه حاضر به شنیدن نظر مخالف خود نیستند “
چالش برانگیز ترین بخش این کتاب، نقل قول هاشمی رفسنجانی در صفحه 173 و در نقل خاطرات خود از روز پنج شنبه 14تیرماه 1363 است که می نویسد؛ “… نماینده شوشتر هم آمد و پیشنهاد قطع شعار مرگ بر آمریکا و مرگ بر شوروی را می داد. گفتم به طور اصولی تصمیم گرفته ایم، امام هم موافقت کرده اند ولی منتظر فرصت هستیم.”
موضوعی که با توجه به همزمان شدن انتشار این خاطرات با اوج گیری چالش های جمهوری اسلامی و آمریکا، واکنش های تندی را از سوی حامیان دولت نهم و اصولگرایان در پی داشت.
کتاب “به سوی سرنوشت” کارنامه و خاطرات سال 1363 هاشمی رفسنجانی در نیمه اول سال 1385 برای دریافت مجوز به اداره کتاب و کتابخوانی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی ارجاع شد و اندکی بعد با دریافت مجوز مقدمات چاپ آن از سوی دفتر نشر معارف انقلاب - که از نیمه دوم دهه هفتاد به عنوان متولی انتشار آثار آیت الله هاشمی رفنسجانی تاسیس شده است - فراهم شد. اگرچه کتاب مذکور در اواخر سال گذشته آماده توزیع در بازار کتاب شده بود اما مسئولین دفتر نشر معارف انقلاب ترجیح دادند توزیع گسترده کتاب را در نمایشگاه بیستم کتاب تهران و در اردیبهشت ماه 1386 انجام دهند.
کتاب خاطرات سال 1363 اکبر هاشمی رفسنجانی اگرچه نزدیک به هفت ماه است که در بازار کتاب چاپ و منتشر شده است اما بیش از دو سه هفته نیست که در کانون توجه محافل سیاسی و کتابخوان های حرفه ای قرار گرفته و حتی بازتاب های بیم المللی هم داشته است.