کاهش قیمت نفت بر همه‌چیز از جمله ژئوپولیتیک خاورمیانه، انسجام اوپک، میزان حفاری در داکوتای شمالی و هزینه بلیت خطوط هوایی در تعطیلات تاثیر می‌گذارد. این چیز جدیدی نیست. از آغاز ظهور دوره سوخت‌های فسیلی، قیمت‌ها بالا و پایین می‌رود و بازار نفت خود را اصلاح می‌کند.
اما این بار ممکن است اتفاق متفاوتی روی دهد. مخازن نفت بیشتری در گوشه و کنار جهان پیدا می شوند و کنترل طولانی‌مدت کشورهای نفت‌خیز بر بازار نفت در حال پایان یافتن است. کشورهای مصرف‌کننده نیز اشتهای خود را کاهش داده‌اند اما در عوض اقتصادهایی هم که زمانی خواب‌آلود بوده‌اند، حالا نسبت به قبل مقدار بسیار زیادی نفت خام مصرف می کنند. هشدار درباره آلودگی هوا و گازهای گلخانه‌ای باعث شده تا کشورها به دنبال سوخت‌های جایگزین باشند.
آژانس بین‌المللی انرژی در پاریس می‌گوید، این موضوعات و تغییرات ساختاری دیگر باعث شده تا فصل جدیدی در تاریخ بازار نفت شروع شود. بسیاری این طور پیش‌بینی می‌کنند که ممکن است قیمت نفت تا ماه‌ها، یک‌سال یا حتی یک دهه بین ۵۰ تا ۶۰ دلار باقی بماند.
در مورد تاثیر این کاهش بر هزینه‌های انرژی مردم باید گفت قیمت نفت با همه کاهش خود هنوز به میزانی نرسیده که در دوره‌هایی در گذشته بود. در دهه ۱۹۹۰ با بحران آسیا و کاهش مصرف، قیمت نفت به بشکه‌ای ۲۰ دلار رسید. در این دوره ماشین‌های بزرگ و جیپ هایی با اندازه تانک در خیابان‌های آمریکا شروع به رژه رفتن کردند.
حتی در سال ۲۰۰۲ هم پیش‌بینی می‌کردند قیمت نفت روی بشکه‌ای ۲۵ دلار تثبیت شود اما با افزایش مصرف و جنگ‌های دوره‌ای قیمت بالا رفت و در سال ۲۰۰۸ به بشکه‌ای ۱۴۷ دلار رسید.
حالا قیمت نفت بشکه ای ۶۰ دلار است و برای اولین بار از سال ۲۰۱۰ قیمت بنزین به زیر ۳ دلار برای هر گالن رسیده است.
شیوه‌های نوین استخراج باعث شده نفت از جاهایی که قبلا دسترس‌ناپذیر تصور می‌شد جاری شود. به این ترتیب آمریکا در حال رقابت با عربستان به عنوان بزرگترین تولیدکننده نفت است. حتی کشورهای دیگری مانند کانادا، مکزیک، برزیل، عراق، کنیا، اوگاندا و دیگران در حال تولید نفت بیشتری هستند یا در آینده این کار را خواهند کرد.
با تولید خودروهای کم‌مصرف و کاهش میل به خرید و راندن خودرو در میان نسل جوان‌تر، مصرف نفت در آمریکا و اروپا کم شده. اما طبقه متوسط چین و هند و کشورهایی از این قبیل که عاشق خودرو هستند این کاهش را جبران می‌کنند. با این حال، در باقی آسیا رشد سریع مصرف کاهش یافته است.
کاهش قیمت نفت بر تمام ارکان زندگی مردم تاثیر می‌گذارد. یکی از بزرگترین سودبرندگان خطوط هوایی هستند. شرکت‌های هوایی بیش از ۳۰ درصد از هزینه‌های خود را صرف سوخت می‌کنند. بنا به گزارش سازمان بین‌المللی حمل و نقل هوایی، در سال ۲۰۱۲ این صنعت ۲۰۸ میلیارد دلار صرف سوخت هواپیما کرده که تقریبا پنج برابر هزینه در سال ۲۰۰۳ بوده است. به گفته تحلیلگران جی پی مورگان، اگر قیمت‌ها پایین بماند این صنعت می‌تواند در سال ۲۰۱۵ پنج میلیارد دلار صرفه‌جویی کند. مسافران هم می‌توانند انتظار قیمت‌های کمتر برای بلیت را داشته باشند.
قیمت پایین غذا و سوخت می‌تواند تورم را پایین آورد و فشار بر بانک مرکزی آمریکا برای بالا بردن نرخ بهره را کم کند. اما اگر قیمت نفت زیادی پایین بیاید، می‌تواند به تورم‌زدایی منجر شود و اقتصاد آمریکا را وارد رکودی دیگر کند.
قیمت پایین تبعات زیان‌آور دیگری هم دارد. شغل و درآمد مالیاتی در ایالت‌هایی مثل داکوتای شمالی و آلاسکا کاهش می‌یابد و فعالیت‌های اقتصادی کمتری رخ خواهد داد.
با این‌که تولیدکنندگان نفت به شیوه‌های جدید فعلا بدبین نیستند، اما سرمایه‌گذاران و تحلیلگران زیادی نسبت به آینده نگرانند. شاخص نفت و گاز داو جونز از اواخر ژوئیه ۲۰ درصد کاهش داشته و شرکت‌های نفت شیل حفاری‌های آینده را فعلا متوقف کرده‌اند. سال آینده سرمایه‌گذاری در این صنعت در آمریکا ۱۰ درصد کاهش خواهد یافت.
قیمت پایین همچنین می‌تواند انگیزه برای سوخت‌های پاکیزه‌تر و امن‌تر را کاهش دهد و تشویق مردم به سفر بیشتر با سوخت ارزان می‌تواند موجب افزایش آلودگی هوا شود.
کشورهای عضو سازمان اوپک با کنترل خود بر بازار نفت، همواره قیمت‌ها را در دست خود داشته‌اند. کشورهای ضعیف‌تر عضو این کارتل با کاهش قیمت‌ها به مشکلات زیادی برخورده‌اند. ایران هم که پیشاپیش درگیر تحریم‌های بین‌المللی بر سر برنامه هسته‌ای خود بوده، برای تراز کردن بودجه سالیانه خود به نفت بالای ۱۳۰ دلار نیاز دارد. به این ترتیب طبیعی است که این کارتل با کاهش تولید خود بخواهد قیمت نفت را بالا ببرد. اما عربستان که قوی‌ترین عضو این گروه است در مقابل کاهش تولید مقاومت کرده. بسیاری از تحلیلگران اعتقاد دارند که این کشور نیز به نفت حدود ۹۸ دلاری نیاز دارد اما به نظر می‌رسد برای عربستان داشتن مشتری‌های بیشتر مهمتر از سود بالاست. تولیدکنندگان نفت به بازارهای آسیایی تشنه نفت نیاز دارند و در صورت کاهش تولید اوپک، این خطر وجود دارد که آن‌ها سراغ نفت آمریکا و کانادا و جاهای از این قبیل بروند. استخراج نفت آمریکا به شیوه‌های نوین حدود بشکه‌ای ۵۰ تا ۷۰ دلار هزینه دارد که برای سعودی‌ها تنها ۱۰ دلار است.
آنتوان هالف، رئیس بخش صنعت نفت و بازارهای سازمان بین‌المللی انرژی می‌گوید: “ده‌ها سال اوپک بازار را در دست خود داشت اما حالا قدرت از اوپک به چین رفته است. از تولیدکننده به مصرف‌کننده، از فروشنده به خریدار.”
کاهش قیمت می‌تواند به اروپا این فرصت را بدهد که در قراردادهای واردات نفت و گاز خود از روسیه، قدرت چانه‌زنی بیشتری داشته باشد. همچنین می‌تواند باعث شود که مسکو بر سر بحران اوکراین سازش بیشتری از خود نشان دهد. اما تحلیلگران می‌گویند برعکس این اتفاق می‌افتد. پوتین که خود را گیرافتاده احساس می‌کند ممکن است بر سر مسئله اوکراین از خود لجبازی بیشتری نشان بدهد. کاهش بیشتر قیمت نفت می‌تواند در کشورهایی نظیر نیجریه و ونزوئلا نیز موجب ناآرامی‌های اجتماعی شود.
اگر اقتصادهای سوختی به پیشرفت خود ادامه دهند و سوخت‌های جایگزین ارزان‌تر شود، تمدن امروز مشمول سناریویی می‌شود که سال‌ها پیش شیخ زکی یمانی، وزیر اسبق نفت عربستان پیش‌بینی کرده بود: “دوران پارینه سنگی به خاطر کمبود سنگ به پایان نرسید و عصر نفت هم سال‌ها پیش از تمام شدن نفت پایان خواهد یافت.”
منبع: کریستین ساینس مانیتور - 13 دسامبر
