سخنان سعید جلیلی، مذاکره کننده هسته‌ای سابق ایران علیه توافقنامه هسته‌ای که در دولت روحانی بدست آمده است خبرساز شده است.
علی اکبر صالحی، رئیس سازمان انرژی اتمی و وزیر خارجه سابق در دولت احمدی‌نژاد که در آخرین ماه‌ها به تیم مذاکره کننده جدید پیوسته بود، درباره سخنان جلیلی گفت: “حالت ایده‌آل همین بود که ما غنی‌سازی ۲۰ درصد داشتیم، آب سنگین اراک هم بود و آنها (غربی‌ها) هم می‌آمدند از ما عذرخواهی می‌کردند و تحریم‌ها را هم برمی‌داشتند. خب اگر شما می‌توانید، بیایید مذاکره کنید. می‌گویند حق غنی‌سازی و فلان و فلان را ما گرفتیم، خب اگر این‌طور است، سند را امضا و کار را تمام می‌کردید.” او که برای توشیح مفاد توافقنامه به مجلس رفته بود، در جمع اعضای “کمیسیون ویژه برجام” اضافه کرد: “ما دل‌مان می‌خواست که خودمان همه مسائل را تدوین کنیم و به هیچ عنوان مذاکره‌ای صورت نگیرد و هر چه که می‌خواستیم، پیش ببریم یعنی نیروگاه آب سنگین اراک را به همین شکل حفظ می‌کردیم و فعالیت‌های هسته‌ای خود را با توسعه هدایت می‌کردیم، بنا به اقتضائات و الزامات خودمان فعالیت‌های صلح‌آمیز هسته‌ای را دنبال می‌کردیم. همان گونه که دوستان بیان فرمودند، در گذشته ۱۹ هزار سانتریفیوژ در نطنز موجود بود ولی تصمیم گرفته شده بود که تنها ۱۰ هزار سانتریفیوژ فعالیت داشته باشد. این اقدام تصمیمی نبود که در زمان ما گرفته شده باشد بلکه در زمان آقایان دکتر عباسی و دکتر جلیلی این تصمیم اتخاذ شده بود. در مورد عدم تزریق گاز به سانتریفیوژهای IR2M نیز در زمان ما صورت نگرفته است، قطعاً این اقدامات دلایل فنی و اقتضائات لازمی را داشته است.”
این اظهارات پس از آن بیان می‌شود که در روزهای اخیر سعید جلیلی هم در این کمیسیون حاضر شده و انتقاداتش از توافقنامه بصورت عمومی منتشر شده بود. دوشنبه هفته گذشته، سید حسین نقوی حسینی سخنگوی کمیسیون امنیت ملی مجلس به خبرگزاری رسمی مجلس گفته بود: “سعید جلیلی در بخشی از صحبت های خود گفت جمهوری اسلامی از حدود ۱۰۰ حق مسلم خود از برجام و اسناد ضمیمه صرف نظر کرده است.” او تاکید داشت: “جلیلی اشاره کرد که تعداد سانتریفیوژها، راه‌اندازی فردو، پیشرفت ۷۶% آب سنگین اراک، تبدیل راکتور تهران به تولید، ۴۵۰ کیلو مواد با غنای ۲۰%، تکمیل و بهره‌برداری از نیروگاه بوشهر، صد تن آب سنگین، تبدیل قرص‌های سوخت به میله‌های سوخت و…. از جمله آورده‌ها و سرمایه‌های هسته ای تیم قبلی بود و ما در چنین شرایطی پرونده را تحویل دادیم.” او همچنین از قول رئیس سابق شورای امنیت ملی اعلام کرد: “جلیلی معتقد است برای بررسی دقیق باید برجام، قطعنامه ۲۲۳۱، متن کامل برنامه بلند مدت و پیوست نقشه راه همکاری با آژانس باید مورد بررسی قرار گرفته شود. وی گفت مطابق بررسی که آنها داشتند، جمهوری اسلامی از حدود ۱۰۰ حق مسلم خود از برجام و اسناد ضمیمه صرف نظر کرده است، مبنای نادرستی از برجام پذیرفته شده که قابل قبول نیست. از جمله استثناء شدن ایران، جایگزین شدن«اجازه» به جای «حق» ایران که در NPT تصریح شده است و پذیرش معیارهای غیر متعارف و بالاخره اینکه در برجام حتی از حقوق تصریح شده از توافق ژنو هم عقب نشینی می‌شود.”
این سخنان واکنش گسترده ای برانگیخت. حتی یکی از نمایندگان مجلس خواستار پاسخگویی جلیلی هم شده بود. عباسعلی منصوری آرانی گفته بود: “دو موضوع مهمی که در حاشیه سوالات بنده از آقای جلیلی مطرح شد، روشن‌گر بسیاری از نکات است. بحث نخست بنده بر سر این بود که هم‌اکنون تیم مذاکره‌کننده کتابچه‌ای را به‌عنوان «برجام» در اختیار کمیسیون گذاشته و سوال اینجاست که نتیجه ۶ سال فعالیت‌های تیم آقای جلیلی کجاست؟!” او اضافه کرده بود: “به‌هر حال همان‌طور که ما در کمیسیون ویژه برجام کلمه‌به‌کلمه برجام را مورد نقد قرار می‌دهیم، باید بدانیم که تیم آقای جلیلی در ۶ سال مذاکرات چه عملکردی داشتند و برای مثال در آلمآتی چه تصمیماتی گرفتند تا بتوانیم مشترکات و تفاوت‌های این دو دوره را با یکدیگر مقایسه کنیم.”
پس از آن بود که احمد شیرزاد، نماینده سابق مجلس و استاد فیزیک دانشگاه تهران طی یادداشتی در روزنامه شرق نوشت: “افرادی که از پذیرش عدم غنی‌سازی در سطح ۲۰درصد به‌عنوان ازبین‌رفتن حق ایران یاد می‌کنند، باید بگویند دقیقا ما چه نیازی به غنی‌سازی ۲۰درصدی داریم؟ برای رآکتور تهران اگر حدود ۱۰۰ کیلوگرم اورانیوم ۲۰درصدی داشته باشیم، این میزان ۲۰ تا ۳۰ سال برای سوخت رآکتور تهران جواب‌گو خواهد بود. اصولا در برنامه هسته‌ای ایران نیاز به غنی‌سازی ۲۰درصدی هیچ‌گاه تعریف نشده بود و جایی نداشته است؛ به‌طوری‌که طبق گفته‌های آقای صالحی، تنها بنا به تصمیمات سیاسی، ایران تصمیم به غنی‌سازی در این سطح می‌گیرد. حالا باید آقای جلیلی به این نکته هم پاسخ دهد که اساسا غنی‌سازی ۲۰درصدی را برای چه منظوری می‌خواهند؟ مثلا برای رآکتور تهران که نیاز به سوخت ۲۰درصدی دارد، یک سری نیازهای فنی دیگری هم وجود دارد. به‌عنوان کارشناس هسته‌ای، مصرف سوخت ۲۰درصد، در صنعت هسته‌ای ایران خیلی کم است.”
همچنین حمید بعیدی‌نژاد، از اعضای تیم مذاکره‌کننده هسته ای نیز در گفتگویی اعلام کرد که مذاکرات در دوره جلیلی حتی به مرحله پیش مذاکره هم نرسیده بوده است. او همچنین تاکید کرد: “از نقطه‌نظر جزئیات روند گفت‌و‌گوها و مذاکره، اگر دو سال مذاکره شبانه‌روزی، فشرده و بدون مترجم و بدون واسطه را از نظر کیفی و کمی، با مجموع روزهایی که در دوره قبلی به گفت‌وگو پرداخته می‌شد با هم مقایسه کنیم، فکر می‌کنم تفاوت نجومی وجود دارد. در دوره قبلی، مذاکره از طریق ترجمه انجام می‌شد، همچنین دوره‌ای مذاکراتی با فواصل طولانی برگزار می‌شد. من اینها را به‌عنوان انتقاد عرض نمی‌کنم، بلکه فقط به‌عنوان ویژگی هر دور از مذاکرات این دوره و گفت‌وگوهای آن دوره باید به آن توجه کنیم. پس اصولا گفت‌وگوهای آن دوره به سطح جزئیات و اصلا سطح مذاکره به معنای دقیق کلمه نرسید.”
