بعد از وقایع سال 1357 در ایران فرار، پناهندگی و مهاجرت گریبان بسیاری از ایرانی ها را گرفت. بسیاری از هراس جان جلای وطن کردند و بسیاری برای رهایی از خلایی که با تغییرات سیاسی/مذهبی به وجود آمده بود. اکثریت دسته دوم را هنرمندان و به خصوص اهالی موسیقی تشکیل می دادند. نام های شناخته شده زیادی را از دست دادیم و نام های تازه ای نیز در میان نسل دوم و سوم مهاجران متولد شدند. اکنون در آستانه آغاز سی امین سال تبعید و مهاجرت نگاهی انداخته ایم به پرونده مهاجرت اهالی موسیقی….
موزیسین‌های ایرانی که در خارج مشهور شدند
نُت های آن طرف رود
این مطلب قرار است درباره آن موزیسین‌های ایرانی باشد که در دنیای موسیقی شناخته شده‌اند. بدیهی است خیلی از این هنرمندان را ما و خیلی‌های دیگر به درستی نمی‌شناسیم و یا حتی نام آن ها را هم نشنیده‌ایم. شاید این گزارش مقدمه‌ای شود برای شناسایی بیشتر این افراد و تهیه لیست کامل تری از موزیسین‌های موفق ایرانی در دنیا.
اعظم علی
”اعظم علی” خواننده و آهنگساز جوان، در ایران متولد شد و از 4 سالگی به هندوستان مهاجرت کرد. زندگی 11 ساله در هند، بر افکار و موسیقی او تاثیر زیادی گذاشته است. اعظم علی از 16 سالگی به آمریکا رفت و در این مدت به زبان های فارسی، هندی و انگلیسی خوانده است.
اعظم علی با عضویت در گروه هایی چون Vas، نیاز و… به اجرای موسیقی New Age می‌پرداخت و هم اکنون پس از ازدواج با “رامین ترکیان” (آهنگساز و سرپرست گروه Axiom of Choice) جانشین “مامک خادم” در این گروه شده است.
نام اعظم علی با خواندن در فیلم “300” بیش از پیش بر سر زبان ها افتاد و همین مساله خشم و اعتراض ایرانیان سراسر جهان را به همراه داشت. اما او در پاسخ به این اعتراضات گفت که از ماجرای فیلم خبر نداشته و صحنه‌های ابتدایی فیلم که به او نشان داده‌اند توهین‌آمیز نبوده و به نظرش مسخره می‌رسیده است! او ضمن عذر‌خواهی از کلیه ایرانیان گفت: “برای معرفی فرهنگ مان به دیگران، باید کارهای عمیق تری انجام بدهیم.“
شهداد روحانی
”شهداد (یا آنطور که بعد از انقلاب می گویند: شهرداد) روحانی” یک رهبر ارکستر ایرانی است که علیرغم داشتن نسبت نزدیک با “انوشیروان روحانی”، تا پیش از همکاری‌اش با “یانی” (آهنگساز یونانی) در ایران آنقدرها شناخته شده نبود؛ اما بعد از رهبری ارکستر یانی و نواختن ویولنی جنجال برانگیز در پایان برنامه “آکروپلیس” یونان بود که در ایران بسیار مشهور شد.
او هر ساله به ایران می آید و برنامه ای را با ارکستر سمفونیک تهران اجرا می کند. در نظرسنجی اینترنتی هم که سال گذشته برای انتخاب پرطرفدارترین موسیقیدانان در ایران انجام شد، شهداد روحانی در رده پنجم بعد از مجید انتظامی، ناصر چشم آذر، انوشیروان روحانی و کارن همایونفر قرار گرفت.
روحانی ساکن آمریکاست و تاکنون فعالیت های زیاد و البته پرافتخاری را در زمینه موسیقی انجام داده است که از جمله آن ها می توان به ساخت موسیقی بازی های آسیایی قطر اشاره کرد. او به تازگی رهبری ارکستر سمفونیک لندن را به عهده گرفت تا آلبوم “نهان مکن” علیرضا عصار را در سبک پاپ- کلاسیک منتشر کند.
سامی یوسف
سال های سال بود که کسی نامی از خواننده مسلمانی به جز “یوسف اسلام” یا همان “کت استیونس” سابق نمی‌برد. تا اینکه بعد از سال ها نام خواننده دیگری که او نیز به زبان انگلیسی و عربی به مضامین اسلامی توجه می‌کرد، سر زبان ها افتاد و اتفاقاً در نامش “یوسف” هم داشت! در ابتدای امر که سامی یوسف به ایرانی ها معرفی شد، کسی نمی دانست که ممکن است این خواننده جوان - که تلویزیون هم کلیپ هایش را نشان می دهد- ایرانی باشد، اما با انتشار بیوگرافی او این مساله عنوان شد.
دایره المعارف جهانی “ویکیپدیا” در مورد او می نویسد: “عده‌ای موفقیت سامی یوسف را در قبال چهره او و کلیپ‌هایی که از آهنگ‌هایش ساخته می‌شود، می‌دانند. اما بی شک مضامین اجتماعی، آرمان‌گرایانه و اعتراضی ترانه‌ها و آهنگ‌هایش هم در این موفقیت، به خصوص در موسیقی جهان اسلام، بی تاثیر نیست.“
اردشیر فرح
”اردشیر فرح” چهل سال است که دور از ایران به سر می‌برد و در حال حاضر تبدیل به یکی از نام های مشهور موسیقی جوانان آمریکائی شده، اما در آثارش نشانه هایی از ایرانی بودن او هست. اردشیر نواختن گیتار را از 12 سالگی در ایران شروع کرد. ابتدا در زمینه موسیقی راک کار می کرد، بعد برای آشنایی بیشتر با موسیقی راک به مرکز این سبک یعنی انگلستان، سرزمین بیتل ها رفت. چون تمام خانواده اش در رشته راه و ساختمان تحصیل کرده بودند، او هم در آنجا به تحصیل در این رشته پرداخت و در همان حین با گروه های راک انگلیسی هم کار می کرد. بعد از 5 سال به آمریکا رفت، ابتدا در بوستون و سپس در کالیفرنیا ساکن شد تا اینکه دانشگاه تمام و دوران زندگی حرفه ای فرح در زمینه موسیقی آغاز شد.
همراه با (Jorg Strunz اهل کاستاریکا) گروه Strunz & Farah را تشکیل دادند که برگرفته از نام خانوادگی این دو موزیسین بود. حاصل کار این گروه تاکنون انتشار 14 آلبوم و اجرای حدود 700 کنسرت در تمام آمریکا و اجرای برنامه های متعدد با نوازندگان معروف دنیا در سبک های مختلف جاز، راک و پاپ است. 25 سال از تشکیل این گروه - که تعدادشان از 5 تا 8 نفر متغیر است- می گذرد و برنامه های آن ها همراه با خواننده های بزرگ آمریکا، برای همه علاقمندان موسیقی آشناست.
اما نقطه اوج این گروه در سال 1991 بود که به خاطر CD پنجم شان بهترین گروه سال آمریکا شناخته شدند و آلبوم شان نیز حدود 14 هفته در صدر جدول فروش آمریکا بود و حدود 47 هفته در رده های دوم و سوم.
علاوه بر این، آلبوم بعدی آن ها در سال 1993 به نام American نامزد دریافت جایزه گرمی شد. به هر حال اردشیر فرح همراه با همکار کاستاریکایی خودش در حال ضبط پانزدهمین آلبوم شان است. آلبوم هایی که به سختی در ایران یافت می شوند. خودش در مورد این مساله می گوید: “متاسفانه ما در ایران کسی را نمی‌شناسیم که بخواهد کارهای ما را پخش کند. در ضمن رابطه تجاری آمریکا هم با ایران زیاد قوی نیست.“
آرمیک
”آرمیک” یکی از آن گیتاریست هایی است که در ایران خودش و کارهایش شناخته شده اند. او علاوه بر نواختن گیتار، در زمینه آهنگسازی هم با بسیاری از خوانندگان پاپ ایرانی فعالیت هایی انجام داده که ساخت این قطعات به شهرت او افزوده است.
آرمیک سال هاست که در لس آنجلس زندگی می کند و یکی از پرفروش‌ترین نوازندگان گیتار در بازار موسیقی آمریکا محسوب می‌شود. آرمیک در تبریز در یک خانواده ارمنی متولد شد. موسیقی در خانواده او ارثی بود، به طوری که پدر و مادرش پیانو را به خوبی می نواختند. بنابراین همیشه نوای جادویی آثار کلاسیک و گیتار آهنگسازان اسپانیایی او را جادو می کرد. او از ابتدا خود را شیفته موسیقی فلامنکو می دید! هنوز به هفت سالگی نرسیده بود که دائم درخواست شنیدن آثار موسیقی فلامنکو را از والدینش می کرد تا بالاخره در سن هفت سالگی ساعت زیبایی را که در تولد هفتمین سال زندگی به او هدیه داده بودند، با یک گیتار تعویض کرد و این شروع کار نوازندگیش بود.
آرمیک در کودکی با خانواده‌اش به تهران آمد و در محله دروازه دولت و سپس خیابان گرگان (نامجوی فعلی) ساکن شد. مادرش سرپرستار بیمارستان پارس بود. پدرش را در سه ماهگی در حادثه تصادف رانندگی از دست داد. بعدها برادر او هم در حادثه رانندگی دیگری درگذشت. آرمیک نواختن گیتار را از شش سالگی و نزد استاد بزرگ گیتار آن زمان ایران “مجتبی ثابتی مقدم” آغاز کرد. در نوجوانی به باشگاه‌های شبانه می‌رفت و گیتار می‌نواخت. در دهه پنجاه، آرمیک نواختن در ترانه‌های پاپ ایرانی را آغاز کرد و با مشهورترین خوانندگان ایرانی همکاری داشته است.
لی لی افشار
با توجه به کنسرت های کوچک و بزرگی که “لی لی افشار” در طول چند سال اخیر در تهران و برخی شهرستان های ایران برگزار کرده، کمتر علاقمند موسیقی است که او را نشناسد. او تازگی‌ها بیشتر از قبل به ایران سفر می‌کند و هر از گاهی میهمان فرهنگسرای نیاوران یا تالار وحدت می شود و صدای گیتارش را به گوش طرفداران ایرانی‌‌اش می رساند.
لی لی افشار متولد سال ۱۳۳۸ در تهران، از 9 سالگی فراگیری گیتار را نزد “داریوش افراسیابی” آغاز کرد. افشار با درجه های لیسانس و فوق لیسانس در رشته نوازندگی گیتار از کنسرواتوار بوستون و کنسرواتوار موسیقی نیوانگلند، فارغ التحصیل شد و نخستین زنی در جهان است که موفق به اخذ درجه پرفسورا در نوازندگی گیتار شده. لیلی افشار یکی از ۱۲ گیتارنواز بین المللی بود که برای نواختن در حضور “مائسترو آندرس سگوویا” در کلاس‌های پیشرفته او در دانشگاه کالیفرنیای جنوبی انتخاب شدند. آن موقع بود که سگوویا پیش‌بینی کرد که او در آینده گیتاریست بزرگی خواهد شد. علاقه او به موسیقی معاصر موجب شد که از نخستین اجرا کنندگان آثار مدرن “رضا والی” در کنسرت های دور دنیایش باشد.
واشینگتن پست لی لی افشار را “قابل اعتنا” و “درخشان” توصیف کرده و او به عنوان بهترین گیتار کلاسیک نواز زن برنده جایزه “ارویل اچ.گیبسن” شده است.
افشار در حال حاضر رئیس برنامه گیتار دانشگاه ممفیس بوده و تاکنون به دریافت چندین جایزه معتبر موسیقی درجهان نائل آمده و آلبوم های متعددی منتشر کرده است.
عزیز ناصری
”عزیز ناصری” گیتاریستی است ایرانی الاصل و عضو گروه موفق “هاگارد”. او علاوه بر اینکه نوازندگی و آهنگسازی گروه را انجام می‌دهد، خواندن قطعات را هم بر عهده دارد. اعضای این گروه آلمانی، ناصری را مغز متفکر هاگارد می دانند. این گروه در ابتدا فعالیتش را با 16 نفر شروع کرد و حالا با 12 نفر ادامه می دهد. سبک گروه هاگارد متال سمفونیک است. اما سبک هایی چون نئو متال و دث متال را هم تجربه کرده است.
تا به حال سه آلبوم موفق از گروه هاگارد منتشر شده که آلبوم سوم به زندگی “گالیله” اختصاص داشت. آلبوم چهارم هاگارد نیز به نام Tales Of Ithiria در راه است که موضوع آن از یک داستان تخیلی گرفته شده.
دیپ دیش
گروه “دیپ دیش” با حضور دو جوان ایرانی به نام های “علی شیرازی نیا” و “شهرام طیبی”، نام آشنایی بین جوانان ایرانی است. هر دو این دی جی ها ساکن واشنگتن آمریکا هستند.
آن ها از سال 1992 با استفاده از آهنگ های خوانندگان معروفی همچون مدونا، شر و دایدو، بیشتر روی ریتم های رقص قطعاتی را اقتباس و اجرا می‌کنند. دیپ دیش به تازگی قطعه‌ای را هم به افتخار “انوشه انصاری” اولین توریست فضایی ایرانی ساخته، که بسیار مورد توجه قرار گرفت.
بزرگ ترین موفقیت دیپ دیش کسب جایزه گرمی برای ریمیکس آهنگ “Thank You” دایدو است.
دی جی علی گیتور
”علی مواساط” در دهم مارس 1975 در “گوهردشت” کرج متولد شد. در 13 سالگی به دانمارک مهاجرت کرد و در آنجا پیگیر کار موسیقی شد و توانست در این رشته به کسب درجه دکترا نائل شود. پس از فارغ‌التحصیلی از کالج، از طریق یکی- دو دستگاه میکسی که داشت زندگی خود را می‌گذراند. اما از درامدش راضی نبود. تا اینکه از سوی یکی از دوستانش به کلوپی در کپنهاگ معرفی شد تا بتواند درامد بیشتری کسب کند. همین ماجرا سرآغاز علاقه بیشتر او به سبک های هاوس و… شد. علی گیتور پارسال به عنوان بهترین آهنگساز دانمارک و بهترین دی جی اروپا انتخاب شد. او شهرت خود را مدیون هیت Whistle است که آخرین بار آن را در انگلستان به همراه خوانندگانی چون پینک، بریتنی اسپیرز، انریکه و… اجرا کرد. این پرو‍‍ژه تا کنون بیش از 6 میلیون نسخه در سراسر جهان فروش داشته است.
سرژ تنکیان
خواننده گروه مطرح “System Of A Down”، “سرژ تنکیان” یک ارمنی است که سال هاست در لس آنجلس زندگی می کند و همواره شایعه ایرانی بودن او و گروهش شنیده شده. برخی حتی پا را فراتر از این گذاشته و می‌گویند او تا همین چند سال قبل در خیابان “جلفا” زندگی می‌کرده است.
بهرام تاج آبادی
”بهرام تاج آبادی” متولد 1355 در تهران است. او سال هاست که در زمینه موسیقی فعالیت می کند و این روزها فعالیت خود را صرف اپرا کرده و در این زمینه هم یکی از موفق ترین خواننده های ایرانی اپرا بوده است؛ تا آنجا که با درگذشت پاواروتی، مسئولین موسیقی کشور ایتالیا از تاج آبادی خواستند تا در بزرگداشت او در ماه نوامبر در شهر فلورانس قطعاتی از اپرای “دون کارلو” وردی را بخواند.
تاج آبادی سال هاست که در کشور فرانسه زندگی می کند و پیش از سفرش به این کشور، در گروه «سوسن اصلانی» آواز می خواند. او در زمینه اپرا جوایز بسیار زیادی را کسب کرده و دائماً در حال کنسرت دادن است.
سارا دانشپور
”سارا دانشپور” نوازنده پیانو است. او همان دختری ست که به تازگی دانشگاه برکلی به او دکترای افتخاری موسیقی هدیه کرده. سارا 18 سالش تمام نشده و چند سال پیش “لوریس چکناواریان” برای اولین بار او را به موسیقی ایران معرفی کرد؛ برای او مراسمی را در سال 82 در تالار وحدت ترتیب داد که در آن “حسین علیزاده”، “کیهان کلهر” و ”شهرام ناظری” نیز حضور داشتند و در آن مراسم سارا قطعاتی از موسیقی کلاسیک را به خوبی اجرا کرد.
او که سال هاست در آمریکا زندگی می کند، بسیاری از جوایز مهم نوازندگی پیانو را در دنیا از آن خود کرده است.