نویسنده: ایان آمل
در کاخی در اصفهان که سومین شهر بزرگ ایران محسوب می شود، تصویری از محمد بر دیوار نقش بسته. البته این تصویری تجسمی از اوست و جای چهره اش، درحالی که عمامه سبز رنگی بر سر دارد، خالی است. افراد بسیاری که همگی لبخند بر لب دارند او را احاطه کرده اند. به واقع این تصویر پیامبر اسلام است که البته فرد بازدیدکننده نیز اجازه عکسبرداری از آن را ندارد. در بازار و در نزدیکی مسجد شاه و مسجد شیخ لطف الله، فروشگاه های بسیاری است که شمایل علی، پسرعموی محمد و چهارمین خلیفه و اولین امام شیعیان را می فروشند. قیمت این شمایل ها از ده ها تا صدها یورو متغیر است.
مگر اسلام با نمایش چهره های الهی و بشری مخالف نیست؟ مگر به روزنامه شارلی ابدو به دلیل ترسیم چهره محمد اعتراض نشد و سپس با کوکتل مولوتوف و پس از آن با سلاح های جنگی مورد حمله قرار نگرفت؟ و این درحالی است که در هیچ آیه ای از قرآن ترسیم چهره انسان ها ممنوع نشده. محمد، به عنوان پیامبر اسلام، یک انسان بود، نه نماد پروردگار. به علاوه، یک نقد هنری مصری بر این نکته تأکید می کند که محمد در منزل خود نقاشی هایی را بر دیوار آویزان می کرده.
مبارزه با بت پرستی
درحقیقت، قرآن بر ممنوعیت نمایش صورت محمد تأکید نکرده، همان طور که نمایش هیچ انسان یا موجود دیگری را نیز ممنوع نکرده، ولی براساس احادیث که گفته می شود گفته های پیامبر است، این موضوع منع شده. ولی اگر به واقع چنین باشد، پس در کشورهای مسلمان نباید هیچ گونه مجسمه، عکس یا تلویزیونی وجود داشته باشد. درحقیقت، هدف احادیث قبل از هر چیز مبارزه با بت پرستی بوده که در اسلام، همانند یهودیت و مسیحیت، گناهی بزرگ محسوب می شود.
مورخان هنری تصاویر مربوط به چهره پیامبر را تا قرن هجدهم یافته اند. ولی از آن پس، چهره پردازی های مذهبی کمتر و کمتر انجام شده، ولی به طور کامل حذف نشده است؛ در همین راستا، پی یر سانلیور و میشلین دومون، از پژوهشگران نژادشناس، در تحقیقی که در سال ۲۰۰۵ تحت عنوان “یک دیدار عجیب؛ عکاسی های لنر و لاندروک و تصویر ایرانی محمد پیامبر” به چاپ رسیده، به این موضوع پرداخته اند. آنها در تابستان سال ۲۰۰۴ در تهران تصویری رنگی از محمد در جوانی یافتند که عمامه ای بر سر دارد. این تصویر در ایران به چاپ رسیده.
تصویر در تونس برداشته شده
اصل این تصویر که چهره نوجوانی با دهان نیمه باز را نشان می دهد از کجا آمده؟ رودولف فرانتس لنر [۱۹۴۸-۱۸۷۸]، عکاس، که در شهر بوهمیا در جمهوری چک متولد شده بود، به تونس و سپس به مصر رفت و هزاران عکس و کارت پستال از مردم تونس و مصر تهیه کرد که نژادشناسان آنها را “تصویربرداری های مرموز و نامتعارف” نامیدند. این تصویر در سال ۱۹۰۵ در تونس برداشته شده و ابتدا در حدود سال های ۱۹۲۰ به عنوان کارت پستال در آلمان مورد استفاده قرار گرفت و بعدها در تهران و قم به تمثالی مبارک تبدیل شد.
شرح این تصویر چیست؟ “تصویر روحانی حضرت محمد، در سن ۱۸ سالگی در همراهی عمویش در یک سفر تجاری از مکه به دمشق”. انتشار این تصاویر در سال ۲۰۰۸ در ایران متوقف شد. در مدت سفرمان به این کشور امکان پیدا کردن این تصویر را نیافتیم.
تصاویر علی، پسرعموی پیامبر
برعکس، برای یافتن تصاویر علی و دو فرزندش حسن و حسین هیچ مشکلی وجود نداشت. اولین امامان اسلام شیعه برخی از اماکن عمومی را نیز مزین کرده اند. این تصاویر حتی در خیابان هم به فروش می رسد؛ درست به مانند برخی تصاویر پارسایان در اماکن زیارتی کاتولیک.
به نظر می رسد که الهیات تشیع دراین زمینه به مراتب انعطاف پذیرتر از همتایان سنی اش عمل می کند. نمایش چهره بشری به هر شکل آن، ازجمله تصاویر پیامبر اسلام، ازسوی قرآن ممنوع نشده. این موضوع را باید به دنبال ترور طراحان شارلی ابدو که به گفته قاتلان شان به دلیل کشیدن کاریکاتور محمد گناهکار بوده اند، یادآوری کرد.
منبع: لوپوئن، ۱۲ ژانویه
