“تجاوز خاکستری” شکلی از آزار و خشونت جنسی است که فرد در حالتی بین رضایت و نداشتن تمایل به رابطه یا هر گونه تعامل جنسی قرار می گیرد.
مهرناز و علی در محل کار با یکدیگر آشنا و به هم علاقمند شدند و پس از مدتی هم نامزد کردند. مهرناز می گوید:” منزل مادر علی مهمان بودم، بعد ناهار که با هم تنها شدیم علی به من نزدیک شد و من هم رضایت داشتم اما او پیشروی کرد و من نتوانستم به او نه بگویم. نمی گویم از علی بدم آمد ولی نمی دانستم از کاری که او کرد راضی بودم یا نه و حتی دلگیر شدم. حالا ۲ بچه داریم اما من هنوز وقتی آن روز را به خاطر می آورم ناراحت می شوم”.
دکتر میشله دکر، استاد دانشگاه جان هاپکینز در تحلیلی که بر گزارش سازمان ملل متحد در مورد تجاوز در شش کشور آسیایی نوشته می گوید: “تجاوز لزوما این نیست که شخصی تفنگ را بر روی شقیقه ی یک زن بگذارد”.
گزارش مزبور نشان می دهد مردم تمایل دارند رفتارها را با تعریف قانونی تجاوز، یعنی داشتن رابطه جنسی با یک زن بدون رضایت وی هماهنگ کنند ولی از واژه ی “تجاوز” استفاده نکنند.
تجاوز خاکستری گاهی دارای مرزهای بسیار باریکی است و قضات در مواجهه با چنین مواردی درشرایط سختی برای تصمیم گیری قرار می گیرند، چرا که رابطه جنسی صحیح رابطه ای دو سویه است که طرفین به آن راضی باشند و با میل و رغبت انجام شود. چنین شرایطی شامل زن و شوهر ها هم می شود و صرف رابطه زناشویی نمی تواند احتمال تجاوز یا تجاوز خاکستری را از بین ببرد.
در گفت و گو با افراد مختلف با موارد متفاوتی از تجاوز خاکستری روبرو شدم. ( نام های به کار رفته مستعار است )
فاطمه می گوید : “من مایل به ارتباط رکتومی نیستم ولی همسرم به من مشروب می دهد تا زمان رابطه حاضر به چنین ارتباطی شوم. روزها پس از رابطه دچار خونریزی و درد در ناحیه رکتوم هستم. در واقع به دلیل مصرف الکل در زمان رابطه راضی هستم ولی رضایت من در شرایط عادی نیست”.
شرایط فاطمه نیز شکلی از تجاوز خاکستری است و به عبارتی می توان مدعی شد چنانچه فردی به دلیل مصرف مواد مخدر و یا الکل حاضر به شکلی از رابطه جنسی شود و یا از آن رضایت داشته باشد در حالیکه که در حال عادی آن عمل جنسی را انجام نمی دهد تجاوز خاکستری است.
سیامک می گوید : “ در چت فیس بوکی با دختری دوست شدم که در نیویورک زندگی می کرد. بارها تلفنی حرف زدیم و عکس رد و بدل کردیم. یک بار تلفن کرد که چند روزی می خواهد به نیوجرسی سفر کند و در خانه من بماند. من هم خوشحال شدم ولی وقتی او در زد و من در را باز کردم جا خوردم. ان زن هیچ شباهتی با عکس هایش نداشت. من از سر رودربایستی به داخل منزل دعوتش کردم و گفتم که می تواند در اتاق خواب دیگر بخوابد. او ابتدا جا خورد ، من واقعا مایل به ارتباط با او نبودم ولی در شرایطی قرار گرفتم که اگر چه زمان رابطه راضی بودم ولی در واقع مجبور به رابطه شدم”.
فرهاد ۳۰ سال پیش ازدواج کرده و قبل از مراسم عقد همسرش را با حجاب کامل دیده بود. فرهاد و همسرش ۲ فرزند دارند ولی همسر فرهاد می گوید : “من می دانم که هیچوقت فرهاد به من علاقه مند نشد. در تمام این مدت من به سمت او رفتم و او با کراهت و گاهی التماس با من رابطه داشت. فرهاد مردی وفادار و بسیار خوب است و معلوم نیست این همه سال ما چرا با هم زندگی کردیم. بچه های ما بزرگ شدند و عروس و داماد شدند اما هنوز فرهاد با اصرار با من ارتباط برقرار می کند”.
قربانیان تجاوز خانگی خاکستری گاه با عوارضی مشابه تجاوز جنسی و حتی بدتر روبرو می شوند. قربانیان خود را گناهکار احساس می کنند و دچار بیزاری از خود می شوند. متخصصین رفتار شناسی جنسی معتقدند ورود افراد به رابطه جنسی باید با رضایت کامل جنسی باشدو باید رضایتمندی طرف مقابل در تمام مراحل تعامل جنسی را در نظر گرفت چرا که طیف اجبار جنسی گسترده است و می تواند آزار کلامی و جسمی و جنسی را در برگیرد. آموزش و تعلیمات جنسی در کاهش احتمال تجاوز خاکستری موثر است.
دکتر عفت خویی معتقد است: کلمات و الفاظ می تواند به شکلی به کار گرفته شود که یکی از طرفین با احساس خجالت یا گناه یا شکلی از رودربایستی مجبور به رابطه جنسی شود ودر حالی که اعتراض نمی کند اما احساس تجاوز کند. وی به تعداد زیاد خانم های شوهر داری اشاره می کند که به کلینیک پزشکی مراجعه می کنند و از عوارض مختلف چنین رابطه هایی رنج می برند. همسران این افراد در حالت خوشبینانه از احساس همسر خود بی اطلاع هستند ولی بسیاری ازآنها با علم به این موضوع رابطه را ادامه می دهند و توجهی و حتی پرسشی از همسر یا شریک جنسی خود نمی کنند.
دکتر عفت خویی که عضو انجمن سکسولوژیست های ایران است با تاکید بر نقش فرهنگ جنسی در جوامع مختلف و تاثیر آن بر رفتار جنسی می گوید : مهارت های شناختی می تواند امکان نقش غیرفعال زوجین که علی الظاهر با رضایت انجام می شود ولی با شکلی از انجام وظیفه در آمیخته را کاهش دهد.
به نظر می رسد تجاوز خاکستری شکلی از خشونت است که می بایست در زمره خشونت های جنسی قرار گیرد.
(اوون لابری ) درشهر کنکود ایالت نیوهمشایر و در دبیرستان ”سنت پل” درس می خواند. او درماه می سال ۲۰۱۴ با دختری که زیر۱۶ داشت رابطه جنسی برقرار کرد و دختر پس از مدتی از اوون به دلیل تجاوز به دادگاه شکایت کرد. اوون بعدها در دادگاه به هیات منصفه گفت که دختر ظاهرا به این رابطه رضایت داشته و او مرتکب تجاوز نشده است. دختر به دادگاه گفت که اگر چه در آن زمان رضایت داشته ولی لابری از او سواستفاده کرده است. در حال حاضر اوون لابری ۱۹ ساله که دانش آموز موفق و درس خوانی در مدرسه بوده واز دانشگاه هاروارد پذیرش گرفته در معرض حداکثر۱۱ سال حکم زندان به دلیل آزارجنسی و در خطر قرار دادن رفاه کودکان دارد در حالیکه خود را بیگناه می داند.
تجاوز خاکستری و برقراری رابطه جنسی با یک فرد با وجود میل ظاهری وی از جمله رفتارهایی است که می تواند با استفاده از دروغ یا مستی، مواد توهم زا، بر هم زدن هوشیاری و روش های دیگر انجام شود. در چنین حالتی در واقع درصد زیادی از افراد مورد تجاوز قرار می گیرند چرا که آن ها دقیقا نمی توانند به متجاوز بفهمانند که از این کار رضایت ندارند، از سوی دیگر اغلب متجاوزان فکر می کنند (یا ترجیح می دهند فکر کنند) که فردی که به او تجاوز می کنند مخالفتی با این کار ندارد و علی رغم ممانعت ظاهری، باطنا راضیست.
تجاوز خاکستری قربانیان را با هجوم خشم و ترس و عصبانیت از خویشتن روبرو می کند. قربانی همواره خود را سرزنش و احساس ناتوانی و تخریب شخصیت می کند و حتی در مواردی خود را کثیف می پندارد. در چنین شراطی قربانی نمی تواند هیجان ها و احساس گناه خود را مدیریت کند وبه زمانی طولانی برای بازسازی خود نیاز دارد.
در نوشته ها و تحقیقات مربوط به تجاوز جنسی کمتر با مفهوم تجاوز خاکستری روبرو می شویم پس جا دارد که پیرامون مرزهای آن با تجاوز، بخصوص در ترم های حقوقی ایران توجه بیشتری صورت بگیرد.