مذاکرات نمایندگان جمهوری اسلامی و گروه ابرقدرت های جهان ـ– موسوم به 1+5 ـ– عصر چهارشنبه سرانجام به مرحله ای رسید که دیپلمات ها آن را آغاز رسمی نگارش پیش نویس توافقنامه جامع برای حل و فصل بحران اتمی نظام اسلامی نامیده اند.
جواد ظریف ـ وزیر خارجه و رئیس تیم مذاکره کننده جمهوری اسلامی ـ– دیروز با لحنی محتاطانه این خبر را تایید کرد و گفت :” اﯾﻦ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎی آن ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ روی ﻣﻔﺎھﯿﻢ ﺑﻪ ﺗﻔﺎھﻢ رﺳﯿﺪه اند و ھﻨﻮز اﺧﺘﻼﻓﺎت ﺑﺴﯿﺎر اﺳﺎﺳﯽ باقی است و بحث های زیاد و سختی داشته اند.”
اما دستیار وی عباس عراقچی حال و هوای دور تازه گفتگوها در وین را که پنجمین مذاکرات تهران و 1+5 پس از توافق موقت ژنو است، “خوب و خیلی مثبت” توصیف کرده
است.
به گفته وی :” تنها جنبه مثبت که فعلا در مذاکرات وجود دارد این است که طرفین با جدیت مذاکره می‌کنند و فضای مذاکرات مثبت است، البته این به معنای کوتاه آمدن از مواضع طرفین نیست.”
آنچنان که از مواضع رسمی و غیررسمی در مذاکرات می توان برداشت کرد در حال حاضر اصلی ترین اختلاف نظر میان دو طرف، نه ساز و کار برداشته شدن تحریم ها و نه راکتور آب سنگین اراک –با کارایی تولید پلوتونیوم – است. جدل اصلی بر سر میزان ظرفیت جمهوری اسلامی برای استفاده از سانتریفیوژ های چرخان برای غنی سازی اورانیوم است.
وانگ چون نماینده چین در گروه 1+5 همدر حاشیه این مذاکرات به خبرنگاران گفته :” ظرفیت غنی سازی ایران کلیدی‌ترین موضوع مذاکرات است.”
همزمان سید حسین موسویان – از اعضای تیم مذاکره کننده هسته ای در دولت خاتمی- دیروز در یک مصاحبه اختصاصی به سایت دیپلماسی ایرانی – متعلق به صادق خرازی – با تایید این موضوع گفت: “گره اصلی در خصوص ظرفیت غنی سازی اورانیوم در ایران است. امریکا و سایر کشورهای مقابل ایران در این مذاکرات اصل غنی سازی در ایران را پذیرفته اند اما اصرار دارند که ظرفیت غنی سازی ایران در سطح محدودی باشد.”
موسویان که در دولت نخست احمدی نژاد به اتهام جاسوسی برای غرب متهم و زندانی و سپس آزاد شد مدتی در ایالات متحده مشغول پژوهش بود . وی در توضیح این ابهام که چرا ظرفیت غنی سازی جمهوری اسلامی در سطح 5 درصد هنوز برای غرب حساسیت برانگیز است، گفته :” ایران و 5 کشور مقابل آن در خصوص سطح غنی سازی زیر 5 درصد توافق کرده اند و اکنون مساله موجود ظرفیت غنی سازی است . حرف ایران این است که ما به دنبال این هستیم که تمام سوخت مورد نیاز خود برای تمام راکتورها را به شکل بومی تولید کنیم . این در حالی است که غرب ادعا می کند که اگر ظرفیت غنی سازی ایران به جایی برسد که بتواند سوخت یک نیروگاه را تامین کند ( به عنوان مثال برای تامین سوخت یک نیروگاه باید از سانتریفیوژ IR 1 صدهزار مورد داشته باشیم ) ایران دیگر قابلیت ساخت سریع بمب را هم خواهد داشت.”
تهران مایل است پس از توافق نهایی تقریبا حدود ۲۰ هزار سانتریفیوژ فعال را نگه دارد اما واشنگتن و متحدانش می گویند تعداد این سانتریفیوژ ها نباید از چند صد عدد تجاوز کند؛ موضوعی که ظاهرا برای تهران شوکه کننده بوده است. به گفته ناظران سران جمهوری اسلامی انتظار داشته اند با پایان بخشیدن به غنی سازی 20 درصد، غرب در مسیر غنی سازی در سطح 3.5 تا 5 درصد سخت گیری نکند اما ظاهرا ابرقدرت های جهان برای غنی سازی در همین سطح هم شرط و شروط های سخت گیرانه دارند.
با این حال دست کم اگر اظهارات طرف ایرانی مورد بحث قرار بگیرد ظاهرا دو طرف توانسته اند بر سر “لغو تحریم ها” که تا پیش از این اصلی ترین اختلاف تهران و واشنگتن عنوان می شد به همگرایی برسند. عراقچی دیروز گفته است :” ادامه غنی‌سازی و لغو تحریم‌های ایران دو مورد اصلی است که بر سر آن‌ها اجماع وجود دارد.”
تهران می گوید تنها در صورتی تن به توافق نهایی می دهد که “همه تحریم” ها برداشته شود. با این حال به نظر می آید جمهوری اسلامی حاضر است در این موضوع نیز به یک چارچوب زمانی و پله ای تن در دهد. عراقچی افزوده :” رفع تمامی تحریم‌ها مدنظر ماست و در یک جدول زمانی همه تحریم‌ها باید برداشته شود، مهم جدول زمانی و ترتیب آن است که هنوز درباره آن توافقی حاصل نشده است.”
دو طرف متعهد شده اند تا تاریخ 30 تیرماه توافقنامه جامع را امضا کنند. وقتی این دور از مذاکرات به پایان برسد تنها یک دور از آن مذاکرات تا آن تاریخ برگزار خواهد شد که زمان برگزاری آن تیرماه است.
مذاکرات دور قبلی پایان امیدوار کننده ای نداشت و تهران و واشنگتن هفته گذشته تصمیم گرفتند برای کم کردن شکاف ها ، پیش از مذاکرات وین ، در ژنو به طور مستقیم با یکدیگر دیدن کنند. ویلیام برنز دیپلمات کهنه کار و میانه روی آمریکایی، هم در جریان آن مذاکرات و هم گفتگوهای این هفته در وین حاضر شده است تا به تعبیر خبرنگاران این گفتگو ها را “نجات” بدهد.
آیت الله خامنه ای که به طور سنتی پیش یا همزمان با آغاز مذاکرات در جریان یک سخنرانی مواضع جدید خود پیرامون گفتگوهای هسته ای با غرب را به روز می کرد ، در جریان دو دور اخیر مذاکرات سکوت کرده است.
