اسکات پترسون
ایران در آستانه دور بعدی گفتگوهای هسته ای که قرارست در آخر ماه جاری در استانبول انجام شود، از دیپلمات های خارجی برای بازدید از تأسیسات هسته ای خود دعوت به عمل آورده است. با این حال، آمریکا و کشورهای کلیدی اروپا جایی در فهرست دعوت شدگان ندارند.
ایران ظاهراً در تلاش برای بزرگنمایی اختلافات موجود در جامعه بین المللی و کاستن از بار تحریم های موجود بر سر برنامه بحث انگیز هسته ای خود، از دو کشور روسیه و چین، دو عضو از شش کشور قدرتمند درگیر گفتگوهای هسته ای، برای بازدید از تأسیسات هسته ای در اواسط ژانویه دعوت کرده است. این دو کشور در برابر تشدید فشارها علیه ایران، مقاومت کرده اند.
چهار کشور کلیدی گروه پنج بعلاوه یک که بیشترین انتقادات از ایران را داشته اند، در بین دعوت شدگان قرار ندارند. آمریکا، انگلستان، فرانسه و آلمان ادعا می کنند ایران در پوشش برنامه صلح آمیز تولید برق، در صدد تولید تسلیحات هسته ای است.
شهرام چوبین، کارشناس هسته ایران از مؤسسه کارنگی در ژنو گفت: “ایرانی های همیشه سعی در ایجاد اختلاف در ائتلاف موجود دارند و من فکر می کنم هدف ایرانی ها از برگزاری دیدارها حل معضل نیست بلکه می خواهند نشان دهند ایران لجاجت نمی کند تا به این وسیله، فشار ناشی از تحریم ها را کم کنند.”
آقای چوبین که در سال 2006 کتابی درباره تلاش های هسته ای ایران به رشته تحریر درآورده است، گفت: “روس ها و چینی ها به دنبال هر بهانه ای هستند تا قدم بعدی را برندارند، یا در قدم های فعلی تأخیر ایجاد کنند، و ایرانی ها هم روی همین مسأله حساب باز کرده اند.” تاکتیک ایران بر “ایجاد تأخیر، ابهام و اختلاف” استوار است و صرفنظر از آنکه چه بگوید، همواره در برابر فشار اینگونه رفتار می کند. البته فشار تنها راه برای به راه آوردن ایرانی هاست.”
رومانی که اکنون ریاست دوره ای اتحادیه اروپا را برعهده گرفته، به همراه مصر، کوبا، اعضای اتحادیه اروپا و سازمان کشورهای غیرمتعهد در بین دعوت شدگان هستند. رامین مهمانپرست سخنگوی وزارت خارجه ایران گفت ایران می خواهد “همکاری خود با آژانس بین المللی انرژی هسته ای” را به نمایش بگذارد. آژانس هسته ای، نهاد ناظر هسته ای سازمان ملل است.
ایران در حال حاضر مشمول چهار دور از تحریم های شورای امنیت سازمان و تحریم های مستقل آمریکا و اتحادیه اروپاست، تحریم هایی که شروع به اثرگذاری بر اقتصاد این کشور کرده اند. تحریم های یاد شده از ایران می خواهند غنی سازی را تا زمان رفع ابهامات نهاد بین المللی هسته ای در خصوص تلاش تسلیحاتی این کشور، متوقف کند.
مارک تونر سخنگوی وزارت خارجه آمریکا اعلام کرده است: “اقداماتی نظیر دعوت از چندین کشور برای بازدید از تأسیسات هسته ای، جایگزینی برای عمل به خواسته های موجود و همکاری با آژانس هسته ای نیست و توجهات را از معضلات اصلی در خصوص برنامه هسته ای ایران منحرف نخواهد کرد.”
بازدید هسته ای شامل رآکتور ساخت روسیه در بوشهر در جنوب و در کرانه خلیج فارس نیز می شود؛ نیروگاهی که قرار است پس از سال ها تأخیر، در ماه جاری شروع به کار کند. ضمناً بازدید از نطنز در مرکز ایران را نیز که محل استقرار نزدیک به 9 هزار دستگاه سانتریفوژ در اعماق زمین است، در برمی گیرد. عملکرد این تاسیسات با مشکلات فنی نظیر آلودگی به بدافزار رایانه ای استاکس نت دست و پنجه نرم می کند، بدافزاری که گمان می رود در فعال بودن تنها نیمی از ساتریفوژهای نطنز نقش داشته است.
بر اساس جدیدترین گزارش فصلی آژانس بین المللی انرژی هسته ای، برنامه ایران در مقطعی در ماه نوامبر برای مدتی تعطیل شده بود.
گفتگوهای هسته ای با ایران در ماه دسامبر و پس از 14 ماه توقف در ژنو از سر گرفته شد و مقامات ایرانی پس از آن، چهره یک کشور پیروز را به دلیل عدم دستیابی به هرگونه مصالحه ای از خود نشان دادند. با این حال، دیپلمات های غربی می گویند مقامات ارشد آمریکا از دیدار دسامبر ناخشنود نشده اند و انتظار دستیابی به برخی پیشرفت ها را در دیدار استانبول دارند.
درحالیکه ایران با دولت های متحد و یا مهمی نظیر روسیه و چین احساس نزدیکی می کند، ممکن است یکی از بخش های مذاکرات استانبول به تبادل سوخت هسته ای اختصاص یابد که اولین بار در اکتبر 2009 از سوی آمریکا پیشنهاد شد و مورد حمایت این کشور بود. بر اساس آن توافق، ایران بخش اعظم اورانیوم غنی شده خود را از کشور خارج می کرد تا به سوخت هسته ای خاصی تبدیل شود.
ایران در ابتدا این معامله را پذیرفت اما بعداً آن را رد کرد. سپس نسخه مشابهی از همین توافق در مه 2010 و با میانجی گری ترکیه و برزیل مورد پذیرش ایران قرار گرفت. نسخه جدید با موافقت آمریکا و متحدانش روبرو نشد زیرا ایران در این مدت به غنی سازی ادامه داده بود.
به گفته چوبین از مؤسسه کارنگی، آنچه محمود احمدی نژاد را از پذیرش این توافق در اکتبر 2009 بازداشت، طوفانی از انتقادات داخلی بود و اینکه وی نمی توانست از رقبای محافظه کار مصلحت گرای خود پیشی بگیرد، زیرا چنین رویدادی می توانست دست بالا را به او بدهد. “من فکر می کنم هنوز همان وضعیت حاکم است.”
به نظر می رسد یکی از مکالمات منتشر شده ویکی لیکس در هفته گذشته از دیپلمات های آمریکایی مستقر در آنکارا، بر این دیدگاه صحه می گذارد. در این سند به دیدار احمد داوود اوغلو وزیر خارجه ترکیه و یک دیپلمات ارشد آمریکایی اشاره شده که در آن مقام ترکی می گوید احمدی نژاد بیش از سایر مقامات جمهوری اسلامی “انعطاف پذیر” بوده است.
در این سند آمده است: “احمدی نژاد پس از انتشار اطلاعیه اعضای گروه پنج بعلاوه یک با این “فشار سنگین” روبرو شده که توافق هسته ای سبب تضعیف توانمندی هسته ای ایران خواهد شد و این خود از سوی برخی حلقه های دینی ایران، یک اشکال همه جانبه محسوب می شود.”
در سند یاد شده که از سوی جیمز جفری سفیر آمریکا در ترکیه امضا شده، آمده است که احمدی نژاد به ترک ها اطمینان داده مسأله بیشتر “روانی است تا واقعی”.
چوبین می گوید: “چندین سال است که مشخص شده ایرانی ها عقب نخواهند رفت، آنها غنی سازی را تا حدی ادامه خواهند داد. سؤال این است که غنی سازی تا چه سطحی خواهد بود و چه نوع بازرسی درباره آن وجود خواهد داشت و چگونه می توان از نزدیکتر نشدن آنها به آستانه تولید تسلیحات هسته ای اطمینان حاصل کرد؛ زیرا دور نگهداشتن آنها از آستانه مورد نظر، آن هم تا سرحد ممکن، اصلی ترین نکته است.”
منبع: کریستین ساینس مانیتور- 4 ژانویه 2011
