همزمان با بازگشت رشته‌های حذف شده دانشگاه علامه طباطبایی به دفترچه انتخاب رشته، معاون فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم اعلام کرد در راستای “اسلامی کردن دانشگاه ها”، تا اول مهرماه آینده، منابع جدید در حوزه علوم انسانی آماده و به دانشگاه‌ها ارایه خواهد شد. ۲ روز پس از آنکه مسوولان دانشگاه علامه طباطبایی اعلام کردند که ۲۳ رشته از این دانشگاه نسبت به آمار سال گذشته از لیست پذیرش دانشجوی کارشناسی حذف شده اند، قائم‌مقام سازمان سنجش آموزش کشور از اضافه شدن رشته‌های حذف شده دانشگاه علامه طباطبایی به دفترچه انتخاب رشته خبر داد و گفت: “۳۰ کد رشته به دانشگاه علامه اضافه شد که از این میان ۱۴ کد رشته دانشگاهی حذف شده دوباره بازگشت داده شد.” با این حال رشته مددکاری اجتماعی هنوز در ردیف رشته‌های دانشگاه علامه نیست و داوطلبان دیپلم علوم انسانی از این پس امکان تحصیل در این رشته را ندارند. دانشگاه علامه مرکز اصلی آموزش مددکاری اجتماعی در کشور محسوب می‌شود.
دانشگاه علامه؛ پیشرو در اسلامی سازی
طرح مساله بازنگری در تدریس رشته‌های دانشگاهی علوم انسانی از دو سال پیش و در پی آن آغاز شد که آیت‌الله خامنه‌ای رهبر جمهوری اسلامی، ریشه مشکلات را در محتوای علوم انسانی که در دانشگاههای ایران تدریس می‌شود دانست. اما پس از آنکه در سال گذشته کامران دانشجو، وزیر علوم، تحقیقات و فناوری در دیدار با اعضای کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس شورای اسلامی، اسلامی کردن دانشگاه‌ها را از مهم‌ترین برنامه‌های وزارتخانه متبوع خود در سال ۹۰ اعلام کرد، این موضوع ابعاد عملی به خود گرفت. معاون آموزشی دانشگاه علامه طباطبایی در این رابطه گفته است: “تصمیم گیری در مورد نپذیرفتن دانشجوی رشته‌هایی ویژه در برخی دانشگاه‌ها، در راستای سیاست‌های بازنگری رشته‌های علوم انسانی و اولویت‌های کشور بوده است.”
دانشگاه علامه طباطبایی اولین دانشگاهی است که به طور جدی با اعلام خبر حذف ۲۳ رشته دانشگاهی خود در روز ۱۶ مرداد سعی در پیشبرد سیاست اسلامی کردن دانشگاه های ایران دارد. پیش از این نیز این دانشگاه بالاترین آمار اخراج استادان علوم انسانی را به خود اختصاص داده بود.
گر چه خبر حذف رشته های علوم انسانی از دانشگاه علامه به طور گسترده در خبرگزاری ها و مطبوعات ایران منتشر شد اما روزنامه اعتماد گزارش داد که اسامی برخی رشته های حذف شده چون روزنامه نگاری علاوه بر دانشگاه علامه در لیست دانشگاه تهران نیز دیده نمیشوند.
قائم‌مقام سازمان سنجش آموزش کشور در حالی از بازگشت ۱۴ کد رشته دانشگاهی حذف شده خبر داده که آن را منوط به کاهش 10 درصدی از ظرفیت‌های پذیرش مقطع کارشناسی ارشد دانشگاه علامه دانسته است. علاوه بر این اعلام شده که در سال تحصیلی پیش رو این دانشگاه به هیچ عنوان امکان واگذاری خوابگاه دانشجویی، به هیچ یک از پذیرفته‌شدگان دوره‌های روزانه و شبانه را ندارد.
رشته مددکاری بر نگشت
در این میان قدیمیترین رشته دانشگاه علامه همچنان در لیست حذف از رئوس تحصیلی این دانشگاه قرار دارد. آنچنان که چند عضو ارشد گروه مددکاری اعلام کردهاند، رایزنی آنها با مسوولان دانشگاه برای برگرداندن دوره لیسانس رشته مددکاری اجتماعی همچنان بی نتیجه مانده است. دکتر محمد زاهدی‌اصل عضو ارشد گروه مددکاری این دانشگاه با ابراز تاسف از حذف رشته مددکاری اجتماعی به روزنامه “اعتماد” گفته: “ما بارها اعلام کرده بودیم جامعه به کارشناسان این رشته نیازمند است و در شورای دانشکده نیز این نظر را مطرح کردیم. این رشته به نوعی از رشته‌هایی است که حکم پیشکسوتی در دانشگاه علامه دارد و با توجه به نیاز جامعه در این حوزه حذف کارشناسی مددکاری اجتماعی اتفاق غم‌انگیزی است.”
این در حالی است که قبلا مسوولان دانشگاه علامه علت حذف برخی رشته های تحصیلی را “بی اهمیت بودن” آنها توصیف کرده بودند. شفیع آبادی، معاون آموزشی دانشگاه علامه طباطبایی در همین رابطه گفته بود: “سیاست دانشگاه بر تجدید نظر در برخی رشته‌ها قرار گرفته‌است و در رشته‌هایی که اولویتی ویژه نداشتند این ترم دانشجو گرفته نمی‌شود تا بعدا در مورد آن تصمیم‌گیری کنیم.” این معاون دانشگاه علامه همچنین اساس “برنامه‌ریزی جدید” برای رشته های تحصیلی را “سیاست‌ها و اولویت‌های کشور” عنوان کرده است.
بی کاری یا غیر اسلامی بودن؟
همزمان رییس کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس ضمن تایید سیاست های “تعدیلی” وزارت علوم در مورد ظرفیت دانشگاه ها در رشته های علوم انسانی، این موضوع را به دلیل بالا بودن آمار بیکاری در میان فارغ التحصیلان رشته های علوم انسانی دانسته بود.
در پی انتقاد دو سال پیش آیت الله علی خامنه ای، رهبر ایران از تدریس علوم انسانی غربی در دانشگاههای ایران، شورای عالی انقلاب فرهنگی و پژوهشگاه علوم انسانی مسئول بازنگری در رشته های علوم انسانی شدند و نام 38 رشته را به عنوان رشته هایی که لازم است در محتویات آنها بازنگری صورت گیرد اعلام کردند.آیت الله خامنه ای تحصیل حدود دو میلیون نفر از سه و نیم میلیون دانشجو در ایران در رشته های علوم انسانی را مایه نگرانی دانسته بود.
سه ماه پیش نیز رضا عامری، مدیرکل دفتر نظارت و ارزیابی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری ایران گفته بود: “43 درصد دانشجویان فعلی کشور در رشته‌های علوم انسانی تحصیل می‌کنند.” به گفته وی این آمار باید به 36 درصد کاهش پیدا کند. یک روز بعد از این اظهار نظر نقشه متناسب کردن علوم با انقلاب اسلامی از سوی محمود احمدی‌نژاد ابلاغ شد. این نقشه با اولویت علوم دینی بر علوم پایه تهیه شده و آنگونه که حمیدرضا مخبر دزفولی، دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی در این باره گفته “شاخص‌های کمی و کیفی علوم انسانی متناسب با رویکرد انقلاب اسلامی تدوین شده و پس از تصویب باید به عنوان مصوبه شورای عالی انقلاب فرهنگی و ملحقات نقشه جامع علمی کشور تلقی شود.”
هنر هم باید اسلامی شود
گر چه اکثر رشته‌های علوم انسانی حذف شده دانشگاه علامه ظرف 48 ساعت بازگردانده شدند، اما نگرانی درباره وضعیت آینده دانشگاه‌ها و رشته‌های دانشگاهی ایران همچنان پا بر جاست. طی تیرماه سال جاری اخباری منتشر شد که از رسیدن دامنه بازنگری و تغییرات کلی رئوس درسی و دانشگاهی به رشته‌های هنری حکایت میکرد. هفته اول تیرماه خبرگزاری مهر خبر از تشکیل جلسهای با حضور اعضای هیئت علمی، استادان، معاونان و رئیس دانشگاه هنر تهران داد که موضوع آن تشکیل هیات ممیزه و انجمن‌های علمی و بازنگری رشته‌ها و رئوس درسی این دانشگاه بود. یک هفته پس از آن نیز رسول بیدرام، مسئول کارگروه بازنگری و تدوین رشته‌های هنری دانشگاه هنر اصفهان، از بازنگری 29 رشته و تدوین 24 رشته‌ی جدید هنری خبر داد.
بیدرام در این ارتباط گفته بود: “اکثر رشته‌های هنری مبتنی بر تفکرات، نظریه‌ها و اصول غربی است.” به گفته وی این رشته‌ها علاوه بر داشتن فرهنگ و هنر بیگانه، فاقد آن چیزی است که وی آن را شاخص‌های به روز بودن، غنای محتوایی، نیازمحوری و ارزش‌مداری میدانست. او بازنگری این رشته‌ها بر اساس تطابق با جریان‌های فرهنگی، هنری و آنچه را مبانی دینی نامید، ضروری ارزیابی کرده بود.
گفته می‌شود رشته‌های پژوهش هنر، فلسفه‌ی هنر، معماری، نقاشی و عکاسی از جمله رشته‌های هنری هستند که بازنگری خواهند شد.
علوم انسانی با سر فصلهای اسلامی
از سویی بحث بازنگری در سرفصل‌های درسی رشته‌های علوم انسانی نیز همچنان پابرجاست. حمیدرضا آیت‌اللهی رئیس پژوهشگاه علوم‌انسانی و مطالعات فرهنگی دیروز اعلام کرد: “ سرفصل‌های 38 رشته تحصیلی علوم‌انسانی مورد بازنگری قرار گرفته که در حال حاضر در مراحل پایانی آماده‌سازی سرفصل‌های بازنگری شده این 38 رشته تحصیلی برای ارسال به وزارت علوم هستیم.”
همزمان با این اظهار نظر، معاون فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم نیز تاکید کرد: “تجدیدنظر در متون آموزشی در حال حاضر در صدر برنامه‌های وزارت علوم قرار دارد.” گفته می‌شود تا 2 هفته آینده سرفصل‌های این 38 رشته علوم‌انسانی به وزارت علوم، تحقیقات و فناوری ارسال خواهند شد. هم اکنون بازنگری 380 درس از دروس رشته‌های علوم انسانی و تهیه 58 کتاب علوم انسانی نیز در دستور کار پژوهشگاه علوم انسانی قرار دارد. از این تعداد کتاب تا اول مهر 50 منبع جدید در حوزه علوم انسانی آماده و به دانشگاه‌ها ارایه خواهد شد. به این ترتیب گر چه شاید به ظاهر رشته‌های علوم انسانی همچنان در لیست دانشگاههای ایران باقی بمانند، اما در واقع آنچه در دانشگاه تدریس می‌شود میتواند با واقعیت علمی این رشته‌ها فاصله زیادی داشته باشد.
قدمی برای تفکیک جنسیتی
علاوه بر موضوع بازنگری در علوم انسانی، آنچه این روزها موجب نگرانی جامعه دانشگاهی ایران شده است طرح تفکیک جنسیتی دانشگاه هاست. این نگرانی البته طی روزهای گذشته و با اعلام ظرفیت جنسی چندین رشته گروه ریاضی و فنی رو به افزایش گذاشته است. چنانچه امسال برای اولین بار بیش از 20 رشته در ردیف دانشگاه شهید بهشتی تنها به مردان اختصاص داده شده است. رشته‌هایی که سالهای گذشته زنان نیز اجازه تحصیل در آن را داشتهاند. مهندسی معماری، برق، علوم اقتصادی و شیمی از جمله این رشته‌ها هستند.
علاوه بر این دانشگاههای شهر‌هایی چون اراک، تبریز، ارومیه، ایلام، بیرجند، قزوین (امام خمینی)، شهرکرد، شیراز، کردستان، لرستان، ملایر، مازندران، زابل، سمنان، کرمان (باهنر)، گیلان، قم، اهواز (چمران)، کاشان و یزد نیز بیشترین سهمیه را به دانشجویان پسر اختصاص داده‌اند. امسال حتی ظرفیت پذیرش دانشجوی دختر در رشتهای چون مهندسی معماری 40 درصد نسبت به سالهای گذشته کاهش داشته است. این مساله گر چه با اعتراض شدید زنان داوطلب ورود به دانشگاه همراه شده است اما تا کنون نه سازمان سنجش آموزش کشور و نه وزارت علوم توضیحی درباره آن نداده اند.
