ماسیمو کالبرسی
باراک اوباما رئیس جمهور آمریکا در تلاش برای پیشبرد تحریم های سازمان ملل علیه ایران، در پی تنظیم نشست های یک ماهه در سطوح بالای بین المللی برای محدود ساختن اشاعه جنگ افزار هسته ای است. با این حال، مقاومت ایران در برابر فشارهای بین المللی، قابلیت کل این روند را به مخاطره انداخته است. به نظر می رسد نشست های چهار هفته آینده به جای باز کردن افق جدیدی در همکاری بین المللی بر سر مسأله اشاعه جنگ افزار هسته ای، بیشتر شبیه برنامه ای باشد که برای لاپوشانی اقدامات شکست خورده طراحی شده است.
اوباما در هفته آینده از بیش از 40 رهبر دنیا در واشنگتن استقبال خواهد کرد تا به بحث درباره ایمن تر کردن انبارهای اورانیوم و پلونیوم در حد خلوص تسلیحات هسته ای و جلوگیری از دسترسی تروریست ها به آن بپردازند. سپس طرف های بحث در پیمان منع اشاعه جنگ افزار کشتار جمعی (ان- پی- تی) در ماه مه در نیویورک گرد هم می آیند تا به تجدید نظر در این معاهده بپردازند. این کار هر پنج سال انجام می شود. قدرت های هسته ای بزرگ نظیر ایالات متحده و روسیه امیدوار به تقویت محدودیت های پیمان هستند تا از طریق وادار کردن کشورهای صاحب تسلیحات به خلع سلاح هسته ای، مانع از دستیابی کشورهای جدید به این تسلیحات شوند.
موضوع ناگفته ای که بر سر هر دو نشست سایه افکنده به پیگیری قابلیت ساخت تسلیحات هسته ای توسط ایران مربوط می شود. تلاش های واشنگتن برای متوقف کردن ایران با ترکیبی از گفتگو و زور نتوانست است اوضاع را تغییر بدهد. ایران از امضا کنندگان ان- پی- تی است و این پیمان، حق غنی سازی اورانیوم برای استفاده صلح آمیز را به این کشور می دهد. اما از آنجا که تهران شرط شفاف سازی در پیمان را زیر پا گذاشته است، شورای امنیت سازمان ملل، تهران را با مجموعه ای از تحریم ها مجازات کرده است. تلاش ها برای به ثمر رساندن تحریم های سازمان ملل از دسامبر 2006 آغاز شده است، اما تا کنون به نتیجه ای نرسیده است.
سخن از برخورداری ایران از امتیاز در اینجا بیهوده است. همه تلاش ها برای بازداشتن برنامه هسته ای ایران به شکست انجامیده است. سیاست تماس اوباما در سال اول نه به تغییر رفتار ایران منتهی شد و نه سبب متمایل تر شدن سایر کشورها به تشدید فشارها علیه تهران منجر شد. دولت آمریکا در حال حاضر ادعا می کند پیشرفت هائی به سوی وضع تحریم های سخت تر صورت گرفته و اوباما در هفته جاری ابراز امیدواری کرد، شورای امنیت قطعنامه مربوط به دور جدید تحریم ها را در بهار به تصویب برساند. اما رفته رفته آشکارتر می شود که درصورت تصویب هرگونه قطعنامه ای، این تحریم ها تنها شامل تعداد معدودی از مجازات خواهند بود.
دولت ادعا می کند روسیه را به ائتلاف مجازات ایران وارد کرده است، اما در واقع موضع روسیه نسبت به دور قبلی تحریم ها تغییری نکرده است. مسکو تنها از تحریم شرکت هائی حمایت می کند که به طور مستقیم در تجارت هسته ای با ایران دخالت دارند.
اواضاع چین که صاحب حق وتو در شورای امنیت سازمان ملل است، از این هم بدتر است. چین پس از آنکه چندین هفته از بحث درباره قطعنامه دور جدید تحریم ها طفره می رفت، این هفته اعلام کرد مایل به از سرگیری گفتگوها در این زمینه است. اما حتی اگر چین با گفتگو درباره تحریم هائی در چهارچوب های فعلی موافقت کند، وضعیت هنوز با “تحریم های زمین گیر کننده” که هیلاری کلینتون در سال گذشته قولش را داد، بسیار فاصله دارد.
علیرغم همه گفتگوها درباره عدم اشاعه جنگ افزا هسته ای، نگرانی از برنامه هسته ای ایران ممکن است اثرات عکس در منطقه برجا بگذارد. دیوید آلبرایت کارشناس برجسته عدم اشاعه در مؤسسه علوم امنیت بین المللی در واشنگتن گفت: «همزمان با حرکت ایران به سوی تسلیحات هسته ای، عربستان سعودی نیز یا سعی در خرید تجهیزات برنامه هسته ای خواهد کرد و یا در پی ساخت رآکتورهای خود و دریافت آنها از متحد خود پاکستان بر خواهد آمد. مصر می گوید ممکن است از پیمان ان- پی- تی خارج شود. در مورد سوریه نیز چنین احساس می شود که شاید آنها هنوز از بلندپروازی های خود دست برنداشته باشند. حتی ترکیه نیزاز خواست خود برای در اختیار داشتن تأسیسات سوخت هسته ای سخن می گوید و نسبت به ممنوعیت چرخه سوخت در گروه تأمین کننده سوخت هسته ای مخالفت کرده است.»
به نظر نمی رسد هیچ سطحی از گفتگوها بتواند فضا را دگرگون کند. بعضی ها می گویند حتی تلاش به انجام این کار می تواند خطرناک باشد. اگر ایران قابلیت تولید تسلیحات هسته ای را بدست بیاورد و سایر کشورها در منطقه شروع به اجرای برنامه های خود کنند، ایالات متحده با دو گزینه روبرو خواهد شد: یا آنطور که بولتون و سایر نومحافظه کاران می خواهند، به ایران حمله کند، و یا اینکه سعی کند ایران هسته ای را مهار کند و در عین حال رضایت بین المللی برای محدود ساختن گسترش جنگ افزار هسته ای را بدست آورد. شروع چنین روندی ممکن است در حال حاضر باعث مخدوش شدن اعتباراین پیمان در آینده شود. اما دولت آمریکا فکر می کند آغاز این حرکت در حال حاضر بهتر از آن است که منتظر بماند تا همه چیز خراب شود.
منبع: تایم- 2 آوریل
