تصاویر برخورد نیروی انتظامی تهران با “روزه‌خواری” در نخستین روز ماه رمضان رسانه‌ای شد و مورد توجه بسیار قرار گرفت اما از شدت برخورد پلیس با مردم جلوگیری نکرد و حتی گزارش شده است که امسال برخورد پلیس و مراجع قضایی در شهرستان‌ها شدیدتر از پیش بوده است. تا جایی که پلیس پایتخت می‌گوید تا نیمه رمضان صرفا به تذکر بسنده کرده اما آمار بازداشت‌های جمعی و صدور احکام قضایی در سایر استان‌ها چشمگیر است.
به نوشته یک طنزنویس در صفحه فیس بوک خود انگار پلیس در شهرهای دور از تهران اسلامشان قوی تر است یا این مقلد رییس تازه مجلس خبرگان هستند. محمد یزدی رییس مجلس خبرگان هفته پیش از نیروی انتظامی درخواست کرده بود در برخورد با “روزه‌خواری” در تذکر زبانی متوقف نشده و “برخورد فیزیکی” را هم مدنظر داشته باشد.
از بازداشت‌های دسته‌جمعی تا صدور احکام ۲۴ ساعته
سخت‌گیری و قاطعیت در برابر “روزه‌خواری” یک خواسته مسبوق به سابقه مسئولین جمهوری اسلامی، از جمله تعدادی از نمایندگان مجلس، مقامات مذهبی و مسئولان قضایی است که نتیجه آن طرح “برخورد با تظاهر به روزه‌خواری” است که همه ساله در دستور کار نیروی انتظامی قرار می‌گیرد. قوه‌قضاییه هم به این پرونده‌ها “خارج از نوبت” و فوری رسیدگی می‌کند. این رویه، گرچه در سال های پیش از انقلاب هم جاری بود و پلیس از رستوران ها می خواست تا کرکره خود را انداخته و ویترین های خود را به طوری بپوشانند که صحنه غذاخوردن ها از خیابان دیده نشود، اما هر سال گزارش هایی هم درمورد برخورد روزه داران با روزه نداران در مطبوعات انعکاس می یافت. در سه دهه گذشته هم با شدت و ضعف متفاوت وجود داشته، با این تفاوت که بازداشت‌های دسته‌جمعی و صدور احکام پرتعداد شلاق -که حکمی سنگین در میان مجازات اسلامی محسوب می‌شود- در دو سال اخیر خبرساز شده است. هرچند گویا در پایتخت تساهل بیشتری در دستور کار پلیس و دستگاه قضا وجود دارد و تخت‌های مخصوص اجرای حکم شلاق در تهران برپا نمی‌شود.
شنیده ها حاکی است که انعکاس وسیع عکس ها و فیلم های مربوط به درگیری پلیس با دختران و پسران جوان برای جلب آنان به عنوان روزه خوار، حتی در شهرستان ها نیز از شدت رفتارشان کاسته است.
امسال خبر رسید که تنها در ۵ روز اول ماه رمضان ۷۲ “دختر و پسر” در شهر همدان و به اتهام “روزه‌خواری” دستگیر شده‌اند. پس از آن و در روز اول تیر ماه خبر بازداشت ۹۲ دختر و پسر در کافی‌شاپ هتل شهریار تبریز از سوی یک مقام نیروی انتظامی رسانه‌ای شد. معاون اجتماعی نیروی انتظامی استان آذربایجان شرقی، درباره این بازداشت دسته‌جمعی توضیح داده بود: “۴۱ دختر و ۵۱ پسر اقدام به سفارش غذا کرده بودند که هنگام خوردن غذا به همراه مسئول این کافی‌شاب دستگیر و بعد از تشکیل پرونده تحویل مقامات قضایی شدند.” به گفته او، شعبه ویژه‌ای برای برخورد با “روزه‌خواری” در دادگستری استان آذربایجان شرقی ایجاد شده است.
این درحالی است که مدیر هتل در گفت‌وگو با یک وبسایت محلی برخورد نیروی انتظامی را “غیرمتعارف و توهین‌آمیز” توصیف کرده و گفته بود که اکثریت دستگیرشدگان “مسافر” بوده‌اند. دیگر رسانه‌های محلی هم تعداد بازداشت‌شدگان را بیش از این مقدار و ۱۵۰ نفر ذکر کردند.
استان فارس هم جزو استان‌هایی است که در این زمینه شدت عمل به خرج می‌دهد و سال گذشته شلاق خوردن دو نفر در شهر شیراز مورد توجه رسانه‌ها قرار گرفت. امسال هم فرمانده ناجای فارس پیش از ماه رمضان هشدار داده بود: “نیروی انتظامی به‌شدت با حرمت‌شکنان برخورد خواهد کرد.”
در روز سیزدهم ماه رمضان، معاون دادستان عمومی و انقلاب شیراز خبر داد که تا آن روز با ۵۰۰ “متخلف” شیرازی در طرح “مقابله با هنجارشکنی و روزه‌خواری” توسط بسیج و نیروی انتظامی برخورد شده است.
به گفته این مقام قضایی برای ۴۸۰ نفر از دستگیرشدگان ظرف ۲۴ ساعت حکم قضایی صادر شده است. او به جزییات حکم صادر شده اشاره نکرد اما سال گذشته در همین استان دو نفر مشمول حکم بسیار سنگین ۸۰ ضربه شلاق شده بودند که این احکام در “ملاءعام” اجرا شد. دادستان عمومی و انقلاب قزوین هم پارسال گفته بود که ۲۰۰ همدانی به اتهام روزه‌خواری شلاق خورده‌اند.
اجرای حکم شلاق پنج نفر در چهار نقطه شهر کرمانشاه هم سال گذشته خبرساز شده بود و امسال هم رئیس کل دادگستری استان کرمانشاه پیش از شروع ماه رمضان هشدار داده بود روزه‌خواران “تعزیز” خواهند شد. او که “عیسی به دین خود، موسی به دین خود” را یک شعار انگلیسی معرفی می‌کرد، توضیح داده بود که غذا خوردن در ماشین‌های شخصی شهروندان هم مجاز نیست چون خودرو مشمول “حریم خصوصی” نمی‌شود.
رییس خبرگان و توصیه به “برخورد فیزیکی”
با وجود همه بگیر و ببندها و صدور احکام قضایی در شهرستان‌های مختلف، رئیس پلیس پایتخت مدعی کاهش روزه خواری آشکار در تهران است و توضیح می‌دهد: “گزارش‌هایی که در این زمینه به دست ما رسیده نسبت به سال گذشته بسیار کمتر بوده و مردم و اصناف همکاری خوبی در این خصوص با پلیس داشته‌اند. به ویژه در حوزه اصناف که ما شاهد حداقل گزارش‌ها از پلیس اماکن بودیم و وضعیت مطلوب بوده است.”
به گفته سردار ساجدی‌نیا امسال موارد برخورد پلیس “در حد تذکر بوده و موردی به مرجع قضایی معرفی نشده است”.
در سوی دیگر اما شیخ محمد یزدی که امسال برای اولین بار عنوان رییس مجلس خبرگان را هم حمل می کند [معتقد](http://www.khabaronline.ir/(X(1)S(1fipa3gaiqcjqeds%CC%CC%E2%80%B9%81)[ ](http://www.khabaronline.ir/(X(1)S(1fipa3gaiqcjqeds%CC%CC%E2%80%B9%81)[است](http://www.khabaronline.ir/(X(1)S(1fipa3gaiqcjqeds%CC%CC%E2%80%B9%81) که “نهی از منکر روزه‌خواری” نباید صرفا زبانی باشد و این “وظیفه نیروی انتظامی و قدرت حاکم است که برخورد فیزیکی کند، البته با رعایت مراتب و درجات آن.”
شلاق، حکمی آشنا و مورد اعتراض
در مورد نفس صدور حکم شلاق برای روزه‌خواری نیز سئوال و تردید وجود دارد. کیانوش رزاقی، حقوقدان و وکیل دادگستری، پیش از این به روز گفته بود که در قوانین جزایی جمهوری اسلامی، جرمی به نام روزه‌خواری وجود ندارد. ضمن اینکه بر فرض جرم بودن روزه‌خواری و مجرم بودن روزه‌خوار، با حکم دادن به ۸۰ ضربه شلاق، تناسب جرم و مجازات به عنوان اصل بنیادین حقوق جزا، زیر سئوال می رود.
او خطاب به دستگاه قضایی عنوان کرده بود: “تردیدی ندارم که مجازات شدید و تحقیرآمیزی مانند شلاق در ملاءعام که همراه با خشونت بسیار شدید در فضای جامعه است نه با عمل این افراد در روزه‌خواری تناسبی دارد و نه با ماه رحمت الهی!”
با این حال، تصویر شلاق زدن محکومان در خیابان‌ها و سطح شهرهای ایران، تصویر ناآشنایی نیست. این حکم عموما برای مرتکبین “شرب خمر” صادر و اجرا می‌شود.
سوم خرداد ماه سال گذشته حسن روحانی در سخنان صریحی عنوان کرد که “نمی‌توان با زور و شلاق مردم را به بهشت برد”. او تاکید کرد: “این‌قدر در زندگی مردم مداخله نکنید، ولو به خاطر دلسوزی؛ بگذاریم مردم خودشان راه بهشت را انتخاب کنند.”
رییس‌جمهوری همچنین توصیه کرده بود که “مردم را سر مسائل جزئی و بیخودی و بی‌جهت و با بهانه‌های واهی اذیت نکنیم و بگذاریم مردم راحت بوده و در سلامت روحی باشند.”
البته در آن زمان طرح‌های امنیت اجتماعی پلیس و گشت ارشاد و فیلترینگ اینترنت، مهم‌ترین مصادیق این مداخله شناخته می‌شد و هنوز برخورد با روزه‌خواری نزد افکار عمومی برجسته نبود. اما همین سخنان هم با اعتراض شدید مقامات مذهبی مواجه شد. از جمله احمد خاتمی، امام جمعه موقت تهران گفت که وظیفه حکومت دینی این است که “جاده بهشت را صاف کند، ماموریتش هم این است، حکومت وظیفه دارد جاده را هموار کند برای بهشتی شدن مردم”.
امسال هم بساط بگیر و ببند و احتمالا شلاق به راه است آن هم در ماهی که در تعاریف اسلامی ماه مهمانی خداوند نامیده می‌شود. دولت هم درگیر مذاکرات هسته‌ای است و این بار حتی در حد اظهارنظر به نیروی انتظامی و دستگاه قضا یادآوری نمی‌شود که “نمی‌توان با زور و شلاق مردم را به بهشت برد”.
