حمید احدی
یک روز بعد از اظهار نظر امیدوار کننده وزیر خارجه آمریکا درباره روابط آن کشور با ایران که سخنگوی وزارت خارجه ایران آن را تلطیف فضای روابط خواند، وزیر دفاع آمریکا هم تاکید کرد که دولت آمریکا گزینه حمله نظامی به ایران را کاملا کنار گذاشته و با جدی گرفتن نشانه های دریافتی از تهران در اندیشه مذاکرات سیاسی است که اولین زمینه آن در کنفرانس امنیت عراق در شرم الشیخ فراهم است.
ناظران سیاسی در عین حال که می کوشند از خوش بینی زودهنگام درباره روابطی که بیست و هشت سال در تخاصم بوده خودداری کنند، معتقدند احتمالا برخی دولتمردان ایران راهی را که با اعلام “خبر خوش هسته ای” در پیش گرفته بودند، با پذیرش توصیه کارشناسان که آن را اشتباهی استراتژیک می خواندند کنار گذاشته و در مقابل می کوشند از طریق لابی عراقی، گره روابط را بگشایند.
دو بازی
ماه گذشته ورود ایران به مرحله تولید صنعتی سوخت هسته ای، گروهی از دولتمردان ایرانی، که علی لاریجانی سرمذاکره گر ایرانی در بینشان نبود، قصد داشتند چنین وانمود کنند که ایران با گذر از مرحله آزمایشی غنی سازی اورانیوم، دیگر در جائی نیست که تعلیق غنی سازی قابل مذاکره باشد. بلافاصله بعد از اعلام پرصدای این موضوع توسط رییس جمهور، مدیرکل آژانس بین المللی انرژی هسته ای اعلام داشت که ایران به چنین مرحله ای دست نیافته و کارشناسان مستقل و مورد وثوق تهران پیام دادند که این راه نرفتنی است و خطراتی در پی دارد جز آن که می تواند باعث تشدید فشارهای بین المللی شود. به این ترتیب دومین مسیری که دولت احمدی نژاد ابتکار عمل آن را خارج از مصوبات شورای عالی امنیت ملی در پیش گرفته بود به مانع خورد.
بار اول به نظر کارشناسان سیاسی زمانی بود که محمود احمدی نژاد با ارسال نامه ای موعظه گونه که تنها نیاز تبلیغاتی داخلی را پاسخ می داد این انتظار را پیش کشید که با استقبال جورج بوش و پاسخ وی روند مذاکرات آغاز شود. کاخ سفید به چنان روند و سناریوئی رغبت نشان نداد.
سال گذشته کریستین گیل روزنامه نگار آمریکائی با به کار بردن اصطلاح “گذر از گردنه عراق” از مسیری سخن گفت که ایران و آمریکا بتوانند از طریق آن به نقطه ای برسند که دبیر شورای عالی امنیت ملی ایران آن را “برد - برد” نامیده بود؛ یعنی، در حاشیه گفتگو درباره عراق، مسائل خود را نیز با هم مطرح کنند. به نظر می رسد سخنان رابرت گیتس وزیر دفاع آمریکا یک روز بعد از نطق خانم کوندالیزا رایس در میزگرد رهبران جوان جهان در واشنگتن به همین معنا باشد.
رابرت گیتس وزیر دفاع آمریکا روز جمعه در اظهارنظری درباره‌ی مناقشه‌ی هسته‌ای ایران گفت: “تلاش‌های دیپلماتیک برای حل بحران هسته‌ای ایران تا بدین جا امیدوارکننده بوده و باید شانس موفقیت به آن داده شود.”
رابرت گیتس در اسرائیل و بعد از دیدار با همتای اسرائیلی خود که گفته می شد مهم ترین موضوع گفتگویشان برنامه هسته‌ای ایران بوده است ابراز امیدواری کرد که تلاش های دیپلوماتیک به نتیجه برسد و تاکید کرد که از جنگ خبری نیست.
فرصت شرم الشیخ
در همین زمان روزنامه معتبر فایننشیال تایمز مصاحبه ای را منتشر کرد که روز یکشنبه با کاندولیزا رایس صورت گرفته بود. در آن جا رییس دیپلوماسی آمریکا به صراحت گفت نقشه تغییر رژیم ایران در دستور کار دولت آمریکا نیست. هر چه هست در مذاکره است. وی به همین جهت از دولت ایران دعوت کرد فرصت شرکت در اجلاس شرم الشیخ را از دست ندهد.
اما از نظر ایرانی ها شاید جالب ترین بخش گفته های رایس در کنفرانس رهبران جهان جهان بود که در آن جا ایرانیان را “مردمی بزرگ” خواند و گفت: “ایران دارای فرهنگی بزرگ، فرهنگی خیلی کهن، کهن‌تر از آمریکاست، فرهنگی که به‌طور گسترده‌ای به معرفت و پیشرفت انسانی یاری داده است.”
وزیر خارجه‌ی آمریکا افزود: “آنچه برای مردم ایران می‌خواهیم، همان چیزی است که برای همه در سراسر جهان می‌خواهیم و آن توانایی ابراز عقیده و حق انتخاب رهبران و موفقیت زنان است.”
وی که آشکار تلاش می کرد اساس سخن خود را بر بحران هسته ای نگذارد گفت: “ما تمایل داریم شاهد دسترسی مردم ایران به فن‌آوری هسته‌ای غیر نظامی باشیم؛ به شکلی که خطر اشاعه را در بر نداشته باشد.”
بخشی دیگر از سخنان خانم رایس این چنین بود: “برآوردن این شرط، ایران و آمریکا را برای گفت‌وگو درباره‌ی هر آنچه آن‌ها و ما در ذهن داریم، کنارهم قرار می‌دهد و ما آن را محدود نکرده، و گفته‌ایم درباره‌ی همه چیز حرف خواهیم زد … ما هر اختلافی که با دولت ایران داشته باشیم، اختلافی با مردم ایران و فرهنگ بزرگ آن‌ها و تمایلشان برای به رسمیت شناخته شدن آن فرهنگ نداریم. “
تلطیف فضا
سخنگوی وزارت خارجه ایران ، به نوشته روزنامه های یکشنبه تهران دعوت از ایران برای شرکت در کنفرانس شرم الشیخ را که توسط وزیر خارجه آمریکا صورت گرفته بود نشانه ای از تلطیف روابط ایران و آمریکا خوانده و با احتیاط از آن استقبال کرده بود. اما در حالی که روزنامه هائی مانند کیهان و جمهوری اسلامی همچنان با جملاتی شبیه “ عجز و لابه آمریکا برای شرکت ایران در کنفرانس شرم الشیخ” در صدد تحریک احساسات عمومی بودند، روزنامه اعتماد ملی از واکنش سخنگوی وزارت خارجه به تلطیف فضای گفتگوهای ایران و آمریکا ابراز شادمانی کرد و در سرمقاله خود با اشاره به منافع مشترک دو کشور بعد از حضور نیروهای تحت رهبری آمریکا در منطقه نوشت سالیان درازی است از گذشته سخن رانده‌ایم، اینک زمان مناسبی برای ساخت آینده‌ای بهتر است.
به نوشته سرمقاله اعتماد ملی ایران و آمریکا تحت‌تاثیر گروه‌های افراطی فشار خود، فرصت بازاندیشی خردمندانه نسبت به منافع مشترک خود را نیافته‌اند و حالا در وضعیت جدید منطقه که ایالا‌ت متحده به خوبی وزن و اعتبار جمهوری اسلامی را درک نموده و ایران نیز در خصوص پرونده هسته‌ای خود نیازمند گسترش لا‌بی‌های بین‌المللی و گشودن قفل‌های جدیدی است، نباید اجازه داد بدخواهان دو کشور از آب گل‌آلود ماهی‌های خود را بگیرند.
این همان موضوعی است که مفسران جهانی هم بر آن انگشت گذاشته اند چنان که بی بی سی شب قبل در تفسیری در این باره گفت باید دید این بار عواملی که رفع کدورت بین دو کشور را مخالف مصالح خود می بیند، چه خواهند کرد. این عوامل لابی اسرائیل در واشنگتن و همبازیان همیشگی اش، محافظه کاران ایرانی هستند.