مقامات ارشد امنیتی هفته گذشته در پایتخت های دو متحد نزدیک- آمریکا و اسرائیل- دربارۀ برنامه هسته ای تهران سخن گفتند. تفاوت ها آشکار بود.
آموس یالدین رئیس اداره اطلاعات نظامی اسرائیل یکشنبه گذشته، طی سخنانی برای اعضای هیأت دولت کشورش که به سرعت سر از مطبوعات درآورد، اعلام کرد: “ایران از آستانۀ دانش فنی لازم عبور کرده است.” وی افزود: ”دستیابی به توانمندی نظامی هسته ای، فقط در گروی به کارگیری دانش فنی لازم برای تولید بمب هسته ای است.“
از سوی دیگر، دریالار دنیس بلیر رئیس جدید سازمان امنیت ملی آمریکا، تنها چند روز بعد با حضور در یکی از کمیته های کنگره آمریکا “با احتمال رویاروئی ایران و اسرائیل و یا بحران” بر سر اخبار مربوط به پیشرفت هسته ای ایران هم نظر بود. با اینحال، او گفت اسرائیلی ها “به انتخاب بدترین رویکرد موجود در مواجهه با این مسائل، تمایل بیشتر دارند.”
هر دو نفر در تأیید گزارش ماه گذشته سازمان ملل مبنی بر ذخیره سازی مواد هسته ای کافی - البته با درجه خلوص پایین - از سوی ایران برای تولید یک بمب واکنش نشان می دادند.
اسرائیل و آمریکا سالها نگران بودند وقتی چنین لحظه ای فرا برسد، آنها باید چه کار کنند. اکنون آن لحظه فرار رسیده است؛ عبور از نقطه خطر باعث بروز اختلافات عمیق میان دو کشور بر سر سرعت و شدت عمل لازم در تهدید مناسب علیه تهدید ایران شده است. همانطور که دریاسالار بلیر خاطر نشان کرد، ساعت تهدید هسته ای اورشلیم بسیار سریعتر از ساعت واشنگتن تیک تاک می کند.
اینکه این هیاهو به کجا می انجامد، هنوز مشخص نیست. اسرائیلی ها از سطح پیشرفت ایران به عنوان ابزار فشار بر ایالات متحده جهت اتخاذ موضع سخت تر و نیز یادآوری محدودیت در صبر و شکیبائی خود به رئیس جمهور جدید استفاده کرده اند. درواقع مقامات اسرائیلی این پیام را ارسال می کنند که دیپلماسی مورد نظر دولت اوباما در قبال ایران باید سریعتر آغاز شود و زودتر هم پایان یابد. یکی از مقامات ارشد امنیتی اسرائیل گفت: “تکلیف باید تا اواخر بهار یا اوائل تابستان مشخص شود.» و این پیامی است که در اسرائیل به هیلاری کلینتون وزیر خارجه آمریکا داده شده است. آنها می گویند در غیر اینصورت، ایرانی ها گفتگو را تا ابد ادامه می دهند و در عین حال سرگرم تولید بمب خواهند بود.
از سوی دیگر، تیم اوباما برای تعیین دیپلماسی جدید خود در رویکرد به تهران، صبرپیشه کرده است. انتخاب دنیس راس کهنه سوار آمریکا در خاورمیانه به عنوان مسؤول تیم واشنگتن در تنظیم آنچه اوباما “هویج های بزرگتر و چماق های سنگین تر” خوانده بود نیز در همین راستا است. ممکن است گفتگوهای واقعی تا پس از برگزاری انتخابات ریاست جمهموری خرداد ماه در ایران آغاز نشود.
بنابراین ممکن است نقطه مورد نظر واشنگتن برای تماس جدی با ایران از ضرب الاجل اعلام شده از سوی اسرائیل عبور کند. از نگاه مقامات اسرائیلی، دست کم تحریم ها باید هرچه سخت تر اعمال شوند.
همه این اتفاقات یکسال پس از آن روی می دهد که مقامات اسرائیل با حضور در کاخ سفید، درخواست استفاده از بمب افکن های غول پیکر، اجازه عبور از آسمان عراق و امکان سوختگیری را ارائه دادند تا طرح حمله به تأسیسات غنی سازی ایران در نطنز را عملی کنند.
پاسخ جورج بوش منفی بود و اسرائیلی ها هم دست از درخواست خود کشیدند؛ حداقل اینکه موقتاً از آن دست کشیدند. برخی مشاوران سابق جورج بوش می گویند امروز دیگر مطمئن نیستند اسرائیل تصمیم خود برای حمله به ایران را گرفته یا خیر، زیرا تا پیش از سر کار آمدن دولت جدید در پی بدست آوردن تجهیزات لازم برای دست زدن به این کار بودند، یا اینکه در پی مجاب کردن بوش به حمله پیش از ترک کاخ سفید بودند.
آمریکائی ها و اسرائیلی ها بر روی چند نکته اتفاق نظر دارند: بازرسان بین المللی دریافته اند سرعت غنی سازی ایران بیش از هر زمان دیگری است، و تنها به اندکی ادامه غنی سازی برای دستیابی به سوخت مورد نیاز بمب هسته ای نیاز هست.
با این حال، ممکن است این حقایق مشترک به تنظیم سناریوهای مختلف منجر شود، همانطور که اسرائیلی ها از یک سو و رابرت گیتس وزیر دفاع آمریکا از سوی دیگر به طرح آن پرداخته اند. گیتس گفت هنوز چندسالی تا توانائی ایران برای ساخت زرادخانه سلاح هسته ای فاصله داریم.
در دنیائی با نتیجه گیری های عجیب، گاهی مشکل است حتی بین متحدان نیز به این نکته پی ببریم که چه کسی جدی است و چه کسی بلوف می زند.
ممکن است مقامات اسرائیل جهت آماده کردن واشنگتن برای دست به کار شدن در موقع لزوم انگیزه هائی داشته باشند، حتی اگر واقعاً هم قصد انجام کاری نداشته باشند. این راه حلی است که می توان به کمک آن یک متحد را به اتخاذ تحریم های سنگین تر، و یا حتی اگر لازم شد، به استفاده از زور، مجاب کرد.
مشاوران برجسته آقای اوباما حدس می زنند بنیامین نتانیاهو- نخست وزیر آینده اسرائیل- خطر اقدام یکجانبه را به تن نمی خرد. این مسأله می تواند روابط آن کشور را با مهمترین متحدش تحت الشعاع قرار دهد. اما این فقط یک حدس است.
اگر اسرائیل درحال بلوف زدن باشد، دراین صورت آن کشور تنها کسی نیست که این کار را می کند.
ریشه این مشکل که چگونه باید به پیشرفت هسته ای ایران واکنش نشان داد، به احساس عدم امنیت در خود ایران بر می گردد. ایرانی ها به مدت 18 سال کار هسته ای خود را مخفی کرده بودند. سال گذشته بود که آمریکائی ها در خصوص احتمال حمله اسرائیل به ایران گفتند بسیاری از تأسیسات هسته ای هنوز مخفی نگاه داشته شده اند. اسرائیلی ها می گویند دست زدن به حمله می تواند برنامه هسته ای ایران را تا سه سال عقب بیاندازد، درحالیکه آمریکائی ها می گویند تأثیر آن تنها به اندازه شش ماه خواهد بود.
ایران اغلب به بزرگنمائی توانمندی های خود دست زده است تا غنی سازی اورانیوم را امری غیرقابل بازگشت نشان دهد. در عین حال، از پاسخگوئی به سؤالات بازرسان بین المللی درباره فعالیت های خود نیز طفره رفته است، و همین مسأله بر قصد آنها در استفاده از اورانیوم غنی شده برای تولید بمب دلالت دارد.
اگر ایران در پی فرو نشاندن تنش ها بود، می توانست این کاررا به ساادگی انجام دهد: اورانیوم غنی شده را به سوخت رآکتور اختصاص دهد.
اسکات کمپ کارشناس هسته ای در دانشکده روابط عمومی و بین المللی وودرو ویلسون از دانشگاه پرینستون در مصاحبه ای گفت: “ما امیدواریم آنها چنین کاری را بکنند.” ایران پا را از این مرحله فراتر گذاشته و راه را برای ادامه غنی سازی بیشتر اورانیوم باز نگهداشته است. اینکه آنها با چه سرعتی می توانند به این کار ادامه بدهند، حتی در میان کارشناسان هسته ای نیز اختلاف عقیده وجود دارد.
بخش نظارت بر ایران در طرح کنترل تسلیحات هسته ای ویسکانسین اعلام کرده است این روند تنها دو تا سه ماه طول خواهد کشید. از سوی دیگر، مقاله جدیدی که از سوی آقای کمپ و کالج وی منتشر شده، این زمان را بین 9 تا 36 هفته تخمین زده است.
جفری جی لویس، متخصص هسته ای از بنیاد آمریکای نوین گفت: “در رقابت میان بمب ایرانی و بمباران ایران، ما برنده خواهیم شد. قبل از آنکه آنها مقدار ماده قابل استفاده در بمب را بدست بیاورند، سقف را بر سرشان خراب می کنیم.“
جامعه اطلاعاتی آمریکا نیز به سهم خود تخمین زده است که ایران احتمالاً مقدار اورانیوم غنی شده لازم برای تولید یک بمب را تا پایان سال جاری در اختیار خواهد داشت؛ با این حال تاریخ محتمل تر را بین سال آینده تا 2015 ذکر کرده است.
دریاسالار صرفنظر از علائم و نشانه ها، به این اعداد استناد کرده است.
منبع: نیویورک تایمز- 14 مارس