وزیر ارشاد و رئیس کتابخانه های عمومی منصوب وی به فاصله یک روز و به طور رسمی خواستار شتاب گرفتن حذف آنچه “کتاب منفی” نامیدند، از کتابخانه های سراسر کشور شدند.
محمد حسین صفار هرندی در گردهمایی مدیران کل کتابخانه‌های عمومی استان‌ها بر “لزوم وجین کردن هرچه سریع‌تر کتابخانه های کشور” تاکید کرده است.
به گزارش خبرگزاری مهر وزیر ارشاد که تلاش کرده تا دستور حذف کتاب های غیر همسوبا افکار جناح حاکم برکشور را رنگی فنی بدهد، گفته است: “باید کتاب‌های مستعمل از نظر ظاهر و محتوا جای خود را به کتاب های با ارزش و تازه بدهد”.
یک روز بعد منصور واعظی که از چندی قبل به حکم وزیر ارشاد به ریاست کتابخانه های عمومی کشور منصوب شده، با ارائه توضیحاتی روشن کرد که منظور صفار هرندی “حذف کتاب های منفی” از کتابخانه ها بوده است.
واعظی روز پنج شنبه در جمع مدیران کل استانی کتابخانه ها و طی اظهاراتی که در خبرگزاری ایبنا وابسته به وزارت ارشاد منتشر شد، گفت: “در ارسال کتاب‌های جدید مساله ارزش گذاری هرچه بیشتر بر کتابها لحاظ می‌شود، و کتاب‌هایی که ارزش منفی دارند، و در گذشته وارد کتابخانه‌ها شده‌اند جمع‌آوری می‌شوند”.
”وجین کتاب” که اصطلاحی فنی است دارای آئین نامه مشخصی است که در اظهارات وزیر ارشاد و همکارش منصور واعظی نشانی از تمایل به اجرای آن دیده نمی شود.براساس آئین نامه کتابخانه های عمومی کشور، “وجین کتاب” باید بر اساس “وضع ظاهری”، “نسخه تکراری”، “ویرایش کهنه و منسوخ”، و “محتوای قدیمی در مورد کتاب های علمی و فنی”، “میزان استفاده” و البته با نظر کارشناسان متخصص، که در این مورد کتابداران خبره هستند انجام شود.هر چند حتی در مورد کتاب های وجین شده هم “وجود حداقل دو نسخه از هر عنوان کتاب در مخزن مادر ضروری است”.
کتابخانه مهم نیست، مشکل کتاب است
وزیر ارشاد که در ابتدای وزارت وعده ساخت کتابخانه ها و مجتمع های فرهنگی در سراسر کشور را داده بود در اظهارات اخیرش گفته: “مساله فعلی ما تعداد کتابخانه نیست، چون خیران کتابخانه‌ساز، با ایجاد نهضت کتابخانه‌سازی، هر روز به تعداد کتابخانه‌های ما می‌افزایند. یکی از مسایل اصلی ما کتاب است”.
وی چندی قبل در یک سخنرانی خصوصی در جمع گروه موسوم به اصولگرایان با یادآوری دوره ریاست جمهوری محمد خاتمی که در آن از شدت سانسور کتاب ها کاسته شده بود، از دوره خود به عنوان دوره “تحولات ارزشی در مدیریت وزارت ارشاد” یاد کرد و گفت: “به یاد دارید که در حوزه کتاب چه اتفاق‌هایی افتاده بود.در این دوره به سختی یک نفر می‌تواند کتابی را پیدا کند که بگوید از آن مواردی است که می‌توان آن را به عنوان مورد منفی عَلَم کرد”. با این حال صفار هرندی گفته که “ولی هنوز کتاب منفی پیدا می‌شود”.
وی در توضح اظهاراتش نیز گفته است: “بالاخره وقتی 53 هزار عنوان کتاب در سال چاپ می‌شود می‌توان جایی چیزی را پیدا کرد، ولی روال عوض شده است و مرکزیت کنترل کننده دغدغه و اعتقاد دارد. قبلا چنین اعتقادی وجود نداشت. می‌گفتند به ما دستور داده‌اند که این کار را بکنیم.اما الان دلدادگی در پشت کار است”. وی با اشاره به مخالفت هایش در دوره سردبیری روزنامه کیهان با کاهش سانسور کتاب گفته است: “اصلا تحلیل‌های انتقادی قبل ما در حال حاضر به صحنه عمل آمده و به اجرا در می‌آید”.
کتاب مقدس، کتاب سیاه
وزیر ارشاد همچنین در اظهاراتش علت فقدان کتاب های مربوط به جنگ در کتابخانه ها را که اغلب از سوی مراکز دولتی و نهادهای حکومتی منتشر می شود، به دولت های گذشته نسبت داده است.
خبرگزاری مهر از قول صفار هرندی نوشته: “گویی اراده‌ای در گذشته مانع ورود این آثار به کتابخانه‌ها شده است و تعلل ما این مشکل را پابرجا می گذارد”. وی همچنین از کتابداران انتقاد کرده که چرا درخواست خرید کتاب هایی را که از آن ها به عنوان “کتب دفاع مقدس” نامبرده نمی دهند: “تعجب من از کتابداری است که این خلاء را اعلام نمی کند”.
محسن پرویز معاون فرهنگی وزیر ارشاد نیز پیش از این بخش بزرگی از نویسندگان ایرانی را “تاریک نویس” نامیده و گفته بود: “متأسفانه روندی که پیش از انقلاب آغاز شده و در قبل از انقلاب ریشه دارد، این است که گروهی از روشنفکران ما که می‌توانستند دست به قلم گیرند، با الهام از نویسندگان سیاه‌قلم و سیاه‌بین می‌نوشتند که جزء یاس و ناامیدی چیز دیگری ندارد”. وی با این ادعا که بعضی از جوانان ما سعی می‌کنند به تأسی از آن نوع نگاه، “یأس‌آلود” بنویسند، گفته بود: “شاید نوع نگاه عده‌ای یأس‌آلود نباشد؛ ولی برای اینکه مورد تأیید عده‌ای قرار گیرند، سعی می‌کنند این‌طور بنویسند”.
در حالی که اعطای اغلب جوایز ادبی مستقل از دولت طی دو سال اخیر با مشکلاتی چون عدم صدور مجوز و یا ندادن سالن برگزاری مراسم مواجه شده و حتی برخی از این جوایز به تعطیلی کشیده شده، معاون فرهنگی وزیر ارشاد در مراسم “جایزه کتاب شهید حبیب غنی پور” علاوه بر اتهام سیاه نویسی به نویسندگان مستقل، روشنفکری را موجب غفلت دانسته و گفته است: “روشنفکری از این‌گونه بعضی‌ها را غافل می‌کند و این غفلت باعث می‌شود ما هم‌پای پیروزی انقلاب حرکت نکنیم و بخشی از ادبیات ما درجا بزند و در همان نگاه سیاه باقی بماند”.
وی گفته: “بسیار آزاردهنده است که بعضی نویسندگان ما که تعداد آثارشان هم بالاست، چیزی درباره دفاع مقدس و جان‌فشانی های افراد در دفاع مقدس ننوشته باشند”.
اگر چه وزیر ارشاد و معاونانش تاکنون مصداق کتاب های منفی مورد نظرشان را اعلام نکرده اند اما مجلس هفتم در گزارشی که دو سال پیش از کتاب های منتشر شده در فاصله سال های 78 تا 81 ارائه کرد، بخش اصلی کتاب های منتشر شده از سوی 180 ناشر و اغلب آثار نویسندگان و شاعران برجسته ایران را در شمار “کتاب های منفی” اعلام کرد.در آن گزارش با تاکید بر لزوم افزایش سانسور و اعمال تغییرات وسیع در وزارت ارشاد، تاکید شده بود که “لغو پروانه‌های نشر و تعطیلی محل کار و جمع‌آوری تعداد باقی‌مانده کتاب‌های منفی ارزیابی‌شده و امحاء و نابودی فیلم و زینگ این کتابها و ارجاع ناشران به دادگاه صالح”، “جمع‌آوری کلیه این کتابها از کتابخانه‌های عمومی کشور” باید در دستور کار قرار گیرد.
دوران طلائی میرسلیم!
شنبه نهم تیرماه سال جاری اول بار علیرضا حسینی مدیر کل ارشاد اسلامی اصفهان در جلسه شورای فرهنگ عمومی این استان اعلام کرد که قرار است “پس از جمع آوری کتاب های مضر از کتابخانه های این استان 107عنوان کتاب را جایگزین آن کند.“
وی در مورد دلایل این اقدام نیز به خبرنگاران گفت: “با بررسی در کتابخانه ها مشخص شد که علائق جوانان در کتابخوانی بیشتر به سوی کتاب های رمان و داستان است که متاسفانه کتاب های موجود در شان جامعه اسلامی نیست وفهرستی از داستان هایی با موضوعات مثبت و ادبیات جنگ در حال آماده شدن است تا در اختیار کتابخانه ها قرار گیرد”.
این اظهارات با واکنش دبیرخانه کتابخانه های عمومی کشور مواجه شد و از جمله علی اکبر حاج مومنی، مسئول روابط عمومی کتابخانه های عمومی کشور از “طرح جمع آوری کتب نامناسب از کتابخانه ها” اظهار بی اطلاعی کرد.حمید رضا چاکری معاون وقت برنامه ریزی و امور کتابخانه های کشور نیز همان زمان اعلام کرد که: “انتخاب کنندگان کتاب در نهاد کتابخانه ها متولی سانسور نیستند”.
با این وجود سمیرا اصلان پور از نزدیکان وزیر ارشاد اسلامی و مشاور وی در 13 تیر در گفتگوئی با خبرگزاری مهر گفت: “من از وجود طرح یا مصوبه ای در ارشاد که بر اساس آن یک سری کتاب های خاص جمع آوری شود خبر ندارم اما انطباق و تصحیح کتابها با ارزشهای جامعه ضروری است”.
اندکی بعد دبیرکل هیات امنای کتابخانه ها با وجود انتشار نامه حمایت آمیز 163 نماینده مجلس از وی، از سوی صفار هرندی برکنار شد و منصور واعظی بر جای محمدحسین ملک احمدی نشست.
واعظی که سوابقی چون مدیرکلی ارشاد تهران در دوره وزارت میر سلیم را بر عهده دارد، همان کسی است که در اوسط دهه هفتاد در “جنگ فرهنگسراها” و اختلافات حقوقی در مورد مدیریت فرهنگسراهای تهران با کمک گروه های فشار فرهنگسراها را به اشغال خود در آورد.
وی پس از انتصاب به ریاست کتابخانه های کشور اعلام کرد: “کتابخانه های عمومی در ایران یک دوره طلایی داشته اند و آن از سال 71 تا 76 و در زمان آقایان میرسلیم و لاریجانی بوده است.” وی اظهار امیدواری کردکه بتواند آن دوران را تکرار کند.