امیدهای تازه به تحول در روابط

نویسنده

‏‏obama816.jpg

دلفین مینویی

در شب انتخابات ریاست جمهوری ایالات متحده خواب به چشمانش نیامده. در ساعاتی از بامداد، فریبا پژوه در آپارتمان ‏کوچکش در تهران با نگاهی نگران به تلویزیون خیره شده. حدود ظهر وقتی با این روزنامه نگار جوان که از همکاران ‏سابق در مطبوعات اصلاح طلب بوده تماس گرفتم، تنها یک جمله بر زبان آورد: “اوباما انتخاب شد. این یعنی یک تحول ‏بزرگ!“‏

او ماه ها بود که انتخابات اخیر امریکا را به دقت دنبال می کرد. در نظر او، همانند بسیاری از ایرانیانی که خود را وقف ‏جنبش دموکراسی کرده اند، پیروزی رییس جمهور جدید امریکا باعث شد تا امید تحول در روابط ایران و امریکا دوباره ‏زنده شود؛ روابطی که ۳۰ است قطع شده و می تواند ضعف افراط گرایانی که اکنون در تهران بر سر قدرت اند را به همراه ‏داشته باشد. ‏

درحقیقت، باراک اوباما در زمان کمپین انتخاباتی اش اظهار داشت که آماده است بدون هیچ گونه پیش شرطی با ایران ‏مذاکره مستقیم داشته باشد. از دید سعید لیلاز، تحلیلگر ایرانی و نزدیک به میانه روها، “اگر اوباما مذاکره با تهران را آغاز ‏کند، مواضع تندروها در ایران تضعیف خواهد شد.” به گفته او، بوش یک بهانه ایده آل برای عدم مذاکره با تهران داشت: ‏شعارهای افراطی و رفتار سرکوب کننده حکومت از زمان به قدرت رسیدن محمود احمدی نژاد در سال ۲۰۰۵. با حضور ‏اوبامای “واقع گرا” که جانشین جرج بوش “نظریه پرداز” می شود، دیگر دلیلی برای اتخاذ این گونه رفتارها و سیاست ها ‏وجود نخواهد داشت.‏

آیا از نظر فریبا، نوری در انتهای تونل دیده شده؟ آری، شاید. او طی سال های اخیر به مانند بسیاری دیگر، خود را در ‏فضایی سرکوب کننده دیده است که از سوی مسؤولین جمهوری اسلامی علیه دگراندیشان و جامعه مدنی به راه افتاده و به ‏طور مرتب آنان را به “جاسوسی برای امریکا” متهم می کند. اکثر روزنامه های اصلاح طلبی که او در آنها کار کرده ‏مجبور به بستن درهای خود شده اند. بسیاری از دوستان او به اتهام “اخلال در امنیت ملی”، اکنون پشت میله های زندان بسر ‏می برند.‏

ماه گذشته در حالی که او به دعوت “انستیتو گزارش دهی از جنگ و صلح” [‏IWPR‏] قصد عزیمت به دوبی و سپس ایالات ‏متحده را داشت، به دلیل سیاست ورزی افراط گرایانه دولت جمهوری اسلامی، اجازه خروج از سوی مأموران امنیتی ‏فرودگاه تهران را نیافت و گذرنامه اش توقیف شد. ممنوع الخروج شدن او و سپس دریافت احضاریه وزارت اطلاعات به ‏خوبی نشان از حس توهم و پارانویای شدید حکومت فعلی دارد. او در این خصوص می گوید: “امیدواریم که با به قدرت ‏رسیدن اوباما، حس ترس دولت تهران از انقلاب مخملی و سرنگونی حکومت ایران توسط نیروهای خارجی فروکش کند.” ‏

ممکن است در صورت گفتگو امریکا با ایران، سیاست ورزی اغتشاش گرایانه جمهوری اسلامی در خاورمیانه نیز تغییر ‏یابد. سعید لیلاز می افزاید: “اگر مذاکرات ازسر گرفته شوند، رفتار تهران می تواند در منطقه و به ویژه با گروه های ‏مختلفی مانند حزب الله، حماس و برخی از شبه نظامیان در عراق که غرب مایل نیست ایران از آنها حمایت کند عوض ‏شود.” در مورد بحران پرونده اتمی، “می توان امیدوار بود که این بحران با گشایش مذاکرات و دریافت برخی ضمانت های ‏امنیتی از سوی ایران حل و فصل شود”. زیرا به گفته این تحلیلگر، “خط قرمز برای حکومت دیگر پرونده هسته ای نیست، ‏بلکه امنیت کشور است.“‏

جدا از تبریک رییس جمهور احمدی نژاد به باراک اوباما و عناوین مطبوعات ایرانی در مورد پیروزی رییس جمهور جدید ‏امریکا، اردوگاه های سیاسی اعم از راست و چپ نیز از “به قدرت رسیدن اولین شخصیت سیاه پوست در کاخ سفید” اظهار ‏خشنودی کردند. غلامعلی حداد عادل، شخصیت محافظه کار و رییس سابق مجلس ایران، در پاسخ به سؤالی از خبرگزاری ‏ایرنا خاطرنشان کرد که “امریکایی ها برای خروج از باتلاقی که بوش به وجود آورده باید سیاست خود را تغییر دهند”. حال ‏آنکه، به گفته او، آقای اوباما با انتخاب شعار “تحولی که بدان نیاز داریم” این واقعیت را درک کرده است.‏

حال باید دید آیا جمهوری اسلامی حاضر است این “شاخه زیتون” را که به سویش دراز شده بگیرد یا خیر. زیرا همان طور ‏که فریبا پژوه به درستی بیان می کند، تهران فعلاً هیچ نشانی از تغییر و تحول به جانب ایالات متحده بروز نداده. او می ‏گوید: “روز دوشنبه ۳ نوامبر که گرامیداشت بیست و نهمین سال اشغال سفارت امریکا بود، دیدیم که پرچم ایالات متحده ‏دوباره طبق معمول به آتش کشیده شد و شعارهای پرحرارت ضدامریکایی نیز سر داده شد.” فعلاً رفتار ستیزه جویانه تهران ‏همچنان در دستور کار قرار دارد.‏

ازطرف دیگر شاهد بودیم که ستاد کل نیروهای مسلح جمهوری اسلامی با محکوم کردن اقدامات ارتش امریکا مستقر در ‏عراق، هشدار قاطعی در خصوص ورود به آسمان ایران به جانب واشنگتن ارسال کرده. در این رابطه در بیانیه ای که ‏ازسوی ارتش صادر و به زبان انگلیسی در پرس تی وی نیز پخش شد آمده است: “هلی کوپترهای امریکایی در نزدیکی ‏مرزهای ایران و عراق پرواز می کنند.” و در ادامه می افزاید: “در صورت ورود به حریم جمهوری اسلامی ایران، ‏نیروهای مسلح ایران به شدت پاسخ خواهند داد.” ‏

این اظهارات و اقداماتی است که از سوی هر دو طرف می تواند امید گفتگو و مذاکره را به خطر اندازد. فریبا در پایان می ‏گوید: “من از پیروزی اوباما خوشحالم، ولی نمی توانم نگران هم نباشم.“‏

منبع: فیگارو، 10 نوامبر

مترجم: علی جواهری