دلفین مینویی
در شب انتخابات ریاست جمهوری ایالات متحده خواب به چشمانش نیامده. در ساعاتی از بامداد، فریبا پژوه در آپارتمان کوچکش در تهران با نگاهی نگران به تلویزیون خیره شده. حدود ظهر وقتی با این روزنامه نگار جوان که از همکاران سابق در مطبوعات اصلاح طلب بوده تماس گرفتم، تنها یک جمله بر زبان آورد: “اوباما انتخاب شد. این یعنی یک تحول بزرگ!“
او ماه ها بود که انتخابات اخیر امریکا را به دقت دنبال می کرد. در نظر او، همانند بسیاری از ایرانیانی که خود را وقف جنبش دموکراسی کرده اند، پیروزی رییس جمهور جدید امریکا باعث شد تا امید تحول در روابط ایران و امریکا دوباره زنده شود؛ روابطی که ۳۰ است قطع شده و می تواند ضعف افراط گرایانی که اکنون در تهران بر سر قدرت اند را به همراه داشته باشد.
درحقیقت، باراک اوباما در زمان کمپین انتخاباتی اش اظهار داشت که آماده است بدون هیچ گونه پیش شرطی با ایران مذاکره مستقیم داشته باشد. از دید سعید لیلاز، تحلیلگر ایرانی و نزدیک به میانه روها، “اگر اوباما مذاکره با تهران را آغاز کند، مواضع تندروها در ایران تضعیف خواهد شد.” به گفته او، بوش یک بهانه ایده آل برای عدم مذاکره با تهران داشت: شعارهای افراطی و رفتار سرکوب کننده حکومت از زمان به قدرت رسیدن محمود احمدی نژاد در سال ۲۰۰۵. با حضور اوبامای “واقع گرا” که جانشین جرج بوش “نظریه پرداز” می شود، دیگر دلیلی برای اتخاذ این گونه رفتارها و سیاست ها وجود نخواهد داشت.
آیا از نظر فریبا، نوری در انتهای تونل دیده شده؟ آری، شاید. او طی سال های اخیر به مانند بسیاری دیگر، خود را در فضایی سرکوب کننده دیده است که از سوی مسؤولین جمهوری اسلامی علیه دگراندیشان و جامعه مدنی به راه افتاده و به طور مرتب آنان را به “جاسوسی برای امریکا” متهم می کند. اکثر روزنامه های اصلاح طلبی که او در آنها کار کرده مجبور به بستن درهای خود شده اند. بسیاری از دوستان او به اتهام “اخلال در امنیت ملی”، اکنون پشت میله های زندان بسر می برند.
ماه گذشته در حالی که او به دعوت “انستیتو گزارش دهی از جنگ و صلح” [IWPR] قصد عزیمت به دوبی و سپس ایالات متحده را داشت، به دلیل سیاست ورزی افراط گرایانه دولت جمهوری اسلامی، اجازه خروج از سوی مأموران امنیتی فرودگاه تهران را نیافت و گذرنامه اش توقیف شد. ممنوع الخروج شدن او و سپس دریافت احضاریه وزارت اطلاعات به خوبی نشان از حس توهم و پارانویای شدید حکومت فعلی دارد. او در این خصوص می گوید: “امیدواریم که با به قدرت رسیدن اوباما، حس ترس دولت تهران از انقلاب مخملی و سرنگونی حکومت ایران توسط نیروهای خارجی فروکش کند.”
ممکن است در صورت گفتگو امریکا با ایران، سیاست ورزی اغتشاش گرایانه جمهوری اسلامی در خاورمیانه نیز تغییر یابد. سعید لیلاز می افزاید: “اگر مذاکرات ازسر گرفته شوند، رفتار تهران می تواند در منطقه و به ویژه با گروه های مختلفی مانند حزب الله، حماس و برخی از شبه نظامیان در عراق که غرب مایل نیست ایران از آنها حمایت کند عوض شود.” در مورد بحران پرونده اتمی، “می توان امیدوار بود که این بحران با گشایش مذاکرات و دریافت برخی ضمانت های امنیتی از سوی ایران حل و فصل شود”. زیرا به گفته این تحلیلگر، “خط قرمز برای حکومت دیگر پرونده هسته ای نیست، بلکه امنیت کشور است.“
جدا از تبریک رییس جمهور احمدی نژاد به باراک اوباما و عناوین مطبوعات ایرانی در مورد پیروزی رییس جمهور جدید امریکا، اردوگاه های سیاسی اعم از راست و چپ نیز از “به قدرت رسیدن اولین شخصیت سیاه پوست در کاخ سفید” اظهار خشنودی کردند. غلامعلی حداد عادل، شخصیت محافظه کار و رییس سابق مجلس ایران، در پاسخ به سؤالی از خبرگزاری ایرنا خاطرنشان کرد که “امریکایی ها برای خروج از باتلاقی که بوش به وجود آورده باید سیاست خود را تغییر دهند”. حال آنکه، به گفته او، آقای اوباما با انتخاب شعار “تحولی که بدان نیاز داریم” این واقعیت را درک کرده است.
حال باید دید آیا جمهوری اسلامی حاضر است این “شاخه زیتون” را که به سویش دراز شده بگیرد یا خیر. زیرا همان طور که فریبا پژوه به درستی بیان می کند، تهران فعلاً هیچ نشانی از تغییر و تحول به جانب ایالات متحده بروز نداده. او می گوید: “روز دوشنبه ۳ نوامبر که گرامیداشت بیست و نهمین سال اشغال سفارت امریکا بود، دیدیم که پرچم ایالات متحده دوباره طبق معمول به آتش کشیده شد و شعارهای پرحرارت ضدامریکایی نیز سر داده شد.” فعلاً رفتار ستیزه جویانه تهران همچنان در دستور کار قرار دارد.
ازطرف دیگر شاهد بودیم که ستاد کل نیروهای مسلح جمهوری اسلامی با محکوم کردن اقدامات ارتش امریکا مستقر در عراق، هشدار قاطعی در خصوص ورود به آسمان ایران به جانب واشنگتن ارسال کرده. در این رابطه در بیانیه ای که ازسوی ارتش صادر و به زبان انگلیسی در پرس تی وی نیز پخش شد آمده است: “هلی کوپترهای امریکایی در نزدیکی مرزهای ایران و عراق پرواز می کنند.” و در ادامه می افزاید: “در صورت ورود به حریم جمهوری اسلامی ایران، نیروهای مسلح ایران به شدت پاسخ خواهند داد.”
این اظهارات و اقداماتی است که از سوی هر دو طرف می تواند امید گفتگو و مذاکره را به خطر اندازد. فریبا در پایان می گوید: “من از پیروزی اوباما خوشحالم، ولی نمی توانم نگران هم نباشم.“
منبع: فیگارو، 10 نوامبر
مترجم: علی جواهری