امین رئوفی‌نژاد
در حالی که مسئولان دولت احمدی نژاد از تصمیم‌گیری برای ساخت “منوریل” در اسلامشهر، کرج، مشهد، کرمانشاه و شیراز خبر داده‌اند، خبرگزاری نیمه‌رسمی مهر اقدام به انتشار متن نامه محمدباقر قالیباف، شهردار تهران، به شورای شهر تهران کرد که وی در آن خواستار برچیده شدن پایه‌های منوریل صادقیه شده است. همزمان با انتشار متن این نامه، معاونت حمل و نقل و ترافیک شهرداری تهران نیز دیروز (یکشنبه) بر ضرورت جمع‌آوری پایه‌های منوریل صادقیه تاکید کرد و این طرح را “فاقد توجیه فنی و اقتصادی” توصیف کرد.
منوریل یکی از مهمترین طرح‌های تبلیغاتی احمدی نژاد در آستانه انتخابات ریاست‌جمهوری بود که شش ماه پس از کلنگ‌زنی توسط وی در اسفند 1383، توسط معاون عمران احمدی نژاد در شهرداری تهران بی‌هیچ نتیجه‌ای متوقف شد. احمدی نژاد وعده داده بود که این طرح پس از 17 ماه به ثمر خواهد رسید، اما اکنون پس از گذشت بیش از 3 سال و صرف هزینه‌های هنگفت میلیاردی، تنها چیزی که از این طرح رویایی باقی مانده، 16 ستون نیمه‌کاره رهاشده و یک پروژه متروکه در نزدیکی میدان صادقیه تهران است.
بازگشایی پرونده منوریل
نامه‌ای که خبرگزاری نزدیک به اصولگرایان منتقد دولت متن آن را منتشر کرده، در دی ماه سال گذشته خطاب به رئیس شورای شهر نوشته شده بود، اما تاکنون متن آن در رسانه‌ها منتشر نشده بود. قالیباف در همان زمان به پیشنهاد خود به شورای شهر برای جمع‌آوری پایه‌های منوریل صادقیه اشاره کرد، اما در فروردین ماه سال جاری در اقدامی عجیب به تکذیب این موضوع پرداخت و در جمع خبرنگاران، “هرگونه نوشتن نامه برای جمع آوری پایه های خطوط منروریل از منطقه صادقیه تهران را تکذیب کرد.“
از این رو انتشار متن درخواست شهردار تهران برای برچیده شدن پایه‌های منوریل صادقیه را می‌توان واکنش شهرداری به اظهارات جدید مسئولان دولتی و نیز در ادامه سخنان اخیر رئیس کمیسیون عمران شورای شهر تهران درباره منوریل ارزیابی کرد.
برخی مسئولان دولتی به تازگی در گفت‌وگو با صدا و سیما این احتمال را مطرح کرده بودند که در صورت امتناع شهرداری تهران از ساخت منوریل در محدوده این شهر و مخالفت با اقدام مستقل دولت در این زمینه، دولت در اسلامشهر یک خط منوریل راه‌اندازی خواهد کرد!
پیش از این هم مسئولان دولتی از تصمیم وزارت کشور برای “ایجاد خطوط منوریل در شهرهای مشهد، کرج و کرمانشاه” خبر داده بودند. همچنین شهردار شیراز در بهمن ماه سال گذشته اعلام کرد که احمدی نژاد در سفر استانی به شیراز با پیشنهاد ساخت منوریل در این شهر موافقت کرده است.
در این حال، دیروز معاونت حمل و نقل و ترافیک شهرداری تهران نظر نهایی خود را درباره منوریل اعلام کرد. این معاونت که چندی پیش و به دنبال نامه قالیباف برای جمع‌آوری پایه‌های منوریل صادقیه، از سوی شورای شهر مامور ارزیابی کارشناسی این پروژه و نیز ارائه طرح جایگزین برای آن شده بود، به صراحت اعلام کرد که: “با عنایت به نامه شهردار محترم تهران و دلایل و مستندات ارسالی از جمله عوارض موجود در مسیر، اشکالات طراحی و ضعیف بودن پایه های پل و… به نظر می‌رسد اجرا خط مونوریل در کریدور میدان صادقیه - فرودگاه مهرآباد به صرفه و صلاح شهر تهران نبوده و فاقد توجیه فنی و اقتصادی باشد و جمع‌آوری پایه‌های موجود جهت تسهیل در رفت‌وآمد شهروندان ضروری باشد.“
مشکلات کارشناسی منوریل صادقیه
در متن نامه قالیباف به مواردی متعددی از مشکلات و تخلفات انجام شده در روند احداث منوریل در زمان شهرداری احمدی نژاد اشاره شده است. شروع پروژه “با عجله و بدون نقشه‌های دقیق اجرایی و عملیاتی”؛ عدم راه حل قطعی برای عبور از بعضی از موانع موجود؛ مشکلات با اهالی و ساختمانهای مسیر مونوریل؛ نا امن بودن ستونهای ساخته شده پروژه منوریل صادقیه و خطر سقوط فوندانسیون مربوطه؛ یکی از دیگر نکات مهمی که قالیباف به آن اشاره کرده، “بالا رفتن هزینه ها از 5⁄3 میلیون دلار به 8 میلیون دلار و بعد به حدود 15 میلیون دلار در هر کیلومتر” است که به گفته وی، خود یکی از دلایل توقف این پروژه بوده است. وی همچنین خاطرنشان کرده که: “در ابتدا قرار بود واگن ها با قیمت هر واگن 172 هزار دلار درایران ساخته شود، لیکن در مراحل بعدی مقرر گردیده سه قطار همراه با چند واگن با قیمت 5⁄1 میلیون دلار برای هر واگن از خارج وارد شود، لذا این اقدام نیز موجب افزایش قیمت پروژه گردیده است.“
معاون حمل‌و‌نقل و ترافیک قالیباف نیز در نظر کارشناسی خود با اشاره به حجم نه چندان زیاد تردد مسافران از میدان صادقیه به سمت فرودگاه و ترمینال غرب و نیز وضعیت خط 4 مترو (در دست احداث) که حمل و نقل این محدوده را پوشش می‌دهد، استدلال کرده که: “تکمیل این بخش از خط مونوریل بین ترمینال غرب و فلکه دوم صادقیه به لحاظ حمل‌ونقلی و ترافیکی در حال حاضر فاقد توجیه می‌باشد.“
متوقف شدن عملیات اجرایی احداث خطوط 8 و 9 متروی تهران نیز از دیگر تبعات اجرای ناقص طرح منوریل صادقیه بوده است و پایه‌های به جا مانده از این طرح نیمه‌کاره باعث توقف کار ساخت دو خط مهم مترو شده است؛ به طوری که محسن هاشمی، مدیر عامل شرکت راه‌آهن شهری تهران و حومه، با انتقاد از این موضوع، چندی از شورای عالی ترافیک خواست تا “هرچه سریع‌تر تکلیف این موضوع را روشن کند.“
بحث منوریل در یک سال گذشته
از روزی که احمدی نژاد در زمان کلنگ‌زنی پروژه منوریل، این طرح را “هدیه نوروزی” شهرداری به مردم تهران خواند، تا روزی که معاون وی به شورای شهر اعلام کرد که به علت “ابهامات فنی و مالی” این پروژه را ”تا اطلاع ثانوی” متوقف می‌کند، تنها شش ماه طول کشید. در آن زمان، این طرح که قرار بود 17 ماهه تکمیل شود، بنا به اعلام رسمی رئیس کمیسیون عمران شورای شهر، تنها 5 درصد پیشرفت فیزیکی داشت. از آن زمان تا امروز هم تنها چیزی که از منوریل مشاهده می‌شود، 16 ستون ناقص در منطقه صادقیه تهران است که قرار بود به فرودگاه مهرآباد متصل شود.
در طول سال گذشته، تقابل شورای شهر و شهرداری با دولت بر سر منوریل وارد مرحله جدیدی شد. ابتدا برخی سایت‌ها فاش کردند که دولت بدون اجازه شورای شهر برای ایجاد مونوریل با یک شرکت خارجی قرارداد بسته است. دولت نیز ادعا کرد که با شورای شهر در این باره هماهنگی کرده است.
این موضوع واکنش اعضای شورای شهر را به دنبال داشت؛ به طوری که مسئولان شهرداری و شورا این موضوع را تکذیب کردند، حمزه شکیب فاش کرد که احمدی نژاد از ابتدا تنها دو صفحه پیشنهاد برای منوریل به شورای شهر ارائه کرده بود و معصومه ابتکار نیز با لحنی طعن‌آمیز در این باره گفت: “اگر دولت برای این منظور عزم جدی دارد، پیشنهاد می کنم دولت منوریل را بین وزارتخانه های خود و جهت ارتباطات داخلی استفاده کند.“
مدتی بعد معاون شهردار تهران نیز در موضعی مشابه، با تاکید بر اینکه هیچ توافقنامه‌ای برای احداث منوریل با وزارت کشور امضا نکرده‌ایم، گفت: “به مسوولان وزارت کشور پیشنهاد دادیم اگر دولت اصرار دارد که در شهر تهران سیستم منوریل وجود داشته باشد، برای تامین نظر دولت حاضریم یک خط منوریل را به عنوان سمبل در تهران احداث کنیم.“
در آن زمان مسئولان دولتی به طور مکرر “کار زیرزمینی” برای احداث منوریل را تکذیب می‌کردند، اما پاسخ به گفته‌های مسئولان شهرداری را به احمدی نژاد واگذار کردند که سه ماه بعد، در مصاحبه تلویزیونی خود در اسفند ماه، بخش قابل توجهی از مصاحبه خود را به موضوع حمل و نقل عمومی اختصاص داد، به شهرداری و شرکت مترو حمله کرد و با دفاع از احداث منوریل، گفت: “من به عنوان یک مهندس ساختمان و یک کارشناس سخن می‌گویم. هیچ مهندس ساختمانی در ایران نمی‌گوید که مترو کم‌هزینه‌تر از قطار هوایی است. اگر هم پیدا شود، باید ببینیم چه کسی به این فرد، مدرک مهندسی داده است… در سی سال گذشته در ایران، تنها سی کیلومتر مترو ساخته شده است، سرعت بیش از این هم امکان ندارد اما قطار هوایی بسیار سریع‌تر ساخته می‌شود.“
با این حال کشمکش بین شهرداری و شورا با دولت و شورای عالی ترافیک در دو ماه ابتدایی سال جاری نیز همچنان ادامه یافته و البته به هیچ نتیجه‌ای هم منتهی نشده است. دولت نتوانسته است ایده مطلوب احمدی نژاد را عملی کند، چرا که شورای شهر به عنوان مسئول رسمی تصمیم‌گیری درباره حمل و نقل شهری با آن موافق نیست. اما ابهام در اینجاست که چرا تلاش شهرداری و شورای شهر برای برچیدن پایه‌های مزاحم و بی‌فایده منوریل صادقیه تاکنون به ثمر ننشسته است؟
این سؤالی است که خبرگزاری مهر نیز در انتهای گزارش خود می‌پرسد: “مسئولین حمل و نقل و ترافیک شهرداری تهران بارها به صراحت خواستار تعیین تکلیف و جمع آوری آثار به جای مانده از پروژه مذکور شده‌اند؛ ولی به رغم نظر موافق غالب اعضای شورا در این خصوص، مشخص نیست که چه اراده‌ای موجب شده است تا تعیین تکلیف این پروژه نیمه کاره به درازا بیانجامد؟”