ویلیام جی براود
تاریخچه تغییر مواضع دو نهاد موثر در پرونده هسته ای ایران، یکی نهاد هسته ای سازمان ملل و دیگری مراکزاطلاعاتی آمریکا قابل توجه است. بازرسان آژانس که مدت هاست سرنشین خودروی دولت بوش در به چالش کشیدن برنامه هسته ای ایران هستند، هفته پیش ماشین را تندتر راندند و و خواستار شفافیت ایران در باره پیشرفت هایش در زمینه ساختن بمب هسته ای شدند.
آن ها می گویند ایران مشغول غنی سازی اورانیوم و تهیه سوختی است که هم می تواند در نیروگاه تولید برق و هم در تهیه بمب کاربرد داشته باشد. نیروگاه اصفهان نیز سرگرم تولید گاز اورانیوم است. از این حرف به چه نتیجه ای می رسیم.
پاسخ این سوال بسیار آسان و تا حد زیادی واضح است: آمریکایی ها فرمان ماشین را در دست آژانس گذاشته اند.
آمریکایی ها پس از آنکه برای به چالش کشیدن تلاش های هسته ای ایران به همه نوع اقدام دیپلماتیک یا تهدید نظامی دست زدند، از سال گذشته با انتشار یافته های اطلاعاتی جدید که حاکی از کنار گذاشتن طراحی تسلیحات هسته ای در سال 2003 می داد، از موضع خویش عقب نشستند. حالادر واپسین روزهای دوره دوم زمامداری جرج بوش، استفاده از ابزارهای سیاسی، دیپلماتیک و نظامی برای اعمال فشارو انجام مقابله جدید کار مشکلی خواهد بود.
واشنگتن اوایل سال جاری نیز اطلاعات مخفی را در اختیار بازرسان هسته ای در وین قرار داد. آژانس نیز این اطلاعات را در کنار اطلاعاتی قرار داد که از پایتخت کشورهای دیگر به دست آورده و یا خود در طول سالها جمع آوری کرده بود.
بازرسان آژانس بین المللی انرژی هسته ای با کنار هم قرار دادن مدارک جدید و قبلی ظرف ماه های گذشته، از این نگران شدند که شاید ایران قبل از توقف اقداماتش در پنج سال پیش به سطحی از پیشرفت واقعی در طراحی سلاح های مرگبار رسیده باشد.
این موضوع هفته پیش به نحوی غیر معمول و با لحنی صریح به درخواست بازرسان برای اخذ اطلاعات بیشتراز ایران منجر شد. غیر معمول تر اینکه از 18 مدرکی که مخفیانه بدست آمده بود و حاکی از تمایل ایران به طراحی تسلیحات هسته ای قبل از توقف این فعالیت ها بود پرده برداشته شد.
این وضعیت به طرح یک سوال اصلی و فوری انجامید: ایران قبل از توقف برنامه خود، در طراحی بمب تا کجا پیش رفته بود؟
سئوال بالا اکنون به این سئوال تبدیل می شود که در قبال ایران چه باید کرد، خصوصاً اینکه این مساله از سوی آژانس بین المللی طرح شده که واجد اعتبار بسزایی در دنیاست. اعتبار، همان چیزی است که دولت بوش مدت ها پیش آنرا از دست داده است.
بازرسان وین درگزارش هفته گذشته خود از شواهدی در مورد کار بر روی طرح اولیه کلاهک هسته ای، به عنوان “عامل نگرانی جدی” یاد کردند و گفتند پرده برداشتن از اصل ماجرا “برای ارزیابی ماهیت برنامه فعلی و گذشته برنامه هسته ای ایران حیاتی است.“
ایرانی ها نیز همانند سال های گذشته تاکید دارند هیچ گونه برنامه تسلیحات هسته ای در کار نبوده است و فعالیت های آنان صلح آمیز و در راستای تولید برق است. بازرسان آژانس ناشکیبایی خود را از فقدان همکاری های ایران با به بحث گذاردن 18 مدرک مشکوک به نمایش گذاشتند. آنها ضمناً فاش کردند که یکی از دانشمندان ایرانی، زمانی، تصاویر اولین انفجار هسته ای دنیا در سال 1945 را همراه با معادله محاسبه قدرت تخریبی آن به نمایش گذاشته است.
اما چرا حالا به گناه هایی که قبلاً از ایران سر زده پرداخته می شود؟ مگر یافته های مربوط به توقف طراحی کلاهک هسته ای در سال 2003 ، کافی نیست؟
کارشناسان هسته ای داخل و خارج آژانس بین المللی به این سوال پاسخ منفی می دهند.میزان پیشرفت ایران در طراحی تسلیحات حائز اهمیت است، زیرا دانشمندان این کشور در مسیر رو به جلو حرکت می کنند. آنها در حال آموختن شیوه تولید سوخت مبتنی بر اورانیوم هستند. اگر آنها یک طرح مناسب از کلاهک هسته ای هم در اختیار داشته باشند، فقط کمبود سوخت می تواند آن ها را ازداشتن بمب برحذر دارد.
رابرت اس نوریس، مولف کتاب “مسابقه برای بمب” که به تاریخ پروژه منهتن می پردازد، می گوید: ”معمولاً عامل محدود کننده، سوخت است. بقیه کارها نسبتاً آسان است.” او گفت ایالات متحده توانست کار طراحی بمب هیروشیما را در سال 1944 به پایان ببرد اما ساخت آن تنها پس از سال ها کار بر روی تولید سوخت اورانیوم امکانپذیر شد که خود تا سال 1945 به درازا کشیده بود. دکتر نوریس گفت: “به محض آنکه سوخت کافی بدست آوردند- برنده شدند- آنها آنقدر به کار طراحی خود اطمینان داشتند که حتی زحمت آزمایش بمب را هم به خود ندادند.“
موسسه علوم و امنیت بین المللی- گروه خصوصی پیگیری اشاعه تسلیحات هسته ای در واشنگتن- هفته گذشته گفت تحلیل های این موسسه از گزارش جدید آژانس نشان می دهد ایران تدریجاً در حال غلبه بر مشکلات است وغنی سازی سوخت اورانیوم را اکنون با سرعت بالاتری انجام می دهد.
مقامات بلندپایه ای که بر کار تهیه گزارش اطلاعاتی آمریکا نظارت داشته اند می گویند ممکن است کار طراحی تسلیحاتی ایران تا قبل از سال 2003 به اندازه تولید یک بمب قابل مقایسه با بمب پنج تنی فرود آمده بر هیروشیما پیشرفت کرده باشد. اما به این معنی نیست که آنها یک طرح عملیاتی برای تولید این بمب هولناک در دست دارند ومثلا قادر خواهند بود یک بمب مینیاتوری یک تنی بر روی موشک های سریع سوار کنند. استراتژیست های نظامی می گویند چنین تسلیحاتی حتی بدون اینکه شلیک شوند، قادر به تغییر موازنه قدرت در منطقه است.
به همین دلیل است که میزان پیشرفت ایران در کار طراحی تسلیحات برای بازرسان هسته ای وین از چنین اهمیتی برخوردار است.
ایران به شدت کار روی مجموعه ای از موشک های دوربرد تحت عنوان شهاب- به معنی ستاره متحرک- ادامه می دهد. موشک شهاب-3 پیشرفته ترین موشک ایرانی است و قابلیت دسترسی به اروپا را دارد. به گزارش بازرسان درترجمه یکی از مدارک ایرانی مطلب بدست آمده عنوان زیر به چشم می خورد: “نحوه سوار کردن انبوه کلاهک موشک شهاب 3 با بار مواد جدید.“
موسسه علوم و امنیت بین المللی در حال حاضر چنین نتیجه گرفته است که ایران به سختی می تواند تلاش های قبلی خود برای تولید سلاح هسته ای را انکار نماید. موسسه می گوید: “چنین مدارکی خود به معنی وجود پرونده ای قابل پیگیری است.“
اما سوال همچنان باقی است: ایران تا کجا جلو رفته است؟
منبع: نیویورک تایمز- 1 ژوئن