جلال یعقوبی
سال 1379 گرچه دیگر امیدی به حل بحران روابط ایران و امریکا نبود اما در زمینه‌های دیگر موفقیت های بین المللی دولت خاتمی چشم‌گیر بود. او در سفرهای متعددی به کشورهای مختلف که گاه اولین نوع آن پس از انقلاب بود سیاست تنش زدایی خود را پیش می‌برد. شاید مهمترین تحولات در این زمینه گشایش روابط دو کشور ایران و مصر پس از حدود دو دهه قطع رابطه باشد. اما پیش از آن باید به سفر چین اشاره شود که چون مدل اصلاحات چین برای بنیادگرایان و محافظه‌کاران ایران الگو شده است این سفر نیز اهمیت داشت. اما نکته مهم سفر خاتمی به چین دفاع مکرر او از دموکراسی در جریان این سفر و سخنرانی‌های دانشگاهی اوست. خاتمی معمولا در سفرهای خارجی خود از ایده گفتگوی تمدنها سخن می‌گفت اما در سفر چین از دموکراسی بیش از گذشته سخن گفت.
ظهر روز پنجشنبه دوم تیرماه خاتمی به همراه یک هیأت بلندپایه از جمله وزرای خارجه ارشاد معادن و فلزات و دفاع راهی چین شد. محسن امین زاده معاون وزیر امور خارجه در آستانه این سفر مهمترین محور مباحث اقتصادی سران دو کشور را فروش گاز ایران به چین ارزیابی کرد. همان مساله‌ای که بعدها و با اوج‌گیری بحران هسته‌ای ایران زمینه‌ی امید به چین شد.
همزمان با سفر رئیس جمهوری به چین 60 شرکت ایرانی نیز در چین حاضر شدند. به گزارش روزنامه ایران پس از مذاکرات رسمی رؤسای جمهوری دو کشور دیداری خصوصی نیز داشتند که مدت زمان آن بیش از دو برابر زمان پیش بینی شده به طول انجامید. امضای بیانیه مشترک بین رؤسای جمهور دو کشور و همچنین امضای پنج سند همکاری در زمینه های اقتصادی انرژی صنعتی و فرهنگی میان مقامات بلندپایه دو کشور از دستاوردهای روز اول این سفر بود.روز بعد خاتمی در دانشگاه پکن سخنرانی کرد. وی با اشاره به دو تمدن بزرگ ایران و چین و پیوندها و ارتباطات گذشته این دو تمدن گفت:« آیا نگاه غربت آلود و از سر افسوس و حسرت به گذشته می‌تواند برای حفظ تمدن‌های کهن چاره ساز باشد؟ ما بدون تردید برای پاسداری از امانت گرانقدر گذشته و سرزندگی و حیات تمدنی نیازمند نگاه به آینده ایم و ما معتقد هستیم که زندگی بشر و تمدن انسانی در پرتو گفتگو بارور می‌شود و دوام می یابد. گفتگو از نظر ما صرفاً روشی برای حل اختلافات نیست بلکه رهیافتی در اکتشاف روش های بهبود زیست جهانی است.»
خاتمی در ادامه سفر خود ضمن گفتگو با دیگر مردان سیاسی چین همچون نخست وزیر و رئیس کنفرانس مشورت چین به دیدار مسلمانان چین نیز رفت. او پس از آنکه از مسجد «عیدگاه» در شهر کاشغر دیدن کرد در آخرین مرحله سفر خود وارد هنگ کنگ شد. روز بعد او در همایش «فرصت های همکاری اقتصادی ایران و هنگ کنگ» سخنرانی کرد و ضمن تأکید بر آنکه سرمایه گذاران حق دارند که تضمین امنیت سرمایه و کار خود را از حکومت بخواهند و با بیان آنکه ورود ایران به مرحله جدید از حیات خود مبتنی بر فرهنگ و بر اساس آموزه های دینی و تجربه بشری است گفت: «برای استقرار صلح و ثبات راهی به جز دموکراسی نداریم.»
چندی روز بعد از سفر خاتمی به چین خبرگزاری فرانسه طی خبری بر اساس یک نظرسنجی در ایران گزارش داد:«خاتمی همچنان محبوب قلبهاست.»
از طرفی بهروز گرانپایه، رئیس مؤسسه ملی پژوهش افکار عمومی نیز، در هشتم خرداد در گفتگویی با روزنامه بهار گفت:« ما شاهد نوسان هایی در میزان محبوبیت آقای خاتمی بوده ایم ولی در مجموع این موارد، به طور میانگین حدود 70درصد افراد جامعه اظهارنظر کرده اند که باز اگر انتخابات ریاست جمهوری برگزار شود، مجدداً به آقای خاتمی رأی خواهند داد. نکته قابل توجه این است که در مقاطعی که آقای خاتمی یک سفر خارجی و یا یک سخنرانی داشته‌اند، میزان محبوبیت ایشان افزایش چشمگیری پیدا کرده که خود حائز اهمیت است که می بینیم متأسفانه برخی جریان ها سعی می‌کنند سفرهای خارجی ایشان برگزار نشود. چون به نظر می آید آنها می دانند سفرهای خارجی آقای خاتمی به دلیل سیاست هایی که ایشان دارند و موفقیت‌هایی که برای دولت و کشور به دنبال دارد، محبوبیت ایشان را افزایش می‌دهد.»
پیش از سفر به چین و در روز اول تیرماه خاتمی با همتای مصری اش به صورت تلفنی گفتگو کرد. رئیس جمهور مصر در این گفتگو ضمن تبریک عضویت ایران در گروه 15 بهترین سلام ها و درودهای خود را به رئیس جمهوری دولت و ملت ایران تقدیم کرد. این اولین تماس رؤسای جمهوری دو کشور پس از قطع رابطه ایران و مصر در سال 1358 بود.در عین حال در همان روزها خبری نیز مبنی بر احتمال سفر عطاالله مهاجرانی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی به مصر منتشر شد.
پس از آنکه سیدمحمدخاتمی با همتای مصری اش در روز اول تیرماه به صورت تلفنی صحبت کرد، گسترش روابط دو کشور ایران و مصر به یکی از مهمترین مباحث سیاسی مبدل شد.
پانزدهم تیرماه، خبر رسید که محسن میردامادی رئیس وقت کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس با «اسامه الباز» مشاور سیاسی رئیس جمهور و قائم مقام وزیر امور خارجه مصر دیدار کرده است. الباز در این دیدار گفته بود: «قاهره آماده همکاری همه جانبه با تهران است.» وی همچنین مقابله با صهیونیسم، موفقیت جهان اسلام در هزاره سوم، توازن بین المللی، ثبات در خاورمیانه و طراحی نظام اقتصادی عادلانه در جهان را از جمله محورهایی دانست که دو کشور ایران و مصر در مورد آنها موضع مشترک دارند. [روزنامه انتخاب- پانزدهم تیرماه1379]
روز بعد این روزنامه از قول یک روزنامه کویتی خبر داد که «عمرو موسی» وزیر خارجه مصر کمیته ویژه‌ای را برای عادی سازی هرچه سریعتر روابط تهران- قاهره تشکیل داده است. از طرفی دیگردیدار محسن میردامادی با وزیر خارجه مصر نیز دیدار کرده بود. عمرو موسی در این دیدار با ابراز خشنودی از تحولات اخیر در روابط دوجانبه ایران و مصر بر ضرورت بازسازی این روابط تأکید داشت.
عادی سازی روابط ایران و مصر بر بنیادگرایان و محافظه‌کاران ایران گران آمد و به سرعت علیه دولت خاتمی و آنچه که سازشکاری می‌نامیدند موضع گرفتند.