آرش سیگارچی
بخش رسانه ای ریاست جمهوری در سال “نوآوری و شکوفایی”، یکی از جدیدترین شگرد های خود در ارتباط با مطبوعات را رو کرد و موجب حیرت بسیاری شد. پس از انتشار گزارش تحلیلی روزنامه “اعتماد” درباره “عدم موفقیت” سفر محمود احمدی نژاد به ایتالیا، دفتر وی رسما این روزنامه را وادار کرد تا روز دوشنبه ضمن انعکاس جوابیه این دفتر، حضور احمدی نژاد در اجلاس فائو را در تیتر اول خود “موفق” اعلام و گزارش قبلی خود را نفی کند.
روزنامه اعتماد روز یکشنبه با مقایسه سفر دو مقام جمهوری اسلامی در هفته گذشته، این سفرها را دارای “دوپیام متفاوت” ارزیابی کرد. به نوشته این روزنامه در حالیکه سفر احمدی نژاد به اروپا با “با عدم استقبال مقامات ایتالیا به عنوان کشور میزبان” رو به رو شد، در مقابل دیدار اکبر هاشمی رفسنجانی، رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام از عربستان سعودی “با احترام ویژه به او از سوی مقامات این کشور” همراه بود.
در بخشی از این گزارش با اشاره به “استقبال سرد مقامات ایتالیا” آمده بود: “اگرچه قرار بود احمدی نژاد و هیات همراهش دیداری سه روزه از این کشور داشته باشند، پاره یی ناهماهنگی ها، اقامت در ایتالیا را به مدت یک روز برای رئیس جمهور ایران تقلیل داد. به این ترتیب محمود احمدی نژاد به دیدار شانزده ساعته اش از رم بدون اینکه ملاقاتی با هیچ یک از مقامات ارشد ایتالیا داشته باشد، پایان داد.“
اعتماد روز یکشنبه همچنین نوشت: “اتخاذ این رویکرد در قبال دیدارهای محمود احمدی نژاد و هیات همراهش با مقامات رم در حالی صورت گرفته است که رسانه های ایتالیایی پیش از آغاز سفر رئیس جمهور ایران نسبت به آن هشدار داده بودند. به نوشته روزنامه های ایتالیایی ابوالفضل زهره وند سفیر ایران در ایتالیا از هفته ها قبل درخواست دیدار محمود احمدی نژاد با «سیلویو برلوسکونی» نخست وزیر جدید این کشور و پاپ بندیکت شانزدهم را به دولت و واتیکان ارائه کرده بود، اما مقامات رم دیدار با رئیس جمهوری را که به گفته شان «مدام از نابودی اسرائیل سخن می گوید» مشکل توصیف کرده بودند؛ همچنان که در سال 2005 میلادی نیز پس از اولین اظهارات رئیس جمهور مبنی بر محو اسرائیل از نقشه جهان جمعی از مردم ایتالیا دست به تظاهرات آرامی مقابل سفارت ایران زدند.“
روزنامه اعتماد که این گزارش را به عنوان “تیتر یک” برگزیده بود در ادامه به استقبال گرم مقامات سعودی از هاشمی رفسنجانی اشاره داشت.
ساعاتی پس از انتشار این شماره روزنامه اعتماد، دفتر رییس جمهوری و بخش رسانه ای آن جوابیه ای برای روزنامه اعتماد ارسال کردند و موکدا خواستار انعکاس آن در شماره بعد روزنامه شدند. اینچنین بود که روز دوشنبه روزنامه اعتماد براساس جوابیه دولت، روتیتر خود را به جمله سفارشی “اطلاعات منتشره روز گذشته اعتماد نادرست بود” اختصاص داد و با فونت درشت این تیتر را در صدر خبرهای خود قرار داد که: “حضور موفق احمدی نژاد در اجلاس فائو” در شرایطی که گزارش اعتماد براساس وقایع اتفاق افتاده منعکس شده بود، اما دفتر رییس جمهور در جوابیه خود که اجبارا تیتر یک روزنامه شد، این گزارش را ناشی از “ارائه اطلاعات و تفاسیر غیرواقعی و انحرافی از حواشی سفر رئیس جمهور به ایتالیا” دانست و توضیحاتی را در جوابیه خود منعکس کرد.
در این جوابیه دفتر رییس جمهور مدعی شد که “دولت ایتالیا به عنوان کشور میزبان این اجلاس، از سران هیچ کشوری برای حضور در اجلاس فائو دعوتی به عمل نیاورده و تشریفات مترتب بر دعوت را نیز همچون استقبال رسمی، انجام نداده است.“
همچنین این جوابیه منکر هرگونه رایزنی برای “ملاقات با مقام های ایتالیایی یا پاپ” شده و گزارش روزنامه اعتماد را نوعی “فرافکنی و جنگ روانی و همسویی با جریان سازی رسانه های صهیونیستی خارج از کشور” قلمداد کرده است.
همچنین در شرایطی که رسانه های بین المللی به عدم دعوت احمدی نژاد به ضیافت شام سران کشورها اشاره کرده اند اما دفتر رییس جمهور در جوابیه خود برای اعتماد نوشته است: “از رئیس محترم جمهوری اسلامی ایران برای حضور در ضیافت شام نخست وزیر ایتالیا و دبیرکل سازمان ملل دعوت شده بود اما ایشان به دلیل همزمانی آن با برنامه ملاقات با جمعی از ایرانیان مقیم ایتالیا، ترجیح دادند در برنامه ضیافت شرکت نکنند.“
همچنین بخش رسانه ای دولت به مدت زمان سفر رییس جمهور به ایتالیا نیز آنگونه که روزنامه اعتماد نوشته ایراد گرفته و این سفر را 25 ساعته به جای 16 ساعته اعلام کرده است.
اعمال فشار محسوس
دولت نهم در حالی علنا برای همسویی برخی از مطبوعات به آنها فشار وارد می کند که پیش از این و در زمان دولت خاتمی، فشار همفکران این دولت بر مطبوعات توسط دستگاه قضایی و به مدیریت سعید مرتضوی اعمال می شد. در طی آن سالها در پی برخی رویدادها، دادگستری تهران یا شورایعالی امنیت ملی به طور شفاهی از مطبوعات می خواست که آن رویدادها را منعکس نکنند. از جمله این موارد در تیر 81 بود که پس از آن انتشار نامه استعفای آیت الله طاهری امام جمعه اصفهان از نشریات خواسته شد تا از انتشار آن خودداری کنند. این درخواست به برخی از روزنامه ها دیر رسید و آنها خبر را منتشر کردند.تنها روزنامه نوروز صفحه مربوطه را در آخرین ساعات اصلاح و آن را سفید منتشر کرد.
غیر این در سال 82، روزنامه یاس نو نیز وقتی در آستانه انتخابات مجلس هفتم نامه نمایندگان معترض را منتشر کرد، توقیف شد. در همین ارتباط پس از برگزاری انتخابات ریاست جمهوری دوره نهم، مهدی کروبی کاندیدای ناکام این انتخابات نامه ای صریح به مقام رهبری نوشت که انتشار آن توسط اقبال، آفتاب یزد و حیات نو با توقیف همراه شد.
اما با روی کار آمدن دولت احمدی نژاد، دولت با استقرار یک تیم به اصطلاح مطبوعاتی درنهاد ریاست جمهوری، برخورد با مطبوعات منتقد رابر عهده گرفت.
در همین راستا شورایعالی امنیت ملی هم با صدور بخشنامه هایی مطبوعات را از پوشش برخی خبرها منع و حتی به مطبوعات توصیه می کند برخی از سوژه ها را با نگاهی مثبت بنویسند. از جمله در آستانه صدور گزارش جدید آژانس انرژی هسته ای، شورایعالی امنیت ملی از مطبوعات خواست این گزارش را پیروزی ایران وانمود کنند. بخشنامه های شورای عالی امنیت ملی توسط بیشتر مطبوعات به اجرا در می آید، و اندک نشریاتی هم که به این گونه خبررسانی تن نمی دهند به طور مرتب با جوابیه، تهدید و فشار روبرو هستند.امری که اعتراض انجمن صنفی مطبوعات را برانگیخت.این انجمن با صدور بیانیه ای ضمن اعتراض به نامه‌نگاری‌های محدودکننده مطبوعات و خبرگزاری‌ها نسبت به “کاربرد شیوه‌های آمرانه و غیرقانونی” هشدار داد.
در بیانیه مزبور آمده بود: “آنچه در روزها و ماههای اخیر جای نگرانی فراوان در بین اهالی مطبوعات و روزنامهنگاران به وجود آورده است اینکه اداره کل مطبوعات و خبرگزاریهای داخلی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی که خود باید بیش و پیش از همه پاسدار اجرای قانون در عرصه فعالیتهای مطبوعاتی باشد، با ارسال نامههایی به مدیران مسئول مطبوعات بهگونهای آمرانه خواستههایی فراتر از رعایت موازین قانونی را از آنها انتظار دارد و علیرغم اینکه در ماده ۴ قانون مطبوعات آمده است: هیچ مقام دولتی و غیردولتی حق ندارد برای چاپ مطلب یا مقالهای در صدد اعمال فشار بر مطبوعات برآید یا به سانسور و کنترل نشریات مبادرت کند، در برخی از این نامهها به مطبوعات امر میشود درباره چه موضوعی بنویسند یا ننویسند و حتی درباره برخی مسائل جزیی و کاربرد واژهها و بحثها رهنمود داده میشود مبنی بر اینکه روزنامه‌ها در این قالبها به موضوع بپردازند”.
از سوی دیگر، مشاوران رسانه ای احمدی نژاد در هفته های اخیر وقتی در مقابل دانشجویان معترض به وضع مطبوعات قرار گرفتند با انکار هرگونه فشار بر مطبوعاتف مدعی شدند که “دولت رویکرد خود را مقابل رسانه‌ها و روزنامه‌ها بالا بردن ظرفیت نقد پذیری اعلام کرده است.“
اما آنچه مشخص است اینکه رییس جمهور و دفتر وی برخلاف این ادعاها نه فقط از هر گونه حربه ای برای برخورد با منتقدین استفاده می کنند بلکه در این راه به روش هایی نیز متوسل می شوند که تاکنون در ایران سابقه نداشته است.