خبر واردات گوشت از سردترین و خشک‌ترین قاره جهان، که کمترین امکانات را برای پرورش دام دارد، در وهله اول بیشتر به شایعه و شوخی شباهت داشت. این خبر اما وقتی نگرانی ها را برانگیخت که مشخص شد در جدول‌های گمرک جمهوری اسلامی واردات بیش از ۴۰۰ هزار قطعه گوشت بی‌استخوان یخ‌زده گاو، از منطقه” آنتارکتیکا” (قطب جنوب) ثبت شده است. پس از انتشار این خبر، صمد یگانه، مدیر کل دفتر قرنطینه و امور بین‌الملل سازمان دامپزشکی با اشاره به عدم نظارت شرعی بر این گوشت‌ها گفت: “واردات گوشت قرمز به صورت رسمی و با تایید و نظارت ناظران سازمان دامپزشکی تنها از کشورهای استرالیا، برزیل، پاکستان و هندوستان صورت می‌گیرد و مابقی محموله‌های گوشت وارداتی مورد تایید سازمان دامپزشکی نیست.”
پس از آن مسئولان دامپزشکی به کلی منکر چنین وارداتی شدند و آمار گمرک را اشتباه قلمداد کردند. در همین راستا مدیر کل دفتر قرنطینه گفت: “گمرک اعلام می‌کند که فلان میزان گوشت از قطب جنوب وارد شده است. اما قطب جنوب که گوشت ندارد.”
البته در میان تکذیب‌ها، تکلیف لیست گمرک که تصویرش در وب‌سایت‌های مختلف منتشر شده بود، مشخص نشد. روزنامه شرق دیروز (ششم خرداد ماه) در گزارشی با پرداختن به این موضوع خبر داده است: “واردات کالاهایی که مبدا نامشخصی دارد، در جداول گمرک با نام «آنتارکتیکا» درج می‌شود.”
این روزنامه همچنین به نقل از یک فعال حوزه تجارت گوشت قرمز آورده است: “اینها محموله‌هایی هستند که به دلایل مختلف بهداشتی از سایر کشورها مرجوع شده و روی آب معطل مانده‌اند. قیمت بسیار پایین گوشت‌های برگشت‌خورده که تاریخ انقضای نزدیکی هم دارند، بسیاری از افراد را به طمع کسب سود انداخته و موجب ورود این محموله‌ها به کشور شده است.”
از گاومیش‌های هندی تا دام‌های قطب جنوب
نخستین بار نیست که ورود گوشت‌های آلوده به کشور سلامت شهروندان را مورد تهدید قرار می‌دهد. خردادماه سال گذشته هم خبرهایی مبنی بر ورود دام‌های مشکوک به بیماری از افغانستان، هند و پاکستان منتشر شده بود. پس از آن با بروز نشانه‌هایی از وجود تب کریمه کنگو که بیماری خطرناک مشترکی بین انسان و حیوان است، نگرانی‌ها شدت گرفت. پس از آن بود که برخی نمایندگان در صحن علنی مجلس از واردات بدون نظارت و بی رویه گوشت غیر بهداشتی به کشور انتقاد کردند و گفتند تحقیقات مرکز پژوهشها نشان می دهد یک عده خاص در واردات گوشت دست دارند. پس از گذشت یک سال از جنجالی که سرانجامش تکذیب ورود گوشت آلوده به کشور بود، ماه گذشته محمدضا رحیمی معاون اول رئیس‌جمهور گفت: “آن فردی که از هندوستان لاشه‌های خراب گوشت را به کشور وارد می‌کند تا با آن سوسیس و کالباس درست کند، هیچ جایی در کشور ندارد. آن مامور گمرکی که این کالا را ترخیص کرده است هم همین‌طور. وزارت بهداشت بر تولید سوسیس و کالباس باید نظارت کند و با افرادی که در این حوزه خلاف می‌کنند بیرحمانه برخورد کند تا ریشه آنها را بخشکاند.” وی البته نگفت که مسئولیت دولت در این میان چیست؟ پس از آن اما معاون بهداشتی و پیشگیری سازمان دامپزشکی اعلام کرد که تا کنون گزارشی در مورد واردات لاشه گوشت هندی خراب به دستش نرسیده است. البته او باتاکید بر اینکه «من نمی توانم سخنان معاون اول رئیس‌جمهور را تکذیب کنم»، گفت: “اینکه ما گزارشی در این زمینه نداریم، به معنی نبود وجود لاشه‌های گوشت آلوده هندی در سوسیس و کالباس‌ها نیست. من قبول دارم که اگر معاون اول رییس‌جمهور در این زمینه، صحبتی می‌کند به طور قطع آمار و گزارشی به دست او در این زمینه رسیده است.”
ایران بر اساس طبق آمارهای منتشر شده، تنها ۱۰ درصد از گوشت قرمز مورد نیاز خود را از طریق واردات تامین می‌کند. ۱۰ درصد خبرسازی که در همین چندماه اخیر با خبرهایی همچون ورود گوشت‌های گاومیش هندی برای تولیدسوسیس و گوشت گاو از قطب جنوب، اسباب نگرانی شهروندان را فراهم کرده‌است.
گوشت آلوده، گندم و برنج آلوده، میوه آلوده و…
گوشت تنها ماده غذایی نیست که در چند ماه اخیر نسبت به آلوده بودن آن هشدار داده شده است. هفته پیش معصومه ابتکار، رئیس کمیته محیط زیست شورای شهر تهران هم از واردات گندم آلوده و چای تاریخ گذشته به ایران خبر داد. او با بیان اینکه در مورد برنج نیز نگرانی‌هایی وجود دارد، توصیه کرد که “به کودکان برنج ندهیم، چرا که ممکن است آلوده باشد.”
پیش از آن هم نسبت به وجود میوه‌های آلوده هشدارهایی داده شده بود. از جمله سایت بازتاب در گزارشی از عرضه پرتقال‌های آلوده در بازار خبر داده و نوشته بود که این پرتقال‌ها، به دلیل مصرف غیرمجاز کود ازت و وجود بیش از اندازه مواد شیمیایی، پس از صادرات به کشورهای عربی باز پس فرستاده و در بازار داخلی توزیع شده است. زمستان ۱۳۹۱ هم خبر توزیع کیوی‌های مسموم، حاشیه‌هایی را در پی داشت تا جایی که خبر بستری شدن چند نفر در اثر مصرف این کیوی‌ها نگرانی‌ها را شدت بخشید. سایت خبری فرارو در این خصوص نوشته بود: “میوه‌های کیوی که از چین وارد می‌شود در حین رشد در یک ماده شیمیایی خیسانده شده و موجب بزرگتر و سنگین‌تر شدن میوه می‌شود. آنها از نوعی هورمون‌های رشد شیمیایی استفاده می‌کنند که تاثیر بدی بر سیستم‌های عصبی انسان از جمله بیماری‌های متابولیک، نقص عضوهای مادرزادی و مشکلات عقب‌افتادگی ذهنی و توانایی یادگیری در کودکان دارد.”
اگرچه این بار هم مسئولان مسمویت بر اثر مصرف کیوی را تکذیب کردند اما همچنان زمزمه‌هایی مبنی بر نگرانی شهروندان از مصرف این میوه وجود داشت.
دکتر پرویزی، متخصص بیماری‌های داخلی در خصوص وجود مواد غذایی آلوده در کشور به روز می‌گوید:” ایران در بین کشورهای جهان آمار غیر قابل قبولی در زمینه ابتلا به سرطان معده دارد، علاوه بر سرطان بیمارهای گوارشی هم در بین شهروندان ایرانی بسیار شایع است. بارها در کنفرانس‌های داخلی بین پزشکان مطرح شده است که یکی از مهمترین علت این گونه بیماری‌ها می‌تواند همین مواد غذایی باشد که بدون نظارت کافی وارد بازار می‌شود.”
او در خصوص مصرف گوشت‌های آلوده هم هشدار می‌دهد: “من موارد بسیار زیادی از بیماری‌هایی داشته‌ام که در اثر مصرف گوشت آلوده به وجود آمده است. شایع‌ترین آنها هم انگل بوده است”.
او با ابراز نگرانی در مورد خبرهای منتشر شده در مورد ورود گوشت‌های آلوده به کشور می‌گوید: “با این شرایط و فرا رسیدن فصل گرما که احتمال شیوع بیماری را بالا می‌برد، شهروندان ایرانی باید با دقت بیشتری به خرید مواد غذایی بپردازند زیرا نمی‌شود به سیستم نظارتی بهداشتی کشور اعتماد کرد.
سلامتی در حاشیه سیاست
اگر چه اخبار مربوط به ورود و توزیع محصولات آلوده در ایران عموما در میان تکذیب‌ها و اظهارنظرهای متناقض به دست فراموشی سپرده می‌شود، اما به مرور زمان کیفیت و بهداشت مواد غذایی، به یکی از نگرانی‌های عمده مردم ایران تبدیل شده است؛ نگرانی‌هایی که در آشفته بازار بحث‌های سیاسی رنگ می‌بازد و کمتر مسئولی خود را ملزم به پاسخگویی و رفع تهدید از شهروندان می‌داند. تهدیدهایی که مستقیما سلامت و زندگی شهروندان را هدف گرفته است.
