جشمید اسدی، استاددانشگاه وکارشناس اقتصادی درپاریس در مصاحبه ای تفصیلی با روز به زوایای برداشت یک میلیارد دلاری سپاه پاسداران از صندوق ذخیره ارزی برای انجام فاز ۱۵ و۱۶ پروژه پارس جنوبی پرداخته است. به گفته وی این اقدام سپاه نهایت فساد در دستگاه اداری، سیاسی واقتصاد کشور است و تبعات ناگواری برای کشور به همراه خواهد داشت.
این مصاحبه در پی می آید.
قرارگاه خاتم الانبیا قراراست یک میلیارد دلار برای تکمیل فاز ۱۵ و ۱۶ پروژه پارس جنوبی از صندوق ذخیره ارزی برداشت کند. این برداشت چه وجه قانونی دارد وآیا اساسا سابقه چنین برداشتی در جمهوری اسلامی وجود داشته است؟
اصلا سابقه نداشته است. وقتی دولت طرح را به کسی می دهد، یعنی انجام آن طرح به لحاظ تکنیکی و مالی به عهده پیمانکار است. حال این پیمانکار ـ یعنی سپاه پاسداران ـ طرح را گرفته و پولش را هم از دولت می خواهد!این کار اساسا در هیچ کجای دنیا سابقه ندارد. وقتی صاحب کار یک طرح صنعتی یا طرح بهره برداری از یک منبع طبیعی را به پیمانکار می دهد، این برعهده پیمانکار است که پشتوانه مالی آن را پیدا کند و طرح را تا مرحله نهایی برساند. میدان پارس جنوبی، حدود سی فاز مختلف دارد. قراربوده این فازها برای راه اندازی وبه بهره برداری رساندن به صورت جدا به پیمانکارهای مختلف داده شود، اما در دوره آقای احمدی نژاد با تنش افروزی هایی که ایشان کرد، تقریبا هیچ طرح جدیدی به پیمانکار فرنگی داده نشده است. شرکت هایی مانند توتال هم عملا از انجام این پروژه سرباز زدند. از این رو حکومت آقای احمدی نژاد مجبور شد بسیاری از این طرحها را به شرکت های داخلی بدهد وشرکت های داخلی هم برای آقای احمدی نژاد یعنی سپاه پاسداران. در نتیجه این فاز ۱۵ و۱۶ هم که مورد گفت وگو است بدون انجام مناقصه و انجام رقابت باشرکت های دیگر، مثل خیلی از امتیاز های بزرگ، مانند فرودگاه امام خمینی و یا پروژه های عسلویه و یا بهره برداری از تلفن همراه به سپاه پاسداران داده شد. آقای احمدی نژاد زمانی هم که شهردار تهران بود، بسیاری از طرحها را به سپاه پاسداران داده بود، از جمله بخش هایی از پروژه مترو. الان هم همین اتفاق افتاده است.
نکات منفی چنین اقدامی چیست؟ آیا نشان دهنده این نیست که سپاه عملا توانایی های لازم برای انجام چنین پروژه هایی را ندارد؟
شواهد امر که چنین نشان می دهد. در واقع نکته نامبارک اول این بود که در اثر تنش افروزی هایی آقای احمدی نژاد ما تحریم شدیم و بنا شد طرح ها به شرکت های داخلی داده شود. پیامد دوم این بود که بدون رقابت و مناقصه و بدون دخیل کردن شرکت های ملی و بخش خصوصی، این پروژه ها به سپاه پاسداران داده شد. پیامد ناگوار سوم این بود که این برعهده پیمانکاراست که وقتی طرحی را می گیرد تمام آنچه را که به لحاظ صنعتی ومالی مورد نیاز است، تامین کند؛این جزو شرایط اصلی شرکت دریک طرح است. حالا سپاه همه این امتیازات را گرفته ومی خواهد یک میلیارد دلار هم از صندوق ذخیره ارزی برداشت کند، آن هم در حالیکه خود دولت هم اجازه ندارد از صندوق ذخیره ارزی، خارج از بودجه تصویب شده درمجلس، برداشت کند. حال سپاه پاسداران، که دولت هم نیست، برای طرحی که باید تمام پولش راخودش تامین کند، همان کاری را می کند که حتی دولت هم مجاز به انجام آن نیست ؛اگر چه دولت آقای احمدی نژاد به خودش اجازه داده که به صورت غیرقانونی چنین کاری را انجام بدهد. یعنی این نهایت فساد در سیاست واقتصاد است که متاسفانه به آشکارترین شکل صورت گرفته است.
دراین صورت عملا مجلس در این میان دور زده شده است؟
اسفند ماه تقریبا آخرین زمان تحویل لایحه بودجه به مجلس است و آقای احمدی نژاد همواره در این زمان بودجه را تحویل داده است تا امکان رایزنی وشور درمجلس کمتر باشد. دراین زمان است که تصویب می شود که از صندوق ذخیره ارزی برداشت بشود یا نه واگر بشود چقدر وبرای چه؟ آقای احمدی نژاد برخی اوقات مجلس را زیر فشار می گذاشتند که خارج از آنچه در بودجه تصویب کردید باز هم به من پول بدهید در غیر اینصورت ما پول نداریم به مردم بدهیم. مجلس همراه اصول گرا هم که بخصوص زیر فشار رهبری بود، چندین بار علیرغم فشارهایی که تحمل کرده بود هیچ واکنش رسمی و جدی نشان نداد. اما هنوز دفتر بازرسی مجلس می گوید نمی دانیم حدود یک میلیارد دلار پول صندوق ذخیره ارزی به کجا ریخته شده است. حالا همه اینها به کنار، سپاه پاسداران خارج از بودجه و خارج از صلاحدید مجلس، برای طرحی که خودش به عنوان پیمانکار باید برای آن تامین مالی کند از صندوق ارزی پول برمی دارد. یعنی این بی قانونی در بی قانونی است. این از یک حکومت خودکامه هم فراتر رفته است. چون حتی خود دولت آقای احمدی نژاد هم کنترل سپاه پاسداران را ندارد. معلوم نیست بر سر مملکت چه آمده است.
فرمانده قرارگاه خاتم الانبیا گفته شورای اقتصاد این برداشت را تصویب کرده وهم اکنون مراحل اداری چنین برداشتی در بانک مرکزی درحال تصویب است . اساسا اینکه شورای اقتصاد که رییس آن رییس جمهور است، بر چنین درخواستی مهر مثبت بزند از لحاظ قانونی چه شانی دارد؟
این روند اصلا قانونی نیست. شورای اقتصاد از جمله نهادهای اقتصادی بود که در زمان آقای احمدی نژاد از قدرتی که داشت، افتاد. دیگر اینکه حتی اگر این شورا قدرت گذشته خودش را داشت، این بر شورای اقتصاد نیست که تصمیم بگیرداز صندوق ذخیره ارزی پول برداشت بشود یا نشود. این جزو اختیارات مجلس است که بودجه ای راکه دولت پیشنهاد می کند، تصویب کند؛ اینکه شورای اقتصاد تصویب کند خارج از اختیارات ووظایف خودش عمل کرده است. درست مثل اینکه بگوییم سازمان تربیت بدنی تصویب کرد که ما این نمایندگان را به مجلس بفرستیم. این اصلا جزو اختیارات این سازمان نیست که چنین کاری کند.
آیا درنظام جمهوری اسلامی این اقدام سپاه بدیع است یا سابقه آن هم درچنین سطحی وجود داشته است؟
متاسفانه این آغازش نیست؛ اما بنیادی شدنش است. این کودتای انتخاباتی که در ۲۲ خرداد ۱۳۸۸ شد، یک سابقه داشت وآن کودتای اقتصادی سپاه پیش از آن بود. در اواخر دولت آقای خاتمی سپاه پاسداران دست به کودتای اقتصادی زد. یک بار مناقصه فرودگاه امام خمینی را که به یک شرکت کنسرسیوم ترک واتریشی داده شده بود با اشغال نظامی صحنه فرودگاه پس گرفتند؛ در موردی دیگر پروژه شرکت تلفن ترک سل که در یک مناقصه بین المللی پروژه تلفن همراه دوم در ایران رابرنده شده بود، باز هم با زیر فشارگذاشتن مجلس و دولت پس گرفتند. این در حقیقت کودتای اقتصادی بود که سپاه پاسداران قبل از کودتای انتخاباتی ۲۲ خرداد ۱۳۸۸ انجام داد؛حتی با اطمینان می توان گفت تامین مالی کودتای انتخاباتی و فشارهای سیاسی به یمن کودتای اقتصادی بود که قبل از آن انجام شده بود. این است که متاسفانه باید گفت این اتفاقی که امروز با فاز ۱۵ و۱۶ پارس جنوبی و برداشت یک میلیارد دلار از صندوق ذخیره ارزی صورت گرفته، آغاز پروژه کودتای اقتصادی نیست بلکه تثبیت کودتای اقتصادی و کودتای سیاسی است که توسط سپاه پاسداران در کشور عملی شده.
نقش مجلس در این زمینه چیست؟ با توجه به اینکه اگر قرار باشد مجلس نقشی در نظارت بر نحوه خرج کردن بودجه کشور نداشته باشند و دائما توسط دولت و نهادهایی مانند سپاه دور زده شود، عملا نقش خود را تزیینی می کند .
نقش مجلس واقعا بی معنی است. آنچه را که خودش بارها در موردآن اعتراف کرده، وقتی صدای بیت رهبری یا سپاه درآمده، مسکوت گذاشته است. درمورد یارانه ها وهزینه کردن درآمدهایی هم که از حذف یارانه ها نصیب دولت می شد مجلس به سختی اعتراض کرد. اما وقتی نماینده ای از سوی بیت رهبری به مجلس رفت و وقتی خوداحمدی نژاد به مجلس رفت و تذکرات از سوی سپاه پاسداران داده شد، مجلس صحبت هایش را پس گرفت. گذشته از آن مجلس یک کمیته بازرسی اتفاقات زندان کهریزک را تشکیل داده بود، اما وقتی تحت فشار سپاه قرار گرفت از اینکه نتیجه تحقیقات خود را اعلام کندو یا چیزی بگوید که کسی را ناراحت کند، گذشت. جالب این است که مجلس در آن زمان که کمیته تحقیق وتفحص را تشکیل داد، از عدم وقوع قتل در زندان ها سخن گفت، درحالی که حالا خود مقامات قضایی تاکید کرده اند که حداقل سه نفر در اثر ضرب وشتم کشته شده اند. یعنی به این مجلس که اول اعتراض می کند اما با کوچکترین فریاد بیت رهبری یا سپاه پاسداران از تمامی مواضع خودش دست می کشد، هیچ گونه امیدی نمی توان داشت ومن مطمئنم اعتراضات کوچک وبزرگی هم که دراین مورد بکنند، بدون پیگیری خواهد بود.
تاثیر اقدام اخیر سپاه روی اقتصاد ایران چیست و چه پیامدهایی دارد؟
متاسفانه همه پیامدها ناگوار است. اول اینکه بیش از پیش ایران مورد تحریم بین المللی قرار می گیرد. یعنی صنایعی که احتیاج به فن آوری های نو دارند وارد ایران نمی شوند. چون هیچ سرمایه گذار خارجی در این شرایط نمی خواهد درایران سرمایه گذاری کند؛چرا که فضای کسب وکار مورد اعتماد نیست و هیچ کس نمی داند که بااین شرایط، حتی اگر کسی هم بخواهد سرمایه گذاری کند چه تضمینی وجود دارد که فردا سپاه پاسداران دست روی سرمایه اش نگذارد و آن را در دست خود نگیرد. بنابراین کشوری که عمده درآمدش مبتنی بر نفت و گاز است باز هم موفق به بهره برداری بهینه از نفت وگاز نخواهد شد. ما دومین ذخیره گازی در جهان را داریم اما دو خط لوله بزرگی که قرار بود از شرق ایران عبور کند عملا بدون حضور ایران درست شد. نه پاکستان وهندوستان گاز ایران را با خط لوله صلح خواهند خرید و نه اینکه در خط لوله ناباکوف که قرار است از شمال ایران عبور کند تهران سهمی خواهد داشت. آنچه که ستون فقرات اقتصاد ما است یعنی نفت وگاز با این اقدام ضربه بیشتری خواهد خورد وپیامدهای نامبارکی برای گرانی و تولید و بیکاری و دیگر زمینه های اقتصادی خواهد داشت.
با توجه به اینکه آقای احمدی نژاد همواره گفته اند که تحریم ها هیچ تاثیری روی اقتصاد کشور نمی گذارد و حتی موجب بهبود وضعیت اقتصادی کشور خواهدشد، تحریم های جدید روی شرکت های عمده سپاه که عملا بزرگترین صنایع کشور را راهبری می کنند، این بار هم مانند کاغذ پاره خواهد بود یا این بار داستان با دفعات دیگر تفاوت دارد؟
اقتصاد ایران بر زمین نشسته و تورم در اثر این تحریم ها به شدت افزایش یافته است. تولید نفت ما کمتر از دوران پیش از انقلاب است. اگر به همین ترتیب تحریم ها ادامه پیدا کند به احتمال زیادما در سال ۲۰۱۵ قادر به صدور نفت نخواهیم بود. البته تحریم ها بر فکر وذکر آقای احمدی نژاد هیچ تاثیری نگداشته است. ایشان آن درآمد نفتی را، چه کم وچه زیاد باشد، به دست می آورند وبه مخارجی که بخواهند می رسانند واعتنایی به وضع بقیه مردم نخواهند داشت. اما در شرایطی که تولید ما افت کرده وبیکاری بیشتر شده، حتی اگر درآمد نفتی هم باشد، پخش چنین درآمدی، آن هم به طریق صدقه و کمک کردن همچنان که درسفری های استانی خرج می کنند، نتیجه ای جز تورم وگرانی وفشار مضاعف بر دوش دستمزد بگیران وحقوق بگیران نخواهد داشت.
اگر تحریم های جدیدی متوجه ایران وشرکت های وابسته به سپاه شود، تاثیرش روی چنین پروژه هایی چه خواهد بود؟
دولت آقای احمدی نژاد در ماه اکتبر تعهداتی را در شهر ژنو متقبل شد اما پس از مدتی زیر آن زد که البته قابل انتظار بود. الان شورای امنیت در پی تحریم های بیشترست؛به ویژه در مورد شرکت های اصلی سپاه پاسداران. حال ببینید کشور در چه وضعیتی است. عمده مناقصه های نفت وگاز که ستون فقرات کشورهستند به سپاه پاسداران داده شده؛ سپاه پاسدارانی که مورد تحریم جهان است واز این پس هم بیش از پیش مورد تحریم جهان قرار خواهد گرفت. یعنی اگر سپاه پاسداران قادر هم باشدکه این میدان ها را راه بیاندازد، فن آوری نخواهد داشت که این کار را انجام بدهد. یعنی آینده بسیار تاریکی در انتظار ایران است. یادآوری می کنم که ده شرکت اول تاسیسات استخراج نفت وگاز در ایران آمریکاهستند. یعنی تحریم هایی که دور اول آن از سوی آمریکا شکل خواهد گرفت- حتی اگر آسیا واروپا به آن نپیوندند که بعید است-به احتمال بسیار زیاد تشدید خواهد شد واثرات بسیار مخربی خواهد داشت.
