تونی کارون
آمریکائی ها هفته گذشته پیام های متناقضی از مقام های ارشد دفاعی آن کشور دربارۀ وضعیت هسته ای ایران شنیدند. دریاسالار مایک مولن رئیس ستاد مشترک ارتش آمریکا در پاسخ به سؤال شبکه سی ان ان که آیا ایران مقدار سوخت هسته ای کافی برای تولید یک بمب را دارد، گفت: “بله، به اعتقاد من آنها این مقدار ماده را در اختیاردارند.“
این خبر در سراسر دنیا پیچید که به اعتقاد یک مقام عالیرتبه آمریکائی، ایرانی ها سوخت هسته ای لازم برای تولید سلاح را در اختیار دارند. با این حال، مولن از طریق سخنگوی خود به تصحیح فوری اظهاراتش دست زد و گفت وی تنها به اورانیوم خلوص پائین اشاره کرده که در حالت کنونی خود فقط به عنوان سوخت رآکتور به کار می رود و قابل استفاده در تولید سلاح هسته ای نیست. از سوی دیگر، رابرت گیتس وزیر دفاع نیز به توضیح بیشتر موضوع در شبکه ان بی سی پرداخت و گفت ایران “به دراختیار داشتن ذخیرۀ کافی نزدیک نیست، آنها در شرایط فعلی به تولید سلاح نزدیک نیستند؛ هنوزمقداری زمان باقیمانده است.“
تناقض موجود میان مولن و گیتس به عمق بن بست موجود بر سر ایران و نیز فوریت مسأله ایران بر روی میز کار رئیس جمهور آمریکا اشاره دارد. جامعه اطلاعاتی آمریکا و آژانس بین المللی انرژی هسته ای به توسعه سلاح هسته ای از سوی ایران مشکوک نیستند، بلکه آنها نگران آن هستند که ایران به توسعه ابزار مورد نیاز برای تولید تسلیحات هسته ای مشغول باشد. آنها این کار را با استفاده از برنامه مشروع انرژی هسته ای و کنار هم قرار دادن اجزای لازم برای برنامه تسلیحات هسته ای انجام می دهند. این اجزاء شامل افزایش توانمندی غنی سازی اورانیوم است که امکان تولید مواد مورد نیاز در تولید بمب را می دهد، اما اینکار باید با دور زدن نظارت امنیتنی موجود بر برنامه از سوی آژانس هسته ای صورت بگیرد.
ماه گذشته اوباما در یک کنفرانس خبری به «توسعۀ تسلیحات هسته ای» از سوی ایران اشاره کرد، اما بعداً با اصلاح اظهارات خود گفت منظورش پیگیری «توانمندی های لازم» برای تولید چنین تسلیحاتی بوده است. این مسأله با ارزیابی صورت گرفته تحت سرپرستی دریاسالار دنیس بلیر مدیر امنیت ملی آمریکا در 6 فوریه هماهنگی دارد که در گزارش به سنا گفته بود: “هرچند ما به طور قطع نمی دانیم آیا ایران در پی توسعه تسلیحات هسته ای است یا خیر، اما ارزیابی ما این است که تهران دست کم گزینه توسعه چنین تسلیحاتی را برای خود محفوظ نگهداشته است.“
پاسخ مولن به سی ان ان در واقع انعکاسی ازوجود 800 کیلوگرم اورانیوم خلوص پائینی بوده که از سانتریفوژهای تأسیسات هسته ای نطنز بدست آمده و می تواند برای تولید اورانیوم با خلوص بالا، مورد نیاز در تولید بمب هسته ای، تحت فرآوری مجدد قرار گیرد. تولید تسلیحات هسته ای به پلونیوم و یا اورانیوم با خلوص بالای 80 درصد نیاز دارد، درحالیکه ذخیرۀ ایران در حد خلوص 7⁄3 درصد قرار دارد. این در محدودۀ اجازه داده شده تحت معاهده عدم اشاعه جنگ افزار هسته ای (ان- پی- تی) برای تولید سوخت رآکتورهاست. ایران علیرغم مناقشات موجود بر سر فعالیت هایش، خود را متعهد به پیمان ان پی تی می داند. اورانیوم خلوص پائین ایران تحت نظارت آژانس بین المللی انرژی هسته ای است و فعالیت های غنی سازی از نزدیک تحت نظارت بازرسان آژانس است. این بازرسان تأیید کرده اند هیچ ماده ای برای تولید احتمالی بمب دستخوش فرآوری نشده است.
ایران برای تبدیل ذخیره اورانیوم خلوص پائین خود به اورانیوم قابل استفاده در تولید بمب هسته ای، باید مشخصاً قصد خود را اعلام کند و ضمن اخراج بازرسان از کشور، از پیمان ان پی تی نیز خارج شود. تنها درچنین حالتی است که می تواند به تنظیم آبشار غنی سازی در درجات بالاتر دست بزند، و این امر خود به چندین ماه زمان احتیاج دارد. ابزار هسته ای که به این شیوه تولید می شود، بسیار بزرگتر از آن است که با موشک و یا جت های جنگنده قابل حمل باشد، درنتیجه هیچ اعتبار استراتژیکی به همراه نمی آورد. توان هسته ای مستلزم تولید گونه ای از بمب قابل جاگذاری در کلاهک هسته ای و قابل حمل توسط موشک هائی است که ایران هم اکنون در اختیار دارد. احتمالاً ایران تا چنین توانمندی چند سال فاصله دارد و اخراج بازرسان در شرایط فعلی می تواند به تحریک آمریکا و متحدانش برای بروز عکس العمال فوری منجر شود.
با همه این اوصاف، تحلیل پنتاگون به این شرح است: ایران درحال توسعه زیرساخت های هسته ای لازم است که امکان تولید سلاح هسته ای را میسر می سازد، اما به تولید تسلیحات هسته ای نزدیک نیست. هرچند رهبران ایران به برنامه هسته ای خود متعهدند و این ابزار لازم برای توسعه تسلیحات را در اختیارشان می گذارد، اما هنوز تصمیم سیاسی لازم برای پیش رفتن در این مسیر و آغاز برنامه توسعه تسلیحات هسته ای اخذ نشده است. ممانعت از تولید سلاح هسته ای توسط ایران، اولویت مهم دولت اوباما است، چالشی که قرار است از طریق آنچه رئیس جمهور «دیپلماسی سخت و مستقیم» خوانده، پیگیری شود. اما این پرسش که آمریکا تا چه مدت تماس دیپلماتیمک با ایران را تا پیش از رسیدن این کشور به آستانۀ تسلیحات هسته ای دنبال می کند، ساختار رویکرد دولت به تماس با ایران را شکل می دهد. به نظر می رسد پیام پنتاگون این باشد که پیشرفت هسته ای ایران مایه نگرانی عمیق است، اما نیازی به ترسیدن از آن نیست.
منبع: تایم- 2 مارس