در حالی که مواضع اخیر رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام درباره دست داشتن دولت سوریه در حمله شیمیایی اخیر به بحث های زیادی دامن زده است، وزیر خارجه جمهوری اسلامی از اوباما خواسته “عاقلانه” تصمیم بگیرد و وارد جنگ با سوریه نشود. همزمان وزیر دفاع دولت جدید ادعا کرده تهران پیشتر در مورد ورود گازهای شیمیایی به سوریه به واشنگتن هشدار داده است. در همین حال وزیر خارجه ایالات متحده و دبیرکل ناتو ابراز اطمینان کرده اند که حمله مرگبار به حومه دمشق کار ارتش اسد بوده، اما وزیرخارجه روسیه بار دیگر این موضوع را رد کرده است.
اگر هفته گذشته بحث ها در رسانه های داخلی بیشتر پیرامون حمله یا عدم حمله ایالات متحده به سوریه بود، در روزهای گذشته مناقشه اصلی بر سر موضع گیری بحث برانگیز آیت الله علی اکبر هاشمی رفسنجانی در ارتباط با حملات شیمیایی دو هفته پیش در دمشق بوده است. روز یکشنبه نقل قولی از رئیس مجمع تشخیص مصلحت در خبرگزاری کار – ایلنا- منتشر شد که می گفت: “مردم سوریه از طرف حکومت خودشان مورد حمله شیمیایی واقع شده‌اند و حالا هم باید منتظر حمله خارجی‌ها باشند”؛ سخنانی که نشان می داد رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام جمهوری اسلامی نیز همچون سران ایالات متحده و کشورهای اروپایی مطمئن است قتل عام ۱۴۰۰ نفر با گازهای شیمیایی کار دیکتاتورسوریه بوده است.
با این حال وقتی فشارها و سروصداها از جانب اردوگاه اصولگرایان و احتمالا پشت پرده بالا گرفت، دفتر رئیس مجمع تشخیص مصلحت سخنان منسوب به آیت الله هاشمی را تکذیب کرد اما از قول وی صرفا نوشت: “هم بمباران شیمیایی و هم بهانه آن برای به زحمت انداختن مردم سوریه، هیچ توجیه سیاسی و انسانی ندارد.”
در سال های اخیر آیت الله هاشمی بارها سخنان بحث برانگیزی که مغایر با سیاست تندروان جمهوری اسلامی است بیان کرده، امل به طور سنتی وقتی فشارها بر او خیلی بالا گیرد دفترش با انتشار بیانیه ای تصریح می کند اظهارات او به طور صحیح منعکس نشده است.
گرچه خبرگزاری فارس – نزدیک به سپاه- هنوز پیگیر ماجرا است. روز گذشته این خبرگزاری با انتشار گزارشی و اشاره به سخنان اخیر آیت الله هاشمی نوشت: “به نظر می‌رسد بار دیگر هاشمی رفسنجانی موضع کشورهای غربی را در قبال بحث سوریه تائید کرده است و بهانه آنها را برای حمله به سوریه مورد قبول می داند.”
این گزارش با لحن کنایه آمیزی ادامه می دهد: “ممکن است بار دیگر روابط عمومی مجمع تشخیص مصلحت نظام این اخبار و این سخنان را که به نقل از آیت‌الله هاشمی مطرح شده است تکذیب کنند اما سئوال اینجاست که رسانه‌ها باید حرف رئیس مجمع تشخیص را باور کنند یا حرف روابط عمومی این نهاد را.”
از آن سو مرضیه افخم، سخنگوی وزارت خارجه هم در یکی از نخستین موضع گیری های خود با اشاره به مواضع آیت الله هاشمی به خبرنگاران گفته: “سخنان آقای هاشمی رفسنجانی تحریف و از سوی دفتر او نیز تکذیب شده است.”
هر چند به نظر می آید رهبران جمهوری اسلامی که رابطه نزدیکی با متحد استراتژیک خود سوریه دارند، مواضع مشابهی دارند چرا که آیت الله خامنه ای و حسن روحانی در اظهارات هفته گذشته خود درباره سوریه، حمایت چشمگیری از رژیم اسد نکردند.
در همین حال در شرایطی که باراک اوباما در آخرین سخنرانی خود گفته تصمیم به حمله نظامی به سوریه گرفته اما عملی کردن آن را منوط به مجوز کنگره ایالات متحده کرده، محمد جواد ظریف – وزیرخارجه جمهوری اسلامی- در جلسه هیات دولت گفته است: “تنها شورای امنیت سازمان ملل متحد تحت شرایط خاصی می‌تواند اجازه اقدام جمعی آن هم تحت فصل هفتم منشور سازمان ملل متحد را بدهد که آن نیز نیازمند مصوبه شورای امنیت سازمان ملل متحد است؛ بنابراین آقای اوباما نمی‌تواند حقوق بین‌الملل را به خواست خود تعبیر و تفسیر کند.”
او در عین حال گفته: “عاقلانه است که آقای اوباما از فرصت چند روزه ایجادشده استفاده و به این موضوع مجددا فکر کند که جنگ‌افروزی به نفع هیچ کس نیست.”
وی که در روزهای نخستین، ابتدا مسئولیت این حملات را به عهده “تکفیری”ها گذاشت و سپس تاکید کرد از دولت سوریه اطمینان خاطر گرفته که حمله شیمیایی کار ارتش نبوده، حالا به گفتن سخنانی کلی تر روی آورده و در همین راستا روز دوشنبه در دیدار با وزیر خارجه مالزی، دیگر اشاره ای به بیگناهی ارتش سوریه نکرده و صرفا گفته است: “کاربرد سلاحهای شیمیایی هیچ توجیهی نداشته و کاملاً نادرست و محکوم است.”
با این حال وی مخالف جنگ است چرا که از دید وی “مداخله نظامی خارجی موجب پیچیده‌تر شدن بحران و تشدید بی ثباتی، تروریسم و افراطی گری در منطقه می‌شود.”
اما هنوز افرادی همچون سردار حسین دهقان هستند که روایت هایی دیگر از ماجرا ارائه دهند. وزیر دفاع جمهوری اسلامی در سخنان روز گذشته اش به طور تلویحی بشار اسد را تبرئه کرد. وی مدعی شده تهران به طور محرمانه پیرامون ورود گازهای شیمیایی به خاک سوریه به واشنگتن هشدار داده است. به گفته سردار دهقان “تهدید به حمله نظامی به بهانه استفاده از سلاحهای شیمیایی در سوریه در حالی مطرح می شود که این کشور با بی توجهی نسبت به هشدارهای هشت ماه پیش ایران در خصوص ورود محموله‌های گاز سارین به سوریه، عملا شرایط را برای انجام حملات شیمیایی در سوریه فراهم کرد.”
به ادعای نشریات چاپ اسرائیل سردار دهقان جزو فرماندهان ارشد سپاه قدس در لبنان در زمان جنگ داخلی این کشور بوده است.
از سوی دیگر اما جان کری وزیر خارجه ایالات متحده روز یکشنبه بار دیگر تاکید کرد که ایالات متحده اسناد و مدارکی در اختیار دارد که نشان می‌دهد از گاز “سارین” در سوریه استفاده شده است.
وی توضیح داده: “این اسناد و مدارک بر اساس نمونه‌های خون و موی قربانیان حمله شیمیایی در سوریه است که توسط نخستین گروه های امدادی در این منطقه جمع‌آوری شده است.”
همزمان بی بی سی هم از قول آنرس فو راسموسن، دبیرکل سازمان پیمان آتلانتیک شمالی - ناتو – نوشته او یقین دارد که نیروهای حکومت سوریه از جنگ‌افزار شیمیایی استفاده کرده‌اند؛ مدارکی که او را نیز متقاعد کرده که کار، کار بشار اسد است. راسموسن می گوید: “اطلاعاتی مشخص در اختیار من قرار داده شد که بدون شرح جزئیات می‌توانم بر مبنای آنهای بگویم من مجاب شده‌ام که نه تنها حمله شیمیایی انجام شده، بلکه مجاب هم شده‌ام که رژیم سوریه مسئول آن بوده است. “
گرچه کرملین هنوز زیر بار نمی رود که متحدش در خاورمیانه دست به سلاح شیمیایی برده باشد. سرگئی لاوروف، وزیر امور خارجه روسیه دیروز به جمعی از دانشجویان در مسکو گفت شواهدی که واشنگتن اراده داده “به هیچ وجه” قانع کننده نبوده است.
این در حالیست که جان کری و باراک اوباما گفته اند شواهدی که دیده اند آن ها را به یقین رسانده که حمله مرگبار دو هفته پیش توسط ارتش بشار اسد انجام شده هر چند به دلیل حساسیت مدارک قادر به افشای آن نخواهند بود؛ امری که سر و صدای لاوروف را در آورده است. او می گوید: “زمانی که شما درخواست جزئیات شواهد را مطرح می‌کنید، آنان می‌گویند که این شواهد محرمانه بوده و نمی‌توانند آنها را نشان دهند. با این حساب، هیچ مبنایی در زمینه همکاری بین‌المللی وجود ندارد.”
روسیه تهدید کرده در صورتی که قطعنامه ای برای هرگونه حمله نظامی به سوریه به شورای امنیت بیاید به طور حتم وتو خواهد کرد.
