مازیار رادمنش
محمد علی(عزیز) جعفری ، با محمد جعفری از اعضای سپاه و عضو شورای امنیت ملی که در جریان دستگیری یکی از ساختمان های مربوط به جمهوری اسلامی در کرکوک عراق، خضور داشت و دستگیر نشد، فرق دارد. آنچه در 24 ساعت گذشته در گزارش های بخشی از رسانه های بین المللی در مورد فرمانده جدید سپاه قابل تامل است، اشتباه گرفتن این دو نفر با یکدیگر است. عزیز جعفری یا محمد علی جعفری به عنوان شخصیتی تندرو برای جنگ معرفی شده است، و تقریبا همه او را با محمد جعفری که در جریان کردستان نقش داشت، اشتباه گرفته اند. محمد علی جعفری که از طرفداران محسن رضایی است، و در دو سال گذشته در مرکز راهبردی سپاه مشغول فعالیت بوده است. عزیز جعفری تاکنون به اندازه صفوی به حوزه قدرت و سیاست نزدیک نشده و بیش از آنکه به عنوان نیروی سیاسی عمل کند و قصد گسترش نفوذ در نهادهای سیاسی را داشته باشد، یک نیروی نظامی است.
محمد علی جعفری کیست؟
محمدعلی جعفری متولد سال 1336 در یزد است. وی تحصیلات خود تا مقطع دبیرستان را در این شهرستان به پایان رساند. وی در سال 1356، در رشته معماری دانشگاه قبول شد و فعالیت‌های سیاسی خود را نیز در همان دوران شروع کرد. عمده‌ترین فعالیت وی در این دوران، تشکیل انجمن اسلامی دانشکده و راه‌اندازی کتابخانه اسلامی و گروه کوهنوردی در دانشکده بود. وی در جریان مبارزات مردم انقلابی تهران، همدوش مردم و دانشجویان، در تظاهرات شرکت کرد و در آستانه پیروزی انقلاب نیز دستگیر و به زندان افتاد. جعفری در سال 1358 به عنوان نماینده دانشکده در انجمن اسلامی دانشگاه تهران حضور داشت و در اشغال سفارت آمریکا در 13 آبان 1358 در تهران نیز فعال بود.او پس از تعطیل دانشگاه، مدتی در جریان انقلاب فرهنگی فعال بود و پس از شروع جنگ به عنوان یک بسیجی عازم جبهه‌ها شد و در سال 1360 به عضویت سپاه پاسداران انقلاب اسلامی درآمد.
از دانشکده معماری تا دانشگاه جنگ
محمد علی جعفری که از سوی دوستانش به نام علی جعفری یا عزیز جعفری شناخته می شود، از همان آغاز جنگ بطور پیوسته در جبهه و در سپاه پاسداران فعال بود، وی پس از مدتی به عنوان فرمانده قرارگاه عملیات غرب و جنوب تعیین شد و از جمله مسوولیت های نظامی آن، فرماندهی تیپ عاشورا، فرماندهی قرارگاه قدس، فرماندهی قرارگاه نجف و معاونت عملیات سپاه سوسنگرد بود. جعفری از فرماندهان برجسته سپاه در دوران جنگ است که در مدت طولانی فرماندهی وی در قرارگاه نجف چند لشگر عمل‌کننده را تحت مدیریت خود داشت. او در این دوران چندین بار مجروح شد. وی معاونت عملیات ستاد مشترک سپاه و جانشین نیروی زمینی نیزبوده است. وی پس از این فرمانده نیروی زمینی شد و پس از وی شهید احمد کاظمی فرماندهی نیروی زمینی را عهده دار شد. وی از جمله به دلیل همشهری بودن، روابط خوبی با سید محمد خاتمی داشت و در زمان فرماندهی وی بر نیروی زمینی خاتمی از این نیرو بازدید کرد. چنان که گفته می شود محمد علی جعفری از فرماندهان خوشنام و مقبول سپاه به شمار می‌آید و به نظر می‌رسد انتصاب او به فرماندهی سپاه، دو سال پس از ریاست مرکز تحقیقات راهبردی سپاه، احتمال تغییرات عمیقی را در این نیروی نظامی ایجاد می کند.
محمد نبی رودکی که مدتی جانشین صیاد شیرازی و همراه محمد علی جعفری در جنگ بود، در مورد وی گفته است: “سرلشکر محمدعلی جعفری معروفی به علی جعفری در دوران جنگ بیش از یک دهه مسئولیت فرماندهی نیروی زمینی سپاه را برعهده داشتند. ایشان در این مدت جوانگرایی را در لشکرهای زمان جنگ که اینجانب نیز در لشکر 19 فجر یکی از آنان بودم در کنار دو سرلشکر شهید پاسدار مهدی و حمید باکری و سرلشکر شهید پاسدار حسین خرازی و حاج ابراهیم همت اعمال کرد. پس ازدفاع مقدس شاهد جابجایی‌هایی در میان فرماندهان به منظور جوانگرایی در سپاه و انتقال تجارب فرماندهان دوران دفاع مقدس به فرماندهان جوانتر توسط سردار جعفری بودیم.” سرلشگر غلامعلی رشید، از دیگر فرماندهان سپاه، در مصاحبه ای در سال 1384 گفته بود “در سال های آغازین جنگ ایران و عراق، اولین عملیاتی که با استفاده از اصل غافلگیری و بدون توجه به محورهای مشخص جنگ های کلاسیک در حد محدودی طراحی شد، توسط آقای عزیز جعفری صورت گرفته بوده است.”
تحصیلات دانشگاهی
محمد علی جعفری پس از پایان جنگ برای ادامه تحصیل به دانشگاه بازگشت و به تحصیل ادامه داد و در سال 1371 موفق به اخذ مدرک کارشناسی ارشد در رشته معماری شد. سپس به تحصیل دوره فرماندهی و ستاد در سال‌های 71 و 72 در دانشگاه جنگ سپاه گذراند و مدتی نیز در دوره‌های دافوس سپاه به تدریس مشغول بود.
حضور در فرماندهی سپاه پس از جنگ
محمد علی جعفری همزمان با تحصیل به عنوان مسئول عملیات ستاد مشترک و جانشین نیروی زمینی سپاه مشغول فعالیت بود و از سال 1371 مسئولیت فرماندهی نیروی زمینی سپاه را به مدت 13 سال بر عهده گرفت، که در 5 سال آخر آن، مسئولیت فرماندهی قرارگاه ثارالله تهران نیز بر عهده وی بود. در سال 1384 و همزمان با قدرت گرفتن گروه رحیم صفوی، علیرضا افشار و مصطفی ذوالقدر و کنار گذاشتن محسن رضایی و دوستانش در سپاه، محمد علی جعفری نیز از گروه رانده شد و در سال 1384 مسوولیت راه اندازی مرکز راهبردی سپاه از طرف آیت الله خامنه ای به او واگذار شد. و در این مدت او در مرکز مذکور مشغول فعالیت بوده است.
در روز هفتم شهریور 1384 سرلشگر حسن فیروزآبادی، معاونت فرهنگی و تبلیغات دفاعی ستاد کل نیروهای مسلح از این مرکز، وی دلیل وجودی این مرکز را چنین توصیف کرد: “با توجه به نقش سپاه در پاسداری از انقلاب و اشتغال مدیران عالی این نهاد به امور جاری، وجود یک مرکز برای پرداختن به مسائل راهبردی سپاه بسیار مهم و ضروری بود.” فیروزآبادی گفت: “استفاده از فرماندهانی و کارشناسان عالی سپاه فارغ از مشکلات جاری و سازمانی برای تدوین خطوط راهبردی میان مدت و دراز مدت سپاه موجب خواهد شد تا این نهاد از اقتدار و آینده نگری بیشتری برخوردار باشد.” در جستجویی میان نام ها، نام محمد علی جعفری را در دو اطلاعیه مهم سرداران سپاه می یابیم، اطلاعیه نخست همان اطلاعیه ای است که در آن 33 نفر از فرماندهان سپاه پس از برکناری محسن رضایی و جانشینی رحیم صفوی، از تلاشهای محسن رضایی به گونه ای مومنانه تقدیر کردند و اطلاعیه دوم همان اطلاعیه ای است که 29 فرمانده سپاه پس از واقعه 18 تیر علیه دولت خاتمی صادر کردند و وی را تهدید کردند که سپاه اوضاع را در کنترل خواهد گرفت. محمد علی جعفری روز دهم شهریورماه 1386 پس از محسن رضایی و رحیم صفوی، سومین فرمانده کل سپاه پاسداران انقلاب اسلامی شد.
در حکم آیت الله خامنه ای برای وی آمده است: “سردار سرتیپ پاسدار محمدعلی جعفری! باتوجه به تجارب باارزش و سابقه درخشان شما در دوران‌های گوناگون و در رده‌ها و مسئولیتهای متنوع سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، جنابعالی را با اعطای درجه سرلشگری به فرماندهی این سازمان انقلابی و خدمتگزار منصوب می‌کنم. انتظار دارم پیشرفت روز‌افزون و تحول‌آمیز سپاه در همه ابعاد آن را در برنامه مدیریت و فرماندهی خویش برجسته سازید. لازم می‌دانم تقدیر و سپاس خود را از خدمات ارزنده سردار سرلشگر صفوی ابراز نمایم. توفیقات همه شما را از خداوند متعال مسئلت می‌کنم.”
سپاه پس از 11 سپتامبر
سردار جعفری در سال 1384مامور به تشکیل مرکز راهبردی سپاه شد. وی شرح وظایف مرکز راهبردی را اینگونه توصیف کرده بود: “مرکزی برای فکر کردن با فراغت خاطر از مسئولیتهای اجرایی و مشرف بر مسائل و ماموریت‌های سپاه از طریق به‌کارگیری نیروهای فرهیخته سپاهی که پشتوانه بسیار ارزشمندی برای رشد و تعالی این نهاد خواهد بود.”
سردار جعفری، تاکید دارد که “بعد از حادثه ۱۱ سپتامبر سمت و سوی همه فعالیت های نیرو تغییر کرد و تلاش مضاعفی جهت ایجاد آمادگی رزمی صورت گرفت که اولین اقدام در این راستا طرح ریزی نبرد نامتقارن بود که متعاقب آن رزمایش هایی در چهارچوب نبرد نامتقارن انجام گرفت.” وی “بررسی و ارزیابی نکات ضعف و قوت آمریکا در حمله به افغانستان و عراق” را یکی دیگر از اقدامات انجام گرفته در نیروی زمینی سپاه در دوران فرماندهی خود عنوان کرده است.
استعفا یا برکناری فرمانده پیشین؟
به سیاق استعفاهای صورت گرفته در ماه اخیر به نظر می رسد که تغییرات مقامات کشوری و لشگری بیش از آن که صورت استعفا یا کناره گیری داشته باشد، نوعی برکناری بوده است؛ همانند آن چه در مورد وزرای صنایع، وزیر نفت و رئیس بانک مرکزی صورت گرفت. اصرار رحیم صفوی مبنی بر اینکه از یک ماه و نیم قبل در جریان این نقل و انتقال بوده است، این ظن را بیشتر تائید می کند. حتی خود او هم در این اظهارات نگفته است که از یک ماه و نیم قبل قصد کنار رفتن داشت، و تنها اعلام کرد که از یک ماه و نیم قبل در جریان نقل و انتقال بوده است. آیت الله خامنه ای پس از برکناری رحیم صفوی این حکم را برای وی صادر کرد: “بسم‌الله الرحمن الرحیم، سردار سرلشگر پاسدار سیدیحیی صفوی، به پاس 28سال خدمت صادقانه در عرصه‌های گوناگون نظامی و حضور مستمر فداکارانه در جبهه‌های دفاع مقدس و 10 سال فرماندهی موفق سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، جنابعالی را به عنوان دستیار و مشاور عالی فرماندهی کل قوا در امور مرتبط با نیروهای مسلح منصوب می‌کنم. انتظار می‌رود که با تلاش و کوشش تمام وقت در این مسئولیت نیز منشأ خدمات برجسته باشید. توفیقات شما را از خداوند متعال مسئلت می‌کنم.”