خیلی وقت است که آگهی‌های فروش اعضای بدن، از کوچه و خیابان‌های نزدیک به بیمارستان‌ها و آزمایشگاه‌های کشور گذشته و وارد فضای مجازی شده است. یک جستجوی ساده اینترنتی داده‌های زیادی از این دست در اختیار کاربران می‌گذارد. سایت‌هایی هم هستند که بعضا باید با پرداخت حق عضویت درلیست انتظار آنان قرار بگیرید؛ انتظاری که عموما هیچ وقت تمام نخواهد شد. به غیر از کلیه که همیشه در صدر جدول فروش اعضای بدن بوده و هست، چند وقتی است که در بین آگهی‌ها، افرادی خواهان فروش بخشی از کبد خود هستند. قیمت‌های پیشنهادی هم اکثرا بالای350 میلیون تومان است.
محمد عقیقی، مسئول واحد پیوند وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی در این خصوص می‌گوید: “تبلیغاتی که تحت عنوان کبد فروشی در برخی سایت‌ها مطرح می‌شود، مطمئنا کذب بوده و سوءاستفاده و کلاهبرداری است نه یک فرایند درمانی واقعی.”
به گفته عقیقی “ممکن است در این سایت‌ها از کسی ثبت نام کنند و پولی هم از او دریافت کنند، اما مطمئنا این امر به پیوند از اهداکننده زنده منجر نخواهد شد و در این صورت بیماران تنها پول خود را از دست می‌دهند”.
خسرو یکی از کسانی است که آگهی فروش کبد با گروه خونی” اُ مثبت” را در برخی سایت‌ها منتشر کرده و یک آدرس ایمیل هم داده است. او در پاسخ به این سئوال “روز” که چرا چنین آگهی را منتشر کرده می‌گوید: “می‌دانید قیمت کبد الان چند است؟ زیر 400 میلیون تومان کبد پیدا نمی‌شود. من چون گروه خونی‌ام “اُ مثبت” است و به همه می‌خورد قیمت پیشنهادی‌ام 500 میلیون است. این پول را هم لازم دارم تا به زخم زندگی‌ام بزنم.”
او اما نمی‌داند کبد از افراد زنده در صورتی گرفته می‌شود که نسبت نزدیک خویشاوندی وجود داشته باشد: “من شنیدم در بیمارستان شیراز از زنده‌ها هم کبد می‌گیرند، خودم کرج زندگی می‌کنم ولی برای این پول تا قله قاف هم می‌روم.”
او زیر بار اینکه امکان فروش کبد برای او وجود ندارد نمی‌رود: “خانم جان، من می‌فروشم، عکسم را با خانه و ماشین جدیدم برایت می‌فرستم تا ببینی می‌شود و روی هوا حرف نمی‌زنم.”
فروش کبد با کلیه فرق دارد!
“در بیمارستان امام خمینی تنها از افرادی که مرگ مغزی شده‌اند کبد گرفته و به کسانی که در لیست انتظار هستند داده می‌شود.”
این را یکی از مسئولین بخش پیوند کبد بیمارستان امام خمینی به “روز” می‌گوید: “در بیمارستان نمازی شیراز پیوند از افراد زنده هم صورت می‌گیرد که آن هم به افراد نزدیک و خویشاوندان شخص محدود می‌شود.”
او ادامه می‌دهد: “متاسفانه افرادی که در اینترنت یا در کوچه و خیابان آگهی می‌دهند و قصد فروش کبد خود را دارند یا واقعا آگاهی ندارند و صرفا از روی شنیده‌ها چنین چیزهایی می‌گویند و یا اینکه قصد کلاهبرداری دارند. وگرنه اگر به هر پزشکی مراجعه کنند این جواب را به آنها خواهد داد که پیوند کبد از شخص زنده در ایران شرایط مشخص و دشواری دارد.”
او اضافه می‌کند: “ماجرای فروش کلیه فرق دارد، عمل انتقال کلیه از فرد زنده سال‌هاست که انجام می‌شود و بخشی از این خرید و فروش‌ها زیر نظر خود انجمن بیماران کلیوی با قیمت مشخص انجام می‌شود و بخشی هم به صورت غیر قانونی صورت می‌گیرد که نمی‌شود جلوی آن را گرفت. اما بحث کبد همانطور که توضیح دادم اساسا متفاوت است.”
سرپرستار بخش پیوند اعضا بیمارستان نمازی شیراز هم چندی پیش در توضیح پیوند کبد از افراد زنده به بیماران گفته بود: “اهدای عضو از افراد زنده تنها زمانی اتفاق می‌افتد که کودکی بیمار می‌شود و نیاز به پیوند دارد. در این مرحله پدر یا مادر می‌توانند بخشی از کبدشان را اهدا کنند. در چند سال اخیر و با اطلاع رسانی ها، ارگان‌های اهدایی از افراد مرگ مغزی شده بیشتر شده است اما باز هم این تعداد جوابگوی افرادی که در لیست انتظار پیوند قرار دارند نیست.”
پریسا جان‌قربان، امکان فروش کبد از فرد زنده را نفی نکرده اما توضیح داده: “همه چیز امکان پذیر است اما از لحاظ اخلاق پزشکی نمی‌توانیم اجازه چنین کاری را بدهیم. ضمن اینکه برای بیماران بزرگسال نمی‌توانیم این پیوند را انجام دهیم. چون همانطور که گفتم با توجه به وزن، مقدار کبد مورد نیازشان بیشتر است و اگر بخواهیم این حجم کبد را از بدن اهدا کننده جدا کنیم، آن وقت او دچار مشکل می‌شود. این پیوند فقط برای بچه‌ها مناسب است.”
به این ترتیب امکان فروش و پیوند کبد عملا وجود نخواد داشت چرا که تنها مرکزی که در ایران پیوند کبد از افراد زنده به بیماررا انجام می‌دهد، پدر و مادران کودکان بیمار را مجاز به اهدای کبد می‌داند.
محمد عقیقی، مسئول واحد پیوند وزارت بهداشت هم این را تایید می‌کند: “در پیوند کبد از زنده نیز اغلب اهداکنندگان پدر، مادر، خواهر یا برادر بیمار هستند که اهداکننده به یکی از اعضای خانواده‌شان خواهند بود. در مجموع عملا اهدای بخشی ازکبد مانند داستان پیوند کلیه را نداریم.”
بنا به آمارهای رسمی سال گذشته 484 عمل پیوند کبد انجام شده که تنها 34 مورد پیوند از زنده صورت گرفته و 450 مورد آن از مرگ مغزی بوده است؛ یعنی در مجموع کمتر از 10 درصد موارد ازاهدا کننده زنده بوده است. به گفته عقیقی در این 10 درصد هم وضعیت بیماری فرد آنقدر شدید بوده که در لیست انتظار، کبد به وی نرسیده و به ناچار یکی از اعضای خانواده بخشی از کبد خود را به وی اهدا کرده‌است. در مجموع شرایط اهدا از اهداکنندگان زنده آنقدر راحت نیست که بتوان به راحتی در خصوص سوءاستفاده‌های مالی و کبد فروشی صحبت کرد.با این حال هم در فضای مجازی و هم در دنیای واقعی هستند کسانی که یا از شدت احتیاج به فکر فروش اعضای بدن خود افتاده‌اند یا قصد دارند با استفاده از نیاز بیماران از آنها سواستفاده کنند و از آب گل‌آلود ماهی بگیرند.
در زیر نمونه‌هایی از آگهی فروش کبد را در سطح شهر می‌بینید:
