ترکیه خود را از دست ایران خلاص می کند

عبدالله بزکورت

 

پشت پرده ایجاد روابط همسایگی مناسب با ایران که اغلب از زبان مقامات ترکیه شنیده می شود، تصویر متفاوتی وجود دارد که در واقع سیاست های دولت را تعیین می کند. بعنوان مثال شنیده ام که در جلسه هیات دولت، تانر ایلدیز، وزیر انرژی، به شدت از وعده های دولت ایران عصبانی بود اما در مقابل مردم تنها به این جمله اکتفا کرد که ترکیه و ایران به تجارت نفت و گاز ادامه خواهند داد.

ترکیه بخوبی از خطرات معامله کردن با جمهوری اسلامی، تحت یک حکومت شیعه، آنهم در بخش نفت و گاز، بخوبی آگاه است. در واقع، نیازی به تحریم های آمریکا و اروپا نیست که ترکیه به خطرات معامله با ایران پی ببرد. مسلما، آنکارا جایگزینی پیدا کرده است تا وابستگی اش را به ایران در زمینه نفت و گاز، کم کند. با این حال دولت اسلامگرا بارها گفته است که تنها ملزم به اجرای تحریم های سازمان ملل علیه ایران است و به تحریم های اروپا و آمریکا توجهی ندارد، همه این ها فقط یک جنجال است.

ترکیه قرار داد توسعه میدان گازی پارس جنوبی که در سال 2009 در جریان دیدار اردوغان از ایران بسته شده بود، نیمه کاره رها کرد. این پروژه که قرار داد آن با شرکت نفت ترکیه بسته شده بود، شش میلیارد دلار ارزش داشت. یکی از اهداف این قرار داد عبور دادن گاز ترکمنستان به اروپا از طریق ایران بود. اما بعد از اینکه ترکیه پروژه را رها کرد، این بخش نیز اجرا نشد. این موضوع که ایران قصد داشت با پیشنهاد کردن میدان گازی نه چندان مهمی، ترکیه را فریب بدهد در خوابیدن پروژه تاثیر زیادی داشت. اعتراض آمریکا به ترکیه هم مطرح شد اما دلیل اصلی نبود.

مدتی است که می دانیم ترکیه درحال تغییر دادن کشورهایی است که از آنها نفت و گاز می خرد، در واقع تعداد این کشور ها از پنج کشور به نه کشور در مورد گاز و در مورد نفت از 11 کشور به 18 کشور رسیده است. تحریم های آمریکا و اروپا علیه ایران به این روند سرعت داد و مقامات ترکیه را وادار کرد که زودتر اقدام کنند. در حال حاضر ترکیه در حال مذاکره با لیبی، نیجریه، عربستان سعودی، روسیه، قزاقستان و عراق است تا میزان صادراتشان را افزایش بدهند و جایگزینی برای نفت ایران باشند. ترکیه حتی به ونزوئلا پیشنهاد کرده است که از این فرصت استفاده کرده و در قبال پروژه های بزرگ ساختمان سازی به این کشور نفت بفروشند.

همه این موارد یک موضوع را می رساند: ترکیه جدا قصد دارد خود را از قید ایران بخصوص در موارد استراتیژیکی چون نفت و گاز، رها کند. بگذارید آخرین اقدامات دولت ترکیه را در سال جاری بررسی کنیم. در سال 2011 قرار دادی با لیبی بسته شد که بموجب آن یک میلیون تن نفت سالانه از این کشور خریداری شود. با توجه به اینکه میزان واردات سالانه ترکیه 9 میلیون تن نفت از ایران است، صادرات لیبی 12 درصد از نفتی که ترکیه از ایران وارد می کرد، تشکیل می دهد. در ماه های اخیر، ترکیه بیش از یک میلیون بشکه نفت از لیبی خریده است. همچنین خرید های مقطعی نیزاز عربستان سعودی داشته است و قرار است تا زمان بسته شدن یک قرارداد بلند مدت، به این روند ادامه بدهد. یک مورد دیگر افزایش میزان برداشت نفت از خط لوله کرکوک یومورتالیک است که نفت عراق را به بنادر ترکیه در مدیترانه می برد.

در جریان دیدار اردوغان از ایران در ماه مارس سال جاری، کوچ هولدینگ، که بزرگترین وارد کننده نفت ترکیه و صاحب شرکت نفت ترکیه است، به مقامات ایرانی گفت که شرکت اش میزان واردات نفت از این کشور را 20 درصد کاهش می دهد. مسلما این تصمیم با فشار دولت ترکیه صورت گرفته است.

بعید است با وجود تهدید آمریکا در مورد قرار دادن ترکیه در لیست تحریم ها که روز 28 ژوئن آغاز می شود، شرکت ملی نفت ترکیه قرارداد فعلی اش را که ماه اوت به پایان می رسد ادامه بدهد. ترکیه جزو 11 کشوری نبود که آمریکا از لیست تحریم ها به دلیل احتیاج مبرم به نفت، جدا کرد. خبر خوب این است که طبق آخرین گزارش آژانس تنظیم بازار انرژی در ماه فوریه، واردات نفت ایران کاهش یافته است. نفت خامی که ترکیه از ایران وارد می کرد، از 865 هزار تن در ماه ژانویه به 401 تن رسیده است که 54 درصد کاهش داشته است. همچنین سهم ایران در نفت ترکیه در ماه ژانویه 43 درصد و در ماه فوریه 19 درصد کاهش داشته است. ترکیه این کمبود را با وارد کردن نفت از نیجریه، عراق و لیبی در ماه فوریه جبران کرد.

 

دولت ترکیه در مورد گاز هم درحال گفتگو با روسیه، قطر، الجزایر و بقیه کشورهای صادرکننده است تا وابستگی اش را به ایران کم کند. گاز ایران در مقایسه با روسیه و آذربایجان گران است و دولتمردان ترکیه معتقدند که ایران منصفانه رفتار نمی کند. بعنوان مثال، ترکیه اخیرا یک متر مکعب گاز را از آذربایجان 330 دلار می خرد و از روسیه 400 دلار. اما ایران همین مقدار گاز را 550 دلار می فروشد و به همین دلیل خرید ترکیه سالانه 800 میلیون دلار بیشتر می شود. از آنجایی که در بازار جهانی هر متر مکعب گاز 400 دلار معامله می شود، ترکیه بعد از به نتیجه نرسیدن مذاکراتش با مقامات ایرانی، این مورد را به دادگاه های بین المللی کشاند.

بعلاوه ترکیه از عدم تعادل معاملاتش با ایران خوشحال نیست. بعنوان مثال، میزان تجارت دو کشور در سال قبل میلادی 16 میلیارد دلار بود که ترکیه 12.5 میلیارد دلار آن را از ایران وارد کرد. سال قبلش این میزان در حدود 10.7 میلیارد دلار بوده است که ترکیه 3 میلیارد دلار واردات داشته است و بقیه اش واردات ایران بوده است. بعبارت دیگر، روابط تجاری ایران و ترکیه به سود ترکیه نیست.

 نفت ایران تنها چیزی نیست که ترکیه و آمریکا را در مقابل هم قرار می دهد. ایران که از تحریم های اقتصادی ضربه خورده است و بسختی می تواند در بازار جهانی تعهداتش را به نتیجه برساند، دوران سختی را می گذراند. به همین دلیل تهران موسسات مالی و بانکی ترکیه را هدف قرار داده است، تا بتواند از این تحریم ها خلاص شود. گزارشگران ما دریافته اند که بانک های ایرانی هفته گذشته از طریق وزارت امور خارجه، از مرکز قواعد و نظارت بر بانک های ترکیه نامه ای دریافت کردند. بانک دولتی تجارت و بانک خصوصی پاسارگاد بانک هایی هستند که تلاش می کنند در ترکیه جای پای ثابتی دست و پا کنند. با اینحال آنها شانس خیلی کمی دارند که بتوانند از دولت ترکیه مجوز را بگیرند.

آژانس نظارت بر بانک های ترکیه همچنین درمورد فعالیت های بانک ملت که در شهر های آنکارا، استانبول و ازمیر شعبه دارد، نظارت کامل دارند. ترکیه با دقت به نامه آژانس و قطعنامه 1803 شورای ا منیت سازمان ملل متحد عمل می کند. بموجب این قطعنامه همه کشور های عضو باید در مورد فعالیت های مالی ایرانی که در کشور آنها شعبه دارند نظارت کامل داشته باشند بخصوص بانک ملت و بانک صادرات.

اردوغان اما گفت که دو کشور یک قرار داد تجاری 35 میلیارد دلاری تا سال 2015 در نظر گرفته اند، گمان نمی رود اردوغان خود این را باور داشته باشد. در غیر اینصورت به توپراش اجازه نمی داد قطع واردات بیست درصدی از ایران را در کمتر از 24 ساعت قبل از رفتن به ایران، اعلام کند.

اردوغان از مقامات ایرانی که ملاقات با محمود احمدی نژاد را که قرار بود 28 مارس برگزار شود به بهانه اینکه رئیس جمهور بیمار است به تاخیر انداختند، بشدت عصبانی است. درحالیکه مقامات ایرانی گفته بودند که احمدی نژاد بشدت بیمار است و در رختخواب افتاده است، اما در همان زمان او با دو هیات خارجی دیدار کرد. یکی از آنها فرستاده ویژه سوریه و معاون وزارت امور خارجه، فیصل مقداد بود و دومی هیاتی به ریاست دبیر هیات دولت ترکمنستان، بایمراد خوجاموخامدوف بود. در عکس های منتشر شده در ایرنا از آن روز رئیس جمهور ایران سالم و سرحال بنظر می رسد.

به نظر می رسد مسئله سوریه و ترکمنستان آنقدر جدی بود که احمدی نژاد با وجود بیماری شدید، با این دوهیات دیدار کرد و همان روز دیدار با نخست وزیر ترکیه را لغو کرد. برخلاف عرف دیپلماتیک، هیچ کنفرانس مطبوعاتی مشترکی نیز برگزار نشد. احزاب مخالف در ترکیه در مورد تغییر زمان دیدار جنجال زیادی به راه انداختند و آن را توهینی به غرور ترکیه توصیف کردند. یک نماینده از حزب مردم حتی از مجلس خواست تا در مورد جزئیات این تغییر زمان شرم آور دیدار بین اردوغان و احمدی نژاد، توضیح بخواهد. با شناختی که از اردوغان وجود دارد، او هرگز این رفتار ایران را فراموش نخواهد کرد.

تودی زمان، 30 آوریل