گفت و گو با آرش دادگر…
اتود نمایشی،شکل گیری موقعیت
آرش دادگرمتولد سال 1352 شهرستان شیراز است. وی کارگردان و مدرس تئاتر در دانشگاه هنر و معماری دانشگاه آزاد تهران است. این کارگردان جوان، دانش آموخته ی رشته ی نمایش با گرایش بازیگری در دانشگاه آزاد تهران، دانشکده هنر و معماری است وکارشناسی ارشد کارگردانی را هم از دانشکده دانشگاه تربیت مدرس گرفته است. با او درمورد نحوه اجرای “لیرشاه”به گفتگو نشسته ایم.
آقای دادگر، سال هاست که درمقام کارگردان با حمیدرضا نعیمی به عنوان نویسنده وبازیگرهمکاری مشترک دارید. این تولیدات مشترک ناشی از چه تشابه ات ویا تمایزات دوطرفه است؟
انگیزه من برای اجرای تئاتر یک امر ابتدایی است و آن این است که جهان گسترد‌ه‌ای برایم باز می شود و تصمیم می گیرم، آن را بگیرم، باز کنم و اجرا کنم. باید بگویم طی این سال ها، نعیمی سنگ صبور من محسوب می شود و شاید لحظاتی نیز با صحبت هایم او را آزار داده ام. گاهی اوقات پیش آمده که درموارد بسیارسختی با هم اشتراک داریم وبعضی اوقات هم برسرنکته بسیار ساده ای با هم اتفاق نظر نداریم. به نظرم هردو اینها درکنار یکدیگرخوب است. اینکه تودرمورد همه مسائل با همکارت اشترام داشته باشی و یا برعکس نه تنها باعث پیشرفت که منجر به پس رفت است. من وحمید نعیمی تقریبا دردمشترک داریم. یعنی هدف یکی است. نشانه یکی است. مسیر یکی است اما نگاهمان ممکن است با هم تفاوت داشته باشد. بنابراین اختلافات را به محل تمرین می آوریم وهمراه با گروه برسرآن فکر وعمل می کنیم. درنهایت امر است که بهترین انتخاب و ارائه می شود.
درتجربه اخیر خوددرمقام کارگردان دست به اجرای نمایشی کلاسیک زده اید. آیادرابتدا این فکرکه شاید چنین نمایشنامه ای با ویژگی های خود باعث شکست درمرحله اجراشود به سراغتان نیامد؟
به اعتقاد من متون کلاسیک زیرلایه های پرقدرتی دارد که نسبت به جامعه جهانی جدیدترین را ارائه می دهد. تئوری این مهم به شکل دیگری هم قابل بررسی است. آن اینکه دردنیای مدرن وامروزی هنری یافت نمی شود که تاثیرگذار تراز آفریده های گذشتگان باشد. بنابران این لازم است که افلب به تاریخ رجوع کنیم وبه پیشینیان. وقتی به آثار شکسپیر نگاه می کنیم می‌بینیم هر کاراکتر، جهان مشخص خود را دارد. بنابراین می توان جهان شاه لیر را دید که نعیمی به خوبی آن را نوشته است.
درکارگردانی نمایش های آقای نعیمی تا چه میزانی بر متن وفادارهستید؟
در بخش کارگردانی نمایش، سعی می کنم که جوهره متن را بیرون بکشم تا تماشاگر از متن عبور کند. نخستین مساله مهم برای من، بازیگر و متن است. به عقیده من تئاتر استوار برهمین دو عنصر اساسی است. یعنی تئاترمی تواند بدون طراح صحنه،یدون طراح لباس و حتی کارگردان به صحنه رود ولی همه می دانیم که امکان اجرای نمایش بدون بازیگر ومتن وجود ندارد. من نمایی دور از متن در ذهنم است و این شرایط راخودوهمه اعضای گروه سخت می کند. من همواره از یک فضای خالی شروع می کنم و نعیمی نیز توضیح صحنه نمی نویسد و فضایی خالی به وجود می آید. درتمرینات با هماهنگی نهایی نعیمی دست به حذف و اضافه می زنیم. یعنی گاهی اوقات به دلیل تصوراتم از اجرا لازم می دانم که برخی از دیالوگ ها ویا حتی صحنه ای از نمایشنامه نعیمی را حذف کنم. این اشکالی درکار ایجاد نمی کند. گاهی اوقات نویسنده به من کمک می کند که آن صحنه مورد نظر حذف نشود.
مهم ترین عنصری که درخلق نمایش هایتان به آن توجه می کنید چه چیزی است؟
ساخت مکان مهمترین قضیه ای است که در متن درنظر دارم و متن خوانی برای من خیلی مهم است. درمرحله خوانش نمایشنامه به نکات کوروتاریک عمده ای می رسیم. نقاطی که شاید دردوره بعدی تمرین یعنی مرحله سرپایی از آن به سادگی عبورکنیم. گو اینکه در این کار تصمیم گرفتم این را کنار بگذارم و اتود زنی را امتحان می کنم. ما صحنه هایی را در اتودهایمان داشته ایم که جذاب بوده اند اما قرار نبود ساختار نمایش را به هم بریزیم.
چرافواصل اجراهای شما طولانی است؟یعنی از زمان اجرای “شاهلیر” تا نمایش بعدی اتان فاصله زیادی وجوددارد؟
دلایل زیاد است. گاهی اوقات خاصیت های درونی این اجازه را نمی دهد که ما بتوانیم کاری را تولید کنیم. گاهی اوقات آماده ایم ولی مشکلات خارجی غالب می شود. برخی اوقات هم ابروبادومه خورشید فلک گرد هم می آیند تا نمایشی به صحنه نرود.
برای اجرای “شاه لیر”چه مدتی تمرین کردید؟
2 ماه تمرین که درطول روز 3 تا 4 ساعت وقت را به کنکاش درمورد آن اختصاص می دادیم.
فکرنمی کنید اجرای نمایش”شاه لیر”با زمان دوساعت درسالن کارگاه نمایش برای تماشاگرآزاردهنده باشد؟
این اجرا را برای تماشاخانه ایرانشهر درنظر داشتیم که از فضای وسیع تری نیز برخوردار است. از سوی دیگر قرار بود سالن ایرانشهر ابتدای مهرماه در اختیار ما قرار گیرد ولی 17 مهر در نظر دوستان بود. بنابراین با همکاری محمد حیدری تماشاخانه قشقایی به ما پیشنهاد شد ولی ترجیح دادم این نمایش را در کارگاه نمایش اجرا کنم.