بنا بر آمار رسمی سازمان پزشکی قانونی، در ۹ ماهه اول امسال، به طور میانگین بیش از ۱۱ ایرانی، جان خود را بر اثر اقدام به خودکشی از دست داده‌اند.این تنها آمار افرادی است که جان باخته‌اند و آمارهای غیررسمی از خودکشی‌های نافرجام، تعداد آن را تا چند صد مورد در روزهم اعلام کرده‌اند.
آن گونه که سازمان پزشکی قانونی کشور اعلام کرده، از ابتدای سال ۹۲ تا پایان آذرماه، سه هزار و ۱۲۵ تن در حوادث مشکوک به خودکشی جان خود را از دست داده‌اند. در این بین، ۹۸۲ نفر زن و دوهزار و۱۴۳ نفر مرد بوده‌اند. مرگ‌های ناشی از خودکشی در مدت مشابه سال گذشته، دوهزار و۷۴۰ مورد بود که حاکی از افزایش ۱۴ درصدی در امسال است. پارسال مجموعا سه هزار و۶۴۰ مرگ مشکوک به خودکشی در کل کشور وجود داشت که از این تعداد، دوهزار و۵۳۰ نفر مرد و یک هزار و ۱۱۰ نفر زن بودند.
شایع بین ۱۸ تا ۲۴ ساله‌ها
آمارها نشان می‌دهد در سال‌های اخیر موارد خودکشی در ایران رو به افزایش گذاشته است. این در حالیست که گفته می‌شود بسیاری از خودکشی‌ها به دلیل شرایط اجتماعی ثبت نمی‌شود و در آمار جایی ندارد. چنانچه کم نبوده مواردی که خانواده‌ها سعی در پنهان کردن خودکشی فرزندانشان، به ویژه در شهرهای کوچک، داشته‌اند. از آن سو تمام خودکشی‌ها هم منجر به مرگ نمی‌شود، و در موارد بسیاری افرادی که دست به خودکشی زده‌اند توسط اطرافیانشان به بیمارستان‌ها برده شده و نجات یافته اند. بنا بر تحقیقات مختلف، در ازای هر مورد مرگ در اثر خودکشی، بین ۱۰ تا ۲۰ مورد اقدام به خودکشی وجود دارد که منجر به مرگ نمی‌شود.
بنا بر اعلام محمود خدادوست، رییس مرکز تحقیقات سازمان پزشکی قانونی کشور، از کل مرگ‌های مشکوک به خودکشی در کشور در سال ۹۱، بیشترین موارد خودکشی در گروه سنی ۱۸ تا ۲۴ سال ثبت شده است که ۲۸.۲ درصد از کل موارد خودکشی این سال ها را در برمی گیرد. پس از آن گروه سنی ۳۰ تا ۳۹ سال با ۲۲.۲درصد، ۲۵ تا ۲۹ سال با ۱۷.۶درصد، بالای ۵۰ سال با ۱۲.۹ درصد، ۴۰ تا ۴۹ سال با ۱۱.۱ درصد و زیر ۱۸ سال با ۷.۹ درصد به ترتیب بیشترین موارد خودکشی را به خود اختصاص داده اند.
همچنین از تعداد سه هزار و ۶۴۰ مرگ مشکوک به خودکشی که سال گذشته در کشور روی داده، استان‌های تهران با ۴۰۹، کرمانشاه با ۲۷۱ و گیلان با ۲۳۱ فوتی بیشترین و استان های خراسان جنوبی با ۱۸، کهکیلویه و بویر احمد با ۲۴ و خراسان شمالی با ۲۵ فوتی کمترین موارد مرگ ناشی از خودکشی را داشته‌اند.
بنا بر آمارهای موجود، تعداد فوت شدگان خودکشی در حوزه استحفاظی نیروی انتظامی در سال ۱۳۷۵، یک هزار و ۷۰۵ مورد بوده که با بیش از ۴۴ درصد افزایش به دوهزار و۴۶۲ مورد در سال ۱۳۹۰ رسیده است. در مورد تعداد پرونده‌های انتظامی تشکیل شده در مورد اقدام به خود کشی هم یک رشد نزدیک به ۱۸ درصدی در فاصله ۱۵ ساله ۱۳۷۵ تا ۱۳۹۰ داشته‌ایم.
در تمام این سال‌ها هم بیشترین سهم از اقدام به خودکشی را جوانان ۱۸ تا ۲۴ ساله تشکیل داده‌اند. دکتر حسین باهر، رفتارشناس و آسیب‌شناس اجتماعی، پیش از این در گفت‌وگو با “روزآنلاین” این مورد را “ گویای شکنندگی بیشتر در بین جوانان” دانسته و گفته بود: “ باورهای دینی و پایبندی‌های عقیدتی غالباً از عوامل باز دارنده رفتارهای ناهنجار بوده اند. احتمالاً کمرنگ شدن آنها توانسته است این باز دارندگی را سست کند. به ویژه از طریق بد الگوئی‌ها.”
روشهای اقدام به خودکشی
شهریور ماه سال گذشته، روزنامه شرق به آمار پزشکی قانونی در سال ۱۳۸۱ استناد کرد و گزارش داد که روش های خودکشی شایع مردان به ترتیب دارآویختگی، خوردن دارو و سموم و استفاده از اسلحه گرم و در زنان خوردن دارو و سموم و خودسوزی بوده است. از سوی دیگر روند سالانه مرگ های ناشی از مسمومیت های دارویی از سال های ۱۳۸۱ تا ۱۳۸۹ نشان می دهد میزان این مرگ ها از ۱۸۵ مورد در سال۱۳۸۱ به ۳۶۲ مورد در سال ۱۳۸۵ و به ۵۵۱ مورد در سال ۱۳۸۹ رسیده است. به عبارت دیگر خودکشی و مرگ های ناشی از مسمومیت دارویی در دهه گذشته چهاربرابر شده است.
جامعه‌شناسان و روانشناسان معتقدند عواملی مثل سن، جنس، نژاد، مذهب، وضع تأهل، شغل، سلامت جسمی و روانی، ضعیت اقتصادی و وجود اختلالات رون‌پزشکی و وابستگی به مواد و… در اقدام به خودکشی موثر است.
حسین باهر هم معتقد است که “خودکشی در هر شکلش معنی خاصی هم دارد. حلق‌آویزی نوعی اعتراض به جامعه اطراف است که با خود اعلام عام دارد. زیرا جسد متوفی خود به خود اعلامیه‌ای است که عمل کژ تابانه‌ای را می‌رساند.”
همچنین به گفته بهنام بهنوشی، متخصص پزشکی قانونی، مهم‌ترین عوامل افزایش خودکشی بحران‌های روحی روانی، مشکلات اقتصادی و اجتماعی، دسترسی آسان به ابزارهای خودکشی، افزایش خشونت‌های خانگی، محدودیت‌های خانوادگی و طلاق است.
رایج در میان زنان، کشنده‌تر در مردان
با وجود اینکه همچنان سهم مرگ مردان بر اثر اقدام به خودکشی بیش از زنان است اما این زنان هستند که بیشتر رو به خودکشی می‌آورند. به طوری که ایران از لحاظ آمار خودکشی زنان وضعیت خوبی در دنیا ندارد، آمارها می‌گویند ایران سومین کشور جهان است که در آن آمار خودکشی زنان افزایش می‌یابد؛ افزایشی که بیشتر در مناطق غربی کشور نمود پیدا کرده است.
دکتر جعفر شرفخانی، جامعه‌شناس و مدرس علت این اختلاف را در شیوه‌های استفاده مردان و زنان از ابزارها و وسایل خودکشی دانسته و زمستان سال گذشته به روزنامه بهار گفته بود: “مردان از وسایل خشن‌تری که منجر به مرگ حتمی می‌شود استفاده می‌کنند مثل خودزنی با اسلحه، خودزنی با چاقو، حلق‌آویز کردن و پرتاب خود از ارتفاع در حالی که زنان به روش‌هایی مانند مسمومیت با قرص و سم که میزان مرگ در آنها پایین است دست می‌زنند. به همین خاطر است که میزان اقدام به خودکشی در زنان بیشتر از مردان است ولی مردان بیشتر از زنان در اثر خودکشی می‌میرند.”
اما این جامعه‌شناس که در ایلام -یکی از استان‌هایی که بیشترین آمار خودکشی زنان را دارد- تدریس می‌کند معتقد است این معادله در استان ایلام صدق نمی‌کند: “۹۰درصد زنانی که خودکشی می‌کنند به وسیله خودسوزی دست به این اقدام می‌زنند که درصد بالایی از آنان از بین می‌روند بنابراین نتایج تحقیقات به‌دست‌آمده در این استان با روند حاکم بر میانگین نسبت خودکشی و جنسیت در کشور و جهان مطابقت ندارد.”
سیدحسن موسوی چلک، رئیس انجمن مددکاری اجتماعی ایران هم توضیح داده که شایع‌ترین روش خودکشی زنان، استفاده از قرص است که بیشتر به منظور ایجاد تهدید صورت می‌گیرد و افراد پس از اقدام به خودکشی پشیمان می‌شوند. اما در روش فوت، آمار مردان بسیار بالاست که روشهای آن می‌تواند خودزنی، سقوط از ارتفاع و استفاده از قرص برنج باشد.
