قیمت انواع مختلف نان بین 20 تا 40 درصد افزایش پیدا کرده است. البته گرانی خبر تازه‌ای نیست ولی وقتی صحبت از نان به عنوان مهمترین بخش سبد غذایی خانوار در میان باشد، نگرانی از گرانی بالا می‌گیرد. رسانه‌های داخل ایران دیروز خبر دادند که این گرانی صدای مجلس را هم درآورده است. مشابه آنچه در سال‌های ابتدایی دهه 20 شمسی و حضور متفقین رخ داد و قحطی و گرانی بیش از 30 درصدی نان، مجلس آن زمان را به فکر استخدام دوباره دکتر میلسپو در سمت رئیس کل دارایی ایران انداخت و بعدتر توسط همان مجلس هم استیضاح و اخراج شد. اما این بار خبری از آن واکنش‌ها نیست؛ دو نماینده مجلس در قالب نطق و مصاحبه اعتراض کرده‌اند، دولت هم تقصیر را گردن مجلس انداخته است.
سنگک 600 تومان، بربری 500 تومان، تافتون 300 تومان و لواش 160 تومان. این‌ها قیمت‌های جدید و رسمی نان در استان تهران است. به دنبال اعلام ناگهانی این قیمت‌ها خبرگزاری ایلنا گزارش داد که حتی نانواها هم “شوکه شده‌اند و دلهره به جانشان افتاده است.”
حتی یک نانوای مشهدی گفته که تا ساعت 10 صبح روز شنبه نان را به همان قیمت سابق می‌فروخته و پس از تماس همکارش متوجه شده باید 40 درصد گران‌تر بفروشد.
در نخستین واکنش‌های رسمی دولت به اعتراضات مردمی و رسانه‌ای، معاون داخلی بازرگانی سازمان صنعت، معدن و تجارت، گرانی آرد و گندم را علت افزایش قیمت نان و آن را مرتبط با آغاز فازدوم هدفمندی یارانه‌ها دانست.
اما دبیر ستاد هدفمندی یارانه ها اعلام کرده که افزایش قیمت نان ارتباطی با هدفمندی یارانه‌ها نداشته و دولت بابت آن هیچ یارانه ای پرداخت نخواهد کرد. محمدرضا فرزین چنین توضیح داد: “زمانی که موضوع نان در ستاد هدفمندی یارانه ها مطرح شد ما کل یارانه مربوط به نان را حذف و قیمت فروش آن را با قیمت خرید تضمینی گندم کشاورزان توسط دولت برابر کردیم ضمن آنکه دولت هم گندم خریداری شده به همان قیمت خرید به آسیاب ها می فروشد و علت افزایش قیمت نان مربوط به افزایش خرید تضمینی گندم کشاورزان توسط دولت در سال جاری است.”
علیرضا محجوب نماینده تهران در مجلس شورای اسلامی هم در نطق میان دستور خود به این موضوع پرداخت و گفت: “نان اصلی‌ترین خوراک کارگران، کشاورزان و اقشار محروم است لذا باید پرسید مسئولان با چه جسارتی به صورت غیر مستقیم از افزایش قیمت نان دفاع کرده و درباره آن اظهار بی‌تفاوتی می‌کنند. آیا این دسته از مسئولان از گرسنگی چیزی نمی‌دانند؟ آیا باید فقرا نان خشکیده و غذای گندیده اغنیا را از این به بعد مصرف کنند؟”
او با انتقاد از مجلس برای ورود نکردن به این تصمیم دولت ادامه داد: “با وجود آنکه مسئولان تضمین کرده‌اند که یارانه برای نان وجود دارد اما برای افزایش یارانه تلاشی نکرده‌اند. لذا باید گفت آنها درد گرسنگان را ندارند چرا که افزایش 30 درصدی قیمت نان سفره 15 میلیون نفر را تهدید می‌کند.”
همچنین نادر قاضی‌پور نماینده ارومیه در تذکری آیین‌نامه‌ای عنوان کرد: “دولت می‌خواهد برای خرید گندم، مبلغ مورد نیاز را از حلقوم کارگران و مردم مستضعف و فقرا بیرون بکشد. حقوق کارگران 30درصد افزایش نیافته که قیمت نان 30 درصد افزایش یافته است.”
اما روزنامه رسمی دولت، ایران روز یکشنبه در صفحه اول خود تیتری داشت که مجلس را عامل گرانی نان معرفی می‌کرد. در این گزارش آمده بود: “تکلیفی که مجلس شورای اسلامی‌در قانون بودجه امسال برای دولت در مورد افزایش قیمت خرید تضمینی گندم تعیین کرد و موجب شد دولت این قیمت را از 360 تومان سال گذشته به 420 تومان در سال جاری افزایش دهد، قیمت آرد و نان را هم تحت تأثیر قرار داد.”
این روزنامه همچنین به سراغ یک مقام دولتی رفته و از قول او امیدواری چند روزه ای هم داده است چرا که به گفته او “قیمت‌های جدید پس از اعلام استانداری‌ها و نصب ابلاغیه اتحادیه‌های نانوایان هر استان در معرض دید مردم” قابلیت اجرا دارد.
نتیجه طبیعی سیاست‌های غلط دولت
زمزمه گران شدن نان از پاییز سال گذشته به گوش می‌رسید؛ همان زمان که معاون وزیر صنعت، معدن و تجارت از آغاز فاز سوم هدفمندی یارانه آرد و نان در ابتدای سال 91 خبر داد و گفت: “بعد از هدفمند شدن یارانه گندم، آرد و نان بخشی از کارخانجات تعطیل شده اند و در عوض برخی دیگر سه شیفت کار می کنند. همچنمین برخی نانوایی ها اصلامشتری ندارند و در برخی از آنها همواره صف کشیده شده است و این نشان می دهد که فضای رقابتی در این بخش ایجاد شده است.”
در همان زمان روزنامه شرق هشدار داده بود که افزایش مجدد قیمت نان فشار بسیاری را بر خانواده ها تحمیل خواهد کرد. همچنین گزارش شده بود که تا قبل از این مرحله مسوولان و متولیان تولید نان، میزان رضایت مردم از کیفیت نان را در سطح قابل قبولی ارزیابی می‌کرده اند؛رضایتی که به واسطه سفیدتر شدن نان در بسیاری از واحدهای نانوایی حاصل شده است. اما واقعیت این است که سفیدتر شدن نان نه تنها نشان دهنده کیفیت بالای آن نیست، بلکه سفیدتر شدن نان برابر است با بی کیفیت تر شدن آن، چراکه نان سفید نتیجه سبوس و روغن گیری چندین باره از آرد است؛ اقدامی که ارزش غذایی نان را به میزان قابل ملاحظه‌ای کاهش می دهد اما با سفید تر شدن نان، احساس رضایت کاذب در بین مصرف کنندگان ایجاد می‌کند. بر همین اساس به نظر می‌رسد یکی از اقدام‌های بازرگانی دولت در راستای بهبود کیفیت نان تخلیه ارزش غذایی آرد و نان است.
سرانجام در اردیبهشت ماه امسال بود که نمایندگان ویژه محمود احمدی‌نژاد تصمیم گرفتند قیمت خرید تضمینی هر کیلوگرم گندم از کشاورزان را 395 تومان و هر کیلوگرم گندم دوروم را 415 تومان تعیین کنند. ناگفته پیدا بود که این تصمیم افزایش قیمت نان را به دنبال خواهد داشت اما مسئولان وزارت صنعت، معدن و تجارت تکذیب کردند؛ تکذیبی که یک ماه بیشتر دوام نداشت.
اما حتی افزایش قیمت خرید تضمینی گندم کمکی به حال کشاورزان گندم‌کار نکرده، چرا که بنا بر اعلام مرکز پژوهش‌های مجلس، حداقل قیمت لازم برای پوشش هزینه های تولید گندم و تضمین حداقل سود کشاورزان معادل 505 تومان است. به عبارت دیگر دولت با اصرار بر سیاست غلط خود در خودکفایی گندم از طرفی باعث افزایش قیمت گندم و آرد شده و از طرف دیگر به علت ناتوانی در پوشش هزینه‌های کشاورزان و سیستم ناکارآمد تولید داخلی،باعث شده گندم تولید داخل گران‌تر از گندم وارداتی تمام شود. حالا اگر دولت بخواهد برای جبران این نقیصه واردات گندم را در پیش بگیرد، افزایش قیمت دلار در بازار داخلی ضرر دیگری روی دوست دولت خواهد گذاشت.
در گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس 18 راهکار برای بهبود کیفیت مهمترین فرآورده غذایی مصرفی مردم ایران ارائه شده که نشان می‌دهد چرخه این صنعت با مشکلات اساسی مواجه است و سیاست‌های اخیر دولت و اعلام رضایتمندی‌های مکرر، نه به کنترل قیمت نان منجر شده و نه به بهبود کیفیت آن.
