سازمان پزشکی قانونی آمار مرگ بر اثر سوءمصرف مواد مخدر در سال ۹۲ را اعلام کرده که با کاهشی جزئی نسبت به سال ۹۱، به پایین‌ترین رقم در ۱۰ سال گذشته رسیده است. بنا بر این آمار، سال گذشته دو هزار و ۹۵۷ ایرانی جان خود را به دلیل اعتیاد از دست داده‌اند که در این تعداد، ۱۹۹ نفر زن بوده‌اند. مقایسه جان‌باختگان اعتیاد در سال ۹۲ نسبت به سال پیش از آن، حاکی از کاهش ۳.۲ درصدی است اما مرگ زنان ۱۵.۶ درصد افزایش داشته.
روزانه ۱۱ معتاد می‌میرند
۳۹ هزار و ۴۰۶ نفر؛ این مجموع تعداد قربانیان سوءمصرف مواد مخدر از ابتدای سال ۸۳ تا پایان سال ۹۲ به روایت آمار رسمی است. یعنی به طور میانگین روزی نزدیک به ۱۱ ایرانی معتاد جانشان را از دست داده‌اند. بیشترین آمار مرگ مربوط به سال ۱۳۸۴ با چهار هزار و ۷۴۰ نفر بوده و از سال ۸۷ به بعد، آمار مرگ کاهش قابل توجهی پیدا کرده است.
بنا به اعلام سازمان پزشکی قانونی در سال گذشته استان‌های تهران با ۷۳۵ مورد منجر به مرگ، اصفهان با ۳۱۲ و خراسان رضوی با ۲۱۲ مورد بیشترین و استان‌های بوشهر با ۱۳، ایلام و آذربایجان غربی هر کدام با ۱۷ و خراسان جنوبی با ۱۸ مورد کمترین مرگ ناشی از سوءمصرف مواد مخدر را داشته‌اند. همچنین در سال ۱۳۹۲، بیشترین آمار تلفات اعتیاد با ۳۲۸ فوتی در آذر ماه و کمترین آن با ۲۰۳ فوتی در خرداد ماه ثبت شده است.
از سوی دیگر به تازگی و از سوی قائم‌مقام دبیرکل ستاد مبارزه بامواد مخدر اعلام شد که سال گذشته ۷۶۰ هزار نفر به دلیل سوءمصرف موادمخدر در تحت درمان قرار گرفتند.
زنان ایرانی و گرایش روزافزون به اعتیاد
افزایش بیش از ۱۵ درصدی مرگ زنان معتاد، نشانه دیگری از گسترش اعتیاد در زنان ایرانی است. مرداد ماه سال گذشته، قائم‌مقام دبیرکل ستاد مبارزه با مواد مخدر عنوان کرد که مصرف حشیش و کوکایین برای برخی از زنان و دختران تهرانی به سبکی از زندگی تبدیل شده به طوری‌که حتی در توزیع و ترانزیت مواد مخدر نیز حضور فعال دارند.
یک مقام مسوول در وزارت بهداشت هم از فروش گسترده داروهای محرک مخدر و اعتیاد آور با عنوان داروی لاغری در آرایشگاه‌های زنانه و سالن‌های ورزشی خبر داده بود.
در ماه‌های گذشته، اعتیاد زنان از سوی چندین مقام عالی‌رتبه کشوری نیز مورد توجه و تاکید قرار گرفت. پس از آنکه وزیر کشور دو برابر و نیم شدن تعداد زنان معتاد در یک سال و نیم اخیر را “زنگ خطر جدی” دانست، معاون رییس جمهور در امور زنان و خانواده هم خبر داد که ۶۲ درصد زنان معتاد، متاهلند و اختلافات خانوادگی یکی از دلایل اعتیاد در زنان است. به گفته زهرا بنیانیان، مشاور دبیرکل ستاد مبارزه با مواد مخدر نتایج “طرح شیوع‌شناسی مصرف مواد” و دیگر آمارها نشان می دهد که بازه سنی ۱۵ تا ۱۹ سالگی مرحله شروع مصرف مواد مخدر در نیمی از زنان معتاد ایرانی است که از آن به عنوان “سن بحرانی مصرف” نام برده شده. مشاور دبیرکل ستاد مبارزه با مواد مخدر همچنین معتقد است که اعتیاد در زنان، خطرناک‌تر از اعتیاد مردان است: “بروز عوارض فردی و اجتماعی اعتیاد در زنان نسبت به مردان بیشتر است و بر این اساس دامنه تاثیر اعتیاد زنان نه تنها، به فرد معتاد بلکه بر فرزندان و بعضاً آثار ویرانگر آن بر اجتماع خواهد بود و سرانجام فرد یا خودکشی می‌کند و یا به سمت انتقام می‌رود.”
بنیانیان، کسب لذت، کنجکاوی، تفریح، رفع مشکلات روحی، در دسترس بودن مواد، فشار دوستان، رفع درد، کار سنگین، کاهش علایم بیماری‌های جسمی، اختلافات خانوادگی و رفع مشکلات جنسی را به ترتیب از علل مهم شروع مصرف مواد در زنان ذکر کرده است.
شهیندخت مولاوردی، معاون رییس جمهور در امور زنان و خانواده هم با بیان اینکه اعتیاد مرزهای تحصیل، فرهنگ و دین را درنوردیده است، تاکید کرده: “هیچکس نمی‌تواند مدعی شود که اعتیاد، تنها مختص یک گروه یا طبقه خاص از جامعه است.”
لیلا ارشد، مدیرعامل نخستین مرکز گذری کاهش آسیب اعتیاد زنان در ایران پیشتر به به “روزآنلاین” گفته است: “اقدمات درمانی اعتیاد برای زنان هم‌پای مردان پیشرفت نکرده. هنوز مساله اعتیاد زن، تابویی است که سدی برای راه درمان اعتیاد زن محسوب می‌شود و شرم آنها و ترس از خانواده‌ها، مانع مراجعه زنان به مراکز ترک اعتیاد است.”
به گفته او به دلیل شرایط اجتماعی و فرهنگی موجود در کشور، اعتیاد زنان تابو محسوب می‌شود و جامعه آن را بسیار ناپسندتر و غیر قابل قبول‌تر از اعتیاد مردان می‌داند، به این علت زنان به همین مراکز محدودی هم که وجود دارد کمتر مراجعه می‌کنند و کمتر حمایت می‌گیرند. از سوی دیگر، امکان ایجاد حمایت‌های اجتماعی هم برای زنان کمتر است؛ آن هم در حالیکه زنان معتاد نسبت به مردان معتاد با مشکلات بیشتری روبه رو هستند.
آماری که محل تردید است
حشیش، تریاک، قرص اکس و شیشه، محبوب‌ترین مخدر مصرفی در بین دانشجویان است. این‌ها را نتایج مطالعه شیوع‌شناسی مصرف مواد در بین دانشجویان دانشگاه‌های تابعه وزارت علوم مشخص کرده است. بر اساس این گزارش که در سافند ماه سال گذشته منتشر شد، در بین داروها بیشترین شیوع به ترتیب به کدئین، ترامادول، دیازپام و ریتالین اختصاص دارد.
مدیرکل دفتر تحقیقات و آموزش ستاد مبارزه با مواد مخدر ضمن اعلام این نتایج، عنوان کرده بود که شیوع مصرف مواد در دانشجویان گروه نمونه در قشر پسر سه برابر دانشجویان دختر بوده ولی مصرف دارو در دانشجویان دختر بیشتر از دانشجویان پسر بوده است.
رحمانی فضلی، وزیر کشور در بهمن ماه سال گذشته از از آمار یک میلیون ۲۰۰ تا یک میلیون و ۳۰۰ هزار نفری معتادان ایرانی سخن گفت، آماری که پیشتر توسط احمدی مقدم فرمانده نیروی انتظامی دو میلیون نفر اعلام شده بود! اما حتی این آمار دو میلیون نفری هم با شک و تردید کارشناسان مواجه شده است؛ چرا که سال‌هاست با وجود افزایش جمعیت، کاهش سن مصرف مواد مخدر، افزایش تمایل زنان و جوانان به مصرف این مواد، کماکان میزان معتادان همان دومیلیون نفر دو دهه اخیر اعلام می شود.
فرید براتی‌سده، مدیرکل پیشگیری و درمان اعتیاد سازمان بهزیستی تیرماه سال گذشته با ارائه آمار جدیدی در مورد اینکه بیش از ۸ درصد تهرانی‌ها حداقل یک بار شیشه مصرف کرده‌اند، گفت که میانگین سنی این افراد بین ۱۵ تا ۴۵ سال بوده است.
همچنین دفتر مبارزه با مواد مخدر و جرایم مرتبط سازمان ملل متحد در ایران به صراحت اعلام کرد: “ایران دومین مصرف کننده مواد مخدر در جهان است” و گزارش‌های دیگری هم حاکی از این است که ایران پایین‌ترین سن آغاز اعتیاد را در بین کشورهای جهان دارد. کارشناسان همچنین بارها از رواج مصرف مواد مخدر در مدارس کشور خبر داده‌اند؛ هشداری که البته با انکار مسوولان آموزش و پرورش مواجه شده است.
در آخرین تحرکات صورت گرفته برای مبارزه با مواد مخدر، وزیر کشور زمستان سال گذشته از شبکه مداحان و نیروهای بسیج درخواست کمک کرد.
