دوازده سال پس از 18 تیر 78، اگرچه فعالان دانشجویی ایرانی در سر تا سر جهان، همچنان حمله نیروهای لباس شخصی به دانشگاه تهران و فاجعه کوی دانشگاه را یادآوری می کنند اما اصولگرایان هنوز به تحریف واقعه مشغول اند.
در دوازدهمین سالروز فاجعه 18 تیر بیانیه‌های مختلفی صادر شد وده تن از زندانیان سیاسی هم به همین مناسبت بیانیه‌ای صادر کردند.
در این بیانیه آمده است: “بادی که حاکمیت در شب 18 تیر 78 کاشت به طوفانی بدل گردید که امروز خواب راحت از چشمان شان ربوده است و اما اجر آن 18 تیر برای اراذل آنچنان پسند آمد که در پی اجری دیگر، 10 سال بعد نیز در شب 25 خرداد 88 راه کوی در پیش گرفتند و کردند هر آنچه نباید می کردند و پشت سر نهادند تمامی مرزهای شقاوت و ددمنشی را و امروز رفتاری به مراتب وقیحانه تر از رفتار 18 تیر از آنجا که دستگاه قضایی اش می خوانند صورت پذیرفته و به جای آن اراذل، 14 دانشجوی دانشگاه تهران در دادگاه نظامی در جایگاه متهم نشانده شده به زندان محکوم گردیده اند”.
در همین حال، 25 تن از فعالان دانشجویی خارج از کشور نیز، بیانیه‌ای به همین مناسبت صادر کردند. در این بیانیه از جمله آمده: “با گذشت ۱۲ سال پس از ۱۸ تیرماه ۷۸٬ آنچه که مشخص است٬ عدم توانایی نیروهای اجتماعی برای ایجاد اعتراضات علنی در سطح کلان٬ با توجه به سرکوب شدید از سوی حاکمیت است. به نظر می‌رسد در شرایط فعلی نیاز است که با توجه به شرایط جامعه و برای استفاده بهتر از پتانسیل همه نیروها٬ راهی جدید برای حرکت به سوی دموکراسی را در نظر گرفت. راهی که متضمن هزینه حداقلی و فایده حداکثری باشد و دریچه‌ای نیز به سوی آینده بگشاید برای این منظور نه افتادن در دام سیاست‌زدگی مفرط می‌تواند مطلوب باشد و نه تکیه صرف بر مطالبات صنفی دانشجویان. بلکه نیاز است تا جنبش دانشجویی همزمان با توجه به مطالبات دانشجویان و قشر جوان٬ پروژه خود را در دل پروسه بزرگ‌تر جنبش سبز معرفی کند. جنبش دانشجویی هنوز هم می‌تواند با بازتعریف نقش خود به عنوان دیده‌بان جامعه مدنی٬ با برگزیدن راهی نو٬ در شرایط امروز کشور که اساس حاکمیت بر هدم نهادهای مدنی است٬ پیشگام مطالبات دموکراسی‌خواهانه باشد. اگر قرار بر برگزیدن مسیری تازه باشد٬ نیاز است تا علاوه بر نگاهی انتقادی به گذشته٬ چاره‌ای برای آینده جست”.
جنبش دانشجویی پس از 18 تیر
در سالروز ۱۸ تیر برخی از فعالان دانشجویی داخل و خارج کشورهم در گفت‌وگو با “روز” به بررسی وضعیت جنبش دانشجویی پس از 18 تیر پرداختند.
یک عضو سابق شورای مرکزی دفتر تحکیم وحدت، که ساکن ایران است، درباره اتفاقات رخ داده در این روز می‌گوید: “18 تیر همانند روز 16 آذر برای همیشه در تاریخ جنبش دانشجویی به یادگار خواهد ماند. نیروهای وابسته به حکومت پهلوی، شاید هرگز تصور نمی‌کردند که برخورد با دانشجویان، می‌تواند تا مدت‌ها در خاطر دانشجویان باقی بماند. 18 تیر نیز چنین وضعی دارد. به تقلای حامیان جمهوری‌اسلامی در روز 18 تیر دقت کنید. همین که هر سال آنها مشغول داستان‌سرایی درباره 18 تیر هستند، نشان دهنده هراس جمهوری اسلامی از 18 تیر است”.
وی اضافه می‌کند: “18 تیر در واقع نقطه آغاز تبدیل جنبش دانشجویی به یک نیروی مدنی قوی بود. آنچه که در این روز اتفاق افتاد، در واقع چسبندگی جنبش دانشجویی به سیستم حاکم را از میان برد. به همین علت بعد از 18 تیر، برخوردها با جنبش دانشجویی هم شدیدتر شد. هزینه‌ها بالاتر رفت، اجازه برگزاری نشست‌ها صادر نشد و… اما همه این محدودیت‌ها باعث اعتلای هر چه بیشتر جنبش دانشجویی شد”.
وی درباره شرایط امروز جنبش دانشجویی می‌گوید: “امروز جنبش دانشجویی را باید در دو وجه دید: اول جنبش دانشجویی به عنوان یک جز در کل جنبش سبز. در این نگاه به نظرم جنبش دانشجویی فعال‌ترین عضو این جنبش است که همچنان آتش اعتراضات را کمابیش روشن نگاه داشته است. ضمن اینکه جنبش دانشجویی بیشترین هزینه را در جنبش سبز داده است. وقتی به لیست شهدا و اسرای جنبش نگاه کنید، می‌بینید که بیشترین تعداد این افراد از میان دانشجویان هستند. اما جنبش دانشجویی به معنای جنبشی صنفی ـ– سیاسی، گرچه شاید نمود بیرونی زیادی نداشته باشد، اما در حال عمق بخشیدن به خود است. اتفاقی که این روزها در حال وقوع است، تبدیل شور به شعور است. یعنی همان مساله‌ای که امروز نیاز اصلی جنبش دانشجویی و البته جنبش سبز است”.
یک عضو دیگر شورای عمومی دفتر تحکیم نیز در همین زمینه می‌گوید: “من و هم‌نسلان من، فاجعه 18 تیر را از نزدیک لمس نکردیم. اما با وجود گذشت سال‌ها از آن واقعه، چنان این مساله بر جنبش دانشجویی سایه افکنده که برای همه ما ملموس شده است. حاکمیت در 18 تیر قصد انتقام‌گیری از فعالیت‌های روشنگرانه جنبش دانشجویی را داشت و تصور می‌کرد با چنین یورشی می‌تواند جنبش را نابود کند. اتفاقی که البته رخ نداد. این تلاش بعدها نیز ادامه پیدا کرد. هم‌چون دوشقه کردن تحکیم – که متاسفانه بسیاری از اصلاح‌طلبان نیز در آن مقصر بودند – اما دفتر تحکیم همچنان بر جای خود باقی ماند”.
این فعال دانشجویی محروم از تحصیل، در ادامه می‌گوید: “18 تیر، در سال‌های گذشته بارها برای ما تکرار شده است. وقایع رخ داده در خرداد 82 یا حمله وحشیانه در 25 خرداد 88، برخوردهای قضایی و امنیتی در سال‌های گذشته، همه و همه ادامه روندی بودند که از 18 تیر آغاز شده بود. اما این سرکوب‌ها جواب نداد. همان‌طور که دیگر تلاش‌های اقتدارگرایان برای خاموش کردن جنبش دانشجویی نیز جواب نداده است”.
وی درباره وضعیت امروز جنبش دانشجویی می‌گوید: “جنبش دانشجویی امروز در تعلیق است؛ هم چون جنبش سبز. برخوردهای امنیتی و قضایی، بازداشت‌ها، اخراج‌ها، ستاره‌دار کردن‌ها و… همه نشان از عزم جزم حاکمیت برای برخورد با دانشجویان دارد. این سکوت اما به نظر من مقطعی است. با وجود همه این برخوردها، به نظر من جنبش دانشجویی هم چون ققنوسی بار دیگر از خاکستر سر بر خواهد آورد. آن روز دور نیست”.
18 تیر و رسانه‌های حکومتی
در دوازدهمین سالگرد واقعه 18 تیر 1378 رسانه های حکومتی اما به تحریف حوادث این رویداد پرداختند و عاملان و آمران این جنایت را تغییر دادند.این رسانه هابا ارائه متن هایی مشابه و گفت و گو با برخی از عوامل وابسته به نهادهای شبه نظامی با انکار حمله نیروی انتظامی و عوامل لباس شخصی به خوابگاه دانشجویان و ضرب و شتم و قتل برخی از ساکنان کوی، از “گروگان گرفته شدن ماموران انتظامی”، “کتک خوردن حزب اللهی ها”، “تلاش خاتمی برای قتل عام دانشجویان” و “برنامه ریزی برای فتنه 88” سخن گفتند.
در روایت رسانه های حکومتی، پس از دوازده سال “رد پای سازماندهی خارجی با هدف ایجاد انقلاب مخملی” پیدا شده و “ریچارد پرل”، مشاور امنیت ملی وقت دولت آمریکا به عنوان “طراح 18 تیر” که با “عوامل داخلی” در ارتباط بوده، معرفی شده است.
این رسانه ها همچنین با چاپ عکس جمعی از فعالان سیاسی آنها را مسئول فاجعه ای دانسته اند که در جریان حواث پس از انتخابات سال 88 نیز دستکم دو بار دیگر تکرار شد.
رسانه های همسو با جناح حاکم، از جمله خبرگزاری فارس، سایت رجا نیوز، جهان نیوز و خبرنامه دانشجویان ایران، دیروز مطالب اصلی خود را به آنچه که “بازخوانی غائله 18 تیر” نامیدند، اختصاص دادند و به مصاحبه با برخی از چهره های امنیتی و شبه نظامی پرداختند.
در میزگردی که خبرگزاری فارس برگزار کرد، فیروز اصلانی وکیل حسین شریعتمداری، نظام الدین موسوی، مدیر مسئول روزنامه جوان و فردی به نام مسعود اخوان‌فرد به عنوان کارشناس حقوقی، به روایت 18 تیر پرداختند.
به نوشته فارس، نظام الدین موسوی درباره 18 تیر 78 گفته است: “من خود یک شاهد عینی غائله 18 تیر هستم، بنده آن دوران دانشجو بودم و اتفاقاً در کوی دانشگاه هم مستقر بودم. من از شب اول غائله تا شب 23 تیر در کوی دانشگاه حضور داشتم. تعداد اندکی از دانشجویانی در کوی دانشگاه غائله به پا کردند. شب 18 تیر 78 از جمعیت حدود 20 هزار نفری دانشگاه تهران حدود 150 نفر در حرکت اعتراضی حضور داشتند که از این 150 نفر هم بیشترشان تماشاچی بودند… برخی افراد معلوم‌الحال در اقدامی عجیب نفراتی از نیروی انتظامی را گروگان گرفته بودند و نیروی انتظامی برای نجات سربازان خود با آنان برخورد کرد”.
وی این چنین ادامه می دهد: “صبح روز 18 تیر شعار می‌کشم می‌کشم آنکه برادرم کشت ” سر می‌دادند در صورتی‌که کسی کشته نشده بود و تنها عده‌ای بازداشت شده بودند. جالب اینجا بود اکثر کسانی که شب 18 تیر به نوعی مضروب شده بودند و آسیب دیده بودند بسیجی و حزب‌الهی بودند. چون ساختمان 4 که به نام ساختمان مسجد بود عموماً جانبازان و بسیجیان در آن اسکان داشتند. ساختمان 15 کوی دانشگاه هم که مورد حمله قرار گرفت و فردی را در آنجا گروگان گرفته بودند، فرزندان شهید در آن ساختمان مستقر بودند”.
فیروز اصلانی هم در میزگرد فارس می گوید: “غائله 18 تیر یک کودتا علیه نظام بود… اگر در حاکمیت شکاف وجود داشته باشد؛ این سردرگمی ایجاد خواهد شد و به کودتاچیان کمک خواهد کرد تا موفق بشوند. لذا چیزی را که در 18 تا 23 تیر سال 78 می‌بینیم این است که نیروهایی که وظیفه برخورد را داشتند به نوعی دچار سردرگمی بودند و گویا اوباش به خیابان ریخته نیز هیچکس را در مقابل خود نمی‌دیدند… نهادهای امنیتی، نظامی و انتظامی کشور در آن مقطع یا مجوز برخورد نداشتند یا نمی‌توانستند برخورد کنند و یا شاید نمی‌دانستند که باید برخورد کنند و باید تأکید کرد که اگر مردم صحنه را ترک کرده بودند، در شرایطی که مدیریت بحران فشل شده بود شاید کودتا محقق می‌شد”.
مسعود اخوان‌فرد، سومین فرد شرکت کننده در میزگرد فارس هم می گوید: “طبعاً نیروهای فتنه‌گر سال 78 و کودتاچیان آن دوران در آلوده شدن دانشگاه مسئول بودند و متأسفانه در آن زمان وزارت کشور دست خود فتنه‌گران بود. همان کسانی که در سال 78 موجب فتنه شدند، در سال 88 با ادامه فتنه انگیزه‌های خود دستگیر شدند. رهبری تأکید داشتند که این فتنه‌ها ریشه‌یابی شود و بر خلاف شعارهایی که داده شد، لکه ننگ از دامن دانشجو، دانشگاه، دانشگاهیان و نیروهای انتظامی برداشته شود. فتنه‌گران آبروی نظام اسلامی را به خطر انداختند اما دریافتند که نظام بسیار استوار و مقاوم است و با ریشه‌یابی، برخوردهای لازم را انجام می‌دهد”.
همزمان با میزگرد فارس، خبرنامه دانشجویان ایران نیز با فردی به نام “مهدی رجب بلوکات” که از اعضای یک تشکل حکومتی در زمان 18 تیر 78 بوده گفت و گو کرده و به نقل از وی مدعی شده که در این واقعه خاتمی به دنبال قتل عام دانشجویان بوده است.
فرد مصاحبه کننده با خبرنامه دانشجویان ایران می گوید: “مشخصاً جمعی این موضوع(18 تیر) را طراحی کردند و می توان با توجه به اظهارات و مواضع همان روزهای آنان، انگشت اتهام را به سمت آقای خاتمی و حلقه ی امنیتی ایشان بعلاوه وزارت کشور وقت، مخصوصاً آقای تاج زاده و اقدامات رادیکال حوزه فرهنگی و دانشجویی وزارت علوم آن زمان که آقایان ظریفیان و خانیکی مسئولیتش را برعهده داشتند، گرفت. از طرف دیگر بدون این که ابعاد مختلف قضیه روشن بشود، جامعه با یک جو کاملاً پیچیده ی عملیات روانی مواجه شد و بحثی به دروغ در بوق و کرنا شده که تعدادی از دانشجویان کشته شدند و به این بهانه دانشگاه ها را سیاه پوش کردند. روایت هایی که از این واقعه می شد بسیار مبالغه آمیز بود و فردای آن روز بطور هماهنگ روزنامه ها تیتری منتشر کردند که کوی دانشگاه تهران به خاک و خون کشیده شد و یک سناریوی تمام عیاری که تمام ابعاد سیاسی، رسانه ای، فنی، امنیتی، و حتی لجستیکی آن بطور کامل دیده شده بود عملیاتی شد”.
او “متهم اصلی 18 تیر” را “مصطفی معین” معرفی کرده و افزوده است: “آقای معین به عنوان متهم ردیف اول این اتفاقات هستند و البته معاونین او، آقایان ظریفیان و خانیکی. چرا که آن ها بودند که از ماه ها قبل از واقعه بستر دانشگاه را به جای اینکه فضایی آرام برای کسب علم باشد مبدل به جایگاهی کردند که بتوانند در آن عملیات های میدانی سیاسی شان را در راستای استراتژی شان به اجرا در بیاورند”.
گفتنی است در تیتر این مصاحبه “خاتمی دنبال قتل عام دانشجویان توسط نظام بود” آمده اما این جمله در متن گفت و گو دیده نمی شود.
رجانیوز نیز در یک گزارش دو قسمتی با عنوان “گزارش لحظه به لحظه از آشوب های کوی دانشگاه تهران در سال 78”، روایتی تحریف شده از 18 تیر ارائه داده و کوشیده است عوامل سرکوب انتظامی و لباس شخصی را تبرئه و به جای انها فعالان سیاسی منتقد را متهم به کودتا کند.
رجانیوز می نویسد: “ناآرامی کوی دانشگاه اینگونه رقم خورد که ساعت 21 پنجشنبه 17 تیرماه تعدادی افراد با هویت نامعلوم با در دست داشتن پلاکاردهایی با مضمون اعتراض به توقیف «سلام» در مقابل سینمای کوی دانشگاه تجمع کردند و با تحریک دانشجویان و پخش اعلامیه جرقه‌های اولیه آشوب را ایجاد کردند و این عده با گذشت کمتر از یک ساعت با خروج از کوی اقدام به تجمع غیرقانونی و سردادن شعار در خارج از کوی کردند و با حمله به تعدادی خودرو، فضای رعب و وحشت ایجاد کردند. تلاش نیروی انتظامی برای بازگرداندن دانشجویان به خوابگاه بی‌نتیجه می‌ماند و رفته رفته تظاهرکنندگان با نیروهای انتظامی حاضر در صحنه درگیر شدند، تحرکاتی که با تحریکات انجمن اسلامی دانشجویان و برخی چهره‌های سیاسی رفته رفته شدت می‌یافت با حمایت سلیمانی معاون امور دانشجویی و فرهنگی دانشگاه تهران همراه شد و این حمایت‌ها جسارت تظاهرکنندگان به عوامل انتظامی را بیشتر و بیشتر می‌کرد. نیمه شب 18 تیرماه، تشنج در خیابان‌های اطراف کوی شدیدتر شد، شکستن شیشه‌های مهدکودکی در مقابل کوی، آتش زدن لاستیک و حمله به خودروها و بستن معابر و هجوم به ناجا و گروگان گرفتن سه سرباز نیروی انتظامی چاشنی درگیری‌های 18 تیر شد و تا صبح ادامه داشت و سخنرانی‌های تحریک‌آمیز اعضای انجمن اسلامی دانشجویان بر آتش آشوب‌ها می‌افزود. دستور خروج ناجا از صحنه درگیری‌ها پس از جلسه شورای تأمین استان موجب شد تا تعدادی از عناصر مشکوک نیز وارد صحنه شوند و درگیری‌ها تا عصر جمعه 18 تیرماه ادامه داشت و پرتاب کوکتل به سمت عوامل نیروی انتظامی مستقر در مقابل کوی دانشگاه به آتش گرفتن دو تن از عوامل وظیفه انتظامی منجر شد. موسوی لاری و مصطفی معین وزرای کشور و آموزش عالی به دانشجویان کوی ملحق شدند، اما تجمع‌کنندگان به موسوی لاری حمله‌ور شدند، در این میان بعضی فعالان سیاسی از جمله فائزه هاشمی، مجید انصاری و فاطمه کروبی به نوبت در جمع دانشجویان حاضر شدند. بعد از غائله 18 تیرماه بود که مصطفی معین با استعفای خود، برخورد با تجمع‌کنندگان را “حمله به حریم امن دانشجو” خواند و سیدمحمد خاتمی از آن به عنوان تاوان افشای قتل‌های زنجیره‌ای یاد کرد”.
در گزارش رجا نیوز هیچ اشاره ای به حمله نیروی انتظامی به داخل کوی به فرماندهی فرهاد نظری نشده است.
روایت “جهان نیوز” هم به “توطئه خارجی” پرداخته و این گزارش نیز بدون اشاره به حمله نظامی به دانشگاه تهران، “ریچارد پرل” را “بازیگردان” کوی دانشگاه دانسته و در گزارشی که با عنوان “مهره های سفید و سیاه غائله 18 تیر چه کسانی بودند و الان کجا هستند؟” منتشر کرده، مهره های سیاه را “ریچار پرل، خاتمی، داوود سلیمانی، حقیقت جو، گنجی، منوچهر محمدی، علی افشاری و… ” دانسته اما از “مهره های سفید”، سخنی به میان نیاورده است.
