صندلی خالی جعفر پناهی
جعفر پناهی، فیلمساز ایرانی محبوس در خانه، نتوانست در جمع اعضای هیأت داوران حضور یابد. همتایان ایرانی او، و در رأس آنها اصغر فرهادی، در جشنواره حضور دارند.
از آغاز جشنواره برلین، نام جعفر پناهی، غایب برلیناله، بر سر زبان هاست. این فیلمساز ایرانی که به شش سال زندان و محرومیت از انجام حرفه اش به مدت بیست سال محکوم شده، یکی از اعضای هیأت داوران بوده است. درست به مانند جشنواره کن، رییس هیأت داوران نامه پناهی را در برابر صندلی خالی او قرائت کرد: “ﺑﻪ واﻗﻌﻴﺖ زﻧﺪان و زﻧﺪاﻧﺒﺎن ﺗﻦ ﻣﯽﺳﭙﺎرم ﺗﺎ ﺷﺎﻳﺪ ﺁرزوهاﻳﻢ را روزﯼ روزﮔﺎرﯼ در ﺧﻴﺎل ﺷﻤﺎ ﺑﻴﺎﺑﻢ. ﺑﻴﺎﺑﻢ ﺁﻧﭽﻪ را ﮐﻪ از ﻣﻦ درﻳﻎ ﮐﺮدﻩ اﻧﺪ.”
اصغر فرهادی، هموطن او که فیلم جدیدش “جدایی نادر از سیمین” را به جشنواره آورده، می گوید: “من از شما بسیار غمگین ترم، چون جعفر را به خوبی می شناسم.”
ممنوعیت و سانسور
سیمین و نادر در آستانه طلاق هستند. سیمین می خواهد برای ادامه زندگی به خارج برود و از پدر بیمارش که آلزایمر دارد مراقبت کند. در این فیلم، رویارویی ها، خط سیر دردناک شخصیت های فیلم، مشکلات انسانی، اجتماعی و مذهبی به تصویر کشیده شده. اصغر فرهادی مسایل مربوط به دادگاه، مسایل اخلاقی، و تبعید را با ظرافت خاصی در این فیلم به نمایش درآورده. او در سال ۲۰۰۹ جایزه خرس نقره ای را برای فیلم “درباره الی” از آن خود کرد.
ولی علی رغم ممنوعیت ها و سانسورهای شدید در ایران، چطور می توان چنین فیلمی را ساخت؟ اصغر فرهادی می گوید: “یک کارگردان برای ساخت فیلم با دو مشکل مشخص مواجه است. اولین مشکل نظام، دولت و حاکمیت است. و دومین مشکل جامعه است که نمی خواهد برخی موضوعات مطرح شوند. جنبه مثبت آن این است که می توان فیلم را برپایه این تناقضات ساخت. امروز فیلمسازان ایرانی باید از بقیه باهوش تر باشند تا بتوانند سانسورها را بدون سازش خنثی کنند. ما با گذر زمان فهمیده ایم که چطور راه های جدیدی را برای دور زدن آن به کار گیریم.” البته اصغر فرهادی تنها چند خط به طور اجمالی درمورد مقوله سانسور در ایران گفت. او که در فیلم خود شکاف موجود در جامعه را به تصویر کشیده در ادامه می افزاید: “بسیاری از روزنامه نگاران تصور می کنند که فیلم های من باید دایرة المعارفی از ایران باشد. یک جنگ نهان میان طبقات مختلف جامعه وجود دارد: یک بحران بین مدرنیته و سنت.”
آیا او نیز باید بیم این را داشته باشد که روزی نتواند در ایران فیلم بسازد؟ او در پاسخ می گوید: “امروز این نگرانی برای همه فیلمسازان وجود دارد. برای من مهم این است که بتوانم فیلم بسازم، بدون اینکه از اعتقادات ام روی گردانم.” روز پنج شنبه نشستی در مورد سانسور در ایران با دیگر فیلمسازان ایرانی، ازجمله رفیع پیتس، برگزار خواهد شد.
منبع: فیگارو، ۱۶ فوریه