آخرین رقم اعلام شده ۲ هزار است اما ۵ هزار و ۳ هزار و رقم‌های دیگری هم عنوان شده تا معلوم نشود،بالاخره بیماران کلیوی با کمبود چند دستگاه دیالیز مواجهند؛ بیمارانی که تعدادشان بیش از ۲۰ هزار نفر اعلام شده است و کمبود امکانات و خدمات لازم برای آنها هنگامی نگران‌کنده‌تر می‌شود که بدانیم طی ۲۰ سال گذشته فقط در تهران، ۱۸ هزار و ۳۳۱ بیمار کلیوی جان خود را از دست داده‌اند.
موج عظیم بیماران کلیوی
داریوش آرمان، دبیر انجمن خیریه حمایت از بیماران کلیوی کشور به تازگی ضمن اعلام افزایش قابل توجه تعداد بیماران کلیوی و دیالیزی در سال‌های اخیر، هشدار داده است که در چند سال آینده با “سونامی بیماران کلیوی” روبرو خواهیم بود. این در حالی است که به گفته او هم اینک حداقل دو هزار دستگاه دیالیز در کشور کم داریم.
به گفته او عمر مفید دستگاههای دیالیز در دنیا بین پنج تا هفت سال است، اما در ایران به خاطر مشکلات جدی در این بخش، بخش قابل توجهی از دستگاههای دیالیز حدود پنج برابر عمر مفیدشان کار کرده و هم‌اکنون نیز از آنها استفاده می‌شود.
عضو هیات مدیره انجمن بیماران کلیوی کشور با اشاره به مرگ سالانه چند هزار بیمار کلیوی و دیالیزی در کشور، این موضوع را تاسف‌آور خوانده چرا که “بیماران کلیوی ما برای دسترسی به پزشک و متخصص مشکل چندانی ندارند اما متاسفانه مشکلات دارویی، درمانی و هزینه‌های بسیار سنگین این بیماری باعث می‌شود تعداد قابل توجهی از بیماران در تهیه دارو و نیز درمانشان با مشکلات شدید روبرو باشند و همین موضوع نیز طول عمر آنها را کاهش داده و سرانجام نیز به مرگ آنها ختم می‌شود.”
آرمان توضیح داده است که تا حدود ۲۰ سال قبل، بیماران دیالیزی برای پیوند کلیه بایستی راهی اروپا یا آمریکا شده و با صرف مبالغی بین ۱۵۰ تا ۲۰۰ هزار دلار از بودجه و ارز کشور و پس از ماه‌ها یا سال‌ها انتظار، موفق به پیوند کلیه شوند. در سال‌های اخیر با توجه به دستیابی پزشکان ایرانی به تخصص پیوند،بیش از ۳۲ هزار پیوند کلیه در کشور انجام شده اما مشکل اصلی اغلب بیماران، مربوط به پس از پیوند است. چرا که بخشی از این بیماران به دلیل مشکلات اقتصادی و مالی، موفق به تهیه و مصرف داروها نشده و جان خود را از دست داده‌اند.
مهر ماه امسال، رئیس هیات مدیره انجمن حمایت از بیماران کلیوی رقم بزرگتری را در مورد کمبود دستگاههای دیالیز اعلام کرده بود. به گفته مصطفی قاسمی، چون در سال های گذشته، دستگاه دیالیز به میزان کافی وارد کشور نشده است کشور با کمبود دست‌کم ۵ هزار دستگاه دیالیز مواجه است و برای به روزرسانی این بخش نیز سالانه به ۳۰۰ دستگاه نیاز خواهد بود.
او از واردات دستگاههای غیراستاندارد غیرقابل استفاده نیز پرده برداشت: “چندی پیش،۳۰۰ دستگاه دیالیز وارد کشور شد که قابل استفاده در بیمارستان ها نبود و بناچار در اختیار دانشگاه ها قرار داده شد. درباره این مساله، از وزارت بهداشت و درمان پرسیدیم و در پاسخ گفتند که نمی دانیم از کجا وارد شده و این دستگاه ها مورد تائید ما نیست.”
قاسمی در سال ۸۸ گفته بود که تنها ۵۰۰ دستگاه دیالیز در کشور کمبود داریم.
موج عظیم بیماری‌های کلیوی یا آن طور که دبیر انجمن خیریه حمایت از بیماران کلیوی می‌گوید سونامی بیماری‌های کلیوی، تاکنون چندین بار مورد اشاره مقامات غیردولتی حوزه سلامت و بهداشت قرار گرفته است. از جمله رییس انجمن نفرولوژی ایران که هشدار داده است به دلیل شیوع بسیار بالای دیابت- فشار خون و چاقی،موج انبوه بیماری های کلیوی در راه است.
محمدرضا گنجی توضیح داده است: “به دلیل شیوع بسیار بالای دیابت و افزایش فشار خون- ورزش نکردن،- عدم رژیم غذایی سالم،- مصرف بیش از حد فست فودها و نوشابه‌ها شاهد رشد چشمگیر بیماری‌های حاد کلیوی درکشورهستیم.”
هزینه‌های درمان؛ رنج مضاعف
یکی از بزرگ‌ترین مشکلات بیماران کلیوی و دیالیزی، هزینه‌های بالای درمان است. اسفند ماه سال گذشته، معاون اجرایی معاونت درمان وزارت بهداشت، هزینه همودیالیز برای یک فرد را سالانه ۱۸ میلیون تومان عنوان کرد و گفت که هزینه‌های ناشی از درمان و ارائه دیالیز به بیماران کلیوی هزینه های زیادی را به نظام سلامت وارد کرده به طوریکه تنها در آن سال، معاونت درمان وزارت بهداشت ۲۰ میلیارد تومان یارانه برای فیلتر دستگاههای دیالیز هزینه کرده است.
رایگان شدن هزینه‌های دارویی بیماران کلیوی را می‌توان یکی از بزرگ‌ترین خدمات ممکن نظام سلامت کشور دانست اما اجرای نامناسب آن باعث شده تا آن طور که باید و شاید کارآمد نباشد. رئیس هیات مدیره انجمن حمایت از بیماران کلیوی در این مورد توضیح داده که مصوبه رایگان شدن دارو نیز برمبنای ارزان ترین نوع است و چنانچه بیماری بخواهد از نوع دیگر آن را بخرد، مجبور است مابه التفاوت آن را بپردازد. به عنوان مثال، “رناژل” داروی ضدپوکی استخوان است که ۹۹ درصد دیالیزی ها مصرف می کنند، اما جزو تعهدات بیمه محسوب نمی شود و هزینه ماهانه آن برای بیماران حدود ۲۰۰ تا ۳۰۰ هزار تومان است.
به گفته قاسمی، رایگان کردن همه داروهای این بیماران، علاوه بر اینکه حمایت از بیماران محسوب می شود به نفع سازمان های بیمه گر نیز خواهد بود. چرا که اگر به عنوان مثال، بیمار پیوندی با مشکل دریافت دارو مواجه شود و پیوند کلیه‌اش پس بزند، هزینه های سنگینی (۲۰۰ تا ۲۸۰ هزار تومان هزینه ماهانه دیالیز و هزینه‌های میلیونی پیوند) را بر او و بیمه‌گر تحمیل می‌کند.
بازار گرم دلالی و خرید و فروش کلیه
وقتی صحبت از بیماری‌های کلیوی می‌شود پای دلالی و فروش کلیه هم به میان می‌آید؛ خرید و فروشی که حالا تعداد آگهی‌های آن در خیابان‌های اطراف بیمارستان‌ها از شمار گذشته است. دی ماه گذشته، روزنامه شرق گزارش داد که خیابان “فرهنگ حسینی” در مرکز تهران به خیابان کلیه معروف شده است: “از در و دیوار ابتدا تا انتهای این خیابان آگهی‌های فروش کلیه به چشم می‌خورد. آگهی‌هایی که با نوشتن یک شماره تلفن و گروه خونی از فروشنده بودن خود خبر داده‌اند. علاوه بر این در چندین وب‌سایت و وبلاگی که به همین منظور راه‌اندازی شده نیز با ده‌ها شماره تلفن روبه‌رو می‌شوید که همین موضوع را اعلام کرده‌اند.”
در این گزارش با چند تن از متقاضیان فروش کلیه هم صحبت شده بود که همگی به دلیل نیاز مالی آگهی داده بودند. یکی از این افراد قیمت پیشنهادی خود را ۴۰ میلیون تومان عنوان کرده بود. شرق، یک ماه قبل از آن هم به سراغ یک دلال اعضای بدن رفته بود که مدعی بود از این راه ماهیانه ۲۰۰ میلیون تومان درآمد دارد. او علاوه بر اینکه ۶ کارمند داشت و به آنها ماهی دو میلیون تومان حقوق می‌داد،۲۰ بازاریاب و یک روانشناس هم استخدام کرده بود تا خانواده‌های بیماران مرگ مغزی را راضی به اهدای عضو کند. قیمت کلیه از سوی این فرد، بین ۲۵میلیون تا ۷۰میلیون‌تومان عنوان شده بود.
اما دبیر هیات مدیره انجمن حمایت از بیماران کلیوی این گزارش را کذب و تاسف‌آور خواند و گفت که “روند اهدا و پیوند عضو یک روند بسیار سختگیرانه تحت نظارت وزارت بهداشت و دانشگاه های علوم پزشکی دارد که عملاً قاچاق این اعضا و خرید و فروش آن را غیر ممکن می‌کند.”
این درحالی است که به گفته محمدرضا گنجی، رییس انجمن نفرولوژی ایران از مجموع ۳۱هزار پیوند کلیه‌ای که در ایران انجام شده تنها در ۳۰ درصد موارد، کلیه افراد مرگ مغزی به بیماران پیوند زده شده و در ۷۰ درصد پیوندهای دیگر، اهدا‌کننده افراد زنده بوده‌اند؛ رقمی که در دنیا ۱۵درصد عنوان شده و نشان از سهم بالای اهدا یا فروش کلیه افراد زنده در ایران دارد.
