آمریکا ایران بدون سلاح اتمی را در سال ۲۰۰۵ رد کرد

گارت پورتر

در بهار سال 2005، فرانسه و آلمان آماده می شدند تا در باره پیشنهاد ایران مبنی بر تبدیل کردن همه اورانیوم غنی شده اش به سوخت که امکان استفاده نظامی را ناممکن می کرد، با این کشور مذاکره کنند اما بنا بر گفته یکی از اعضای سابق تیم مذاکره کننده ایران، انگلیس با اصرار آمریکا این پیشنهاد را وتو کرد.

به گفته سید حسین موسویان، که در سال 2004 و 2005 مدیر تیم مذاکره کننده ایران بود، دلیل رد شدن این پیشنهاد این بود که دولت جورج بوش، با هیچ میزان غنی سازی اورانیوم تحت هیچ شرایطی موافقت نکرد.

موسویان قبلا نیز درباره جزئیات برنامه های اتمی ایران نکاتی را فاش کرده بود.

موسویان که درحال حاضر در دانشگاه وودرو ویلسون استاد محقق مهمان است، یکی از مشاوران ارشد هاشمی رفسنجانی و رئیس کمیسیون خارجی شورای عالی امنیت بود.

موسویان مامور اجرای یکی از حساس ترین ماموریت های دیپلماتیک بود که شامل مذاکرات استراتژیک با ملک عبدالله پادشاه عربستان در دهه نود میلادی و در سال های 2001 و 2002 با مقامات آمریکایی در مورد افغانستان و القاعده می شد. او به جرم جاسوسی در آوریل سال 2007، توسط دولت احمدی نژاد دستگیر شد.

رد شدن پیشنهاد ایران توسط آمریکا و انگلستان که ممکن بود منجر به خاتمه یافتن بحران های سیاسی بر سر برنامه های اتمی ایران بشود، توسط یک دیپلمات انگلیسی که در مذاکرات حضور داشت و سفرای سابق اروپایی در ایران، تایید شده است.

موسویان می نویسد که یکی از مذاکره کنندگان اروپایی به او گفته آنها آماده بودند که با ایران به توافق برسند اما آمریکا مانع شده است.

این ماجرا چند ماه پس از توافق ایران، انگلستان، فرانسه و آلمان در 15 نوامبر سال 2004 صورت گرفت و ایران توافق کرد در یک روند طولانی بطور خودخواسته برنامه غنی سازی اورانیوم و سایر فعالیت های اتمی اش را متوقف کند.

هدف اتحادیه اروپا از مذاکرات این بود که از ایران بخواهد که بطور کامل دست از برنامه های اتمی اش بردارد. روز 23 مارس 2005، در جریان مذاکرات در پاریس، اتحادیه اروپا خواستار توقف کامل غنی سازی اورانیوم شد. این خواسته خارج از مباحثی بود که قرار بود در نشست مطرح شود.

در همان نشست، مذاکره کنندگان ایرانی پیشنهادی را مطرح کردند که شامل تبدیل کردن همه اورنیوم غنی سازی شده به سوخت و تعهد به پذیرش قطعنامه الحاقی بود که به آژانس بین المللی انرژی اتمی این امکان را می داد که هر زمان که خواستند از تاسیسات اتمی ایران بازدید کنند. این پیشنهاد توسط مجلس ایران رد شد.

غنی سازی با غلظت کم فقط برای تولید سوخت هسته ای مورد نیاز تاسیسات اتمی بکار می رود و تضمین می کند که در ساخت سلاح هسته ای کاربردی ندارد. ایران توانایی تولید سوخت هسته ای را ندارد به همین دلیل اورانیوم با غلظت کم باید به کشور های دیگر فرستاده شود تا تحت نظارت بازرسان بین المللی به سوخت هسته ای تبدیل شود.

زمانی که سوخت تولید شد، دیگر این امکان برای ایران وجود ندارد که آن را برای ساخت سلاح اتمی بکار ببرد.

پیتر جنکینز، نماینده دائمی انگلستان در آژانس بین المللی انرژی اتمی و عضو گروه مذاکره کننده انگلستان در نشست پاریس در یک مصاحبه گفت که همه ما از این پیشنهاد خوشمان آمده بود.

جنکینز می گوید که اروپایی ها خواستار توقف مذاکرات شدند تا بتوانند درباره این موضوع با هم تبادل نظر بکنند اما خیلی زود تصمیم گرفتند که به ایران بگویند برای دادن پاسخ به زمان بیشتری نیاز دارند.

اما اروپا به دنبال این نبود که درمورد پیشنهاد ایران تحقیق بیشتری بکند.

موسویان فاش کرد که ایران چند هفته بعد از این نشست پی برد که اروپایی ها قصد ندارند درباره پیشنهادی که به ایران اجازه می دهد به غنی سازی اورانیوم ادامه بدهد، مذاکره کنند. موسویان می گوید که روز 12 آوریل سال 2005، سفیر فرانسه در ایران، فرانسوا نیکولو به او گفت که غیر ممکن است اروپا در مورد پیشنهاد ایران وارد مذاکره بشود.

موسویان می گوید که نیکولو به او گفته است: “غنی سازی اورانیوم توسط ایران، خط قرمز آمریکا است و اروپا نمی تواند از آن عبور کند.”

در ماه ژوئن 2009 نیکولو به همران پنج سفیر سابق اروپا در ایران بیانیه ای را امضا کردند که در آن نوشته شده بود که ایران در سال 2005 آماده بحث درباره ادامه فعالیت تعداد کمی از سانتریفیوژ هایش بود و قرار بود میزان غنی سازی اورانیوم را در حد پایین نگه دارد اما اروپا و آمریکا می خواستند که ایران بطور کامل دست از غنی سازی اورانیوم بردارد.

جنکینز می گوید در آن زمان او می دانسته که هیچ پیشنهادی بدون توجه به تضمین هایی که برای غنی سازی با غلظت کم در آن وجود دارد، تا زمانی که در آن قید شده بود که ایران بطور کامل دست از غنی سازی بر می دارد، از سوی انگلستان رد می شد.

وی می گوید: “من در همان موقع هم می دانستم که این نشست فایده ای ندارد و به جایی نمی رسد.”

جنکینز می گوید: “هدف انگلستان محدود کردن کامل توانایی اتمی ایران بود، من به یاد می آورم که ما حتی نمی توانستیم به ایران اجازه بدهیم که برای تولید سوخت اتمی از 20 سانتریفیوژ استفاده کند زیرا ما با تعداد کمتری از سانتیرفیوژ به این فن آوری دست پیدا کرده بودیم.”

ایرانی ها کاملا به سه کشور اروپایی فهمانده بودند که نمی توانند دست از حق خود برای غنی سازی اورانیوم بردارند اما اروپا امیدوار بود که این فقط یک موضعگیری برای از سرگیری مذاکرات باشد.

جنکینز می گوید: “گمان نمی کنم که ما در مارس 2005 به خوبی متوجه این نکته شده بودیم که ایران آمادگی دست بر داشتن از برنامه های اتمی اش را ندارد. ما گمان می کردیم می توانیم ایران را با تهدید ارجاع پرونده اش به سازمان ملل وادار کنیم که دست از برنامه های اتمی اش بردارد.”

رهبر ایران بعد از خواندن گزارش موسویان از دیدارش با نیکولو از مشاور سیاست اتمی اش، حسن روحانی، خواست تا غنی سازی اورانیوم در تاسیسات اتمی اصفهان را از سر بگیرند. ایران با اکراه فراوان و تحت فشار اروپا سایت های غنی سازی اورانیوم را به حالت تعلیق درآورده بود.

در عین حال موسویان تلاش می کرد تا کاری کند که اروپا پیشنهاد ایران را بپذیرد و آنها را مطمئن کند که ایران قصد ندارد اورانیوم غنی سازی شده را به سلاح اتمی تبدیل کند. او به یاد می آرود که در برلین، به همتای آلمانی اش، میشل شافر، پیشنهادی ارائه کرده که در آن زمان مورد تایید رهبران قرار نگرفته بود.

در پیشنهاد موسویان آمده بود که ایران حاضر است غنی سازی اورانیوم را در سایت اصفهان انجام بدهد اما محصول بدست آمده را به یک کشور مورد توافق بفرستد و در مقابل کیک زرد دریافت کند.

در بخشی دیگر از این پیشنهاد عنوان شده بود که ایران می تواند به غنی سازی اورانیوم در نطنز با استفاده از 3 هزار سانتریفیوژ ادامه بدهد اما باید اورانیوم غنی سازی شده را به کشور سوم مورد توافق بفرستد.

در زمانی که این پیشنهاد های فوق العاده مطرح می شد، موسویان گفت که مذاکرات به پایان رسیده است و در مورد تضمین ها برای اتمی نشدن ایران به توافق رسیده ایم و اتحادیه اروپا کاملا تضمین می کند که روابط دوستانه اش را با ایران تا حداکثر یک سال ادامه می دهد و ایران یک جدول زمانبندی برای غنی سازی که براساس نیاز سوخت اتمی ایران باشد، تهیه می کند.

شافر، موسویان را تشویق کرده بود که پیشنهاداتش را با فرانسه و انگلیس مطرح کند و استانسلاس لافابور لابولای، مدیر بخش سیاسی فرانسه در اتحادیه اروپا به او گفته بود که این بستگی به پاسخ انگلستان دارد.

اما موسویان می نویسد که مدیرکل بخش سیاسی انگلستان، جان ساورز، به او گفته است که دولت بوش هرگز اجازه نخواهد داد که حتی یک سانتریفیوژ در ایران کار کند.

موسویان بعد از دیدار با نمایندگان اروپا، از طریق روحانی مطلع شد پیشنهادی که مطرح کرده است مورد قبول رهبر ایران قرار گرفته است که بر اساس 3 هزار سانتریفیوژ و یک سال مذاکره تنظیم شده بود. اما شرط سومی هم وجود داشت که بر اساس آن اروپا باید تا قبل از انتخابات ریاست جمهوری با این پیشنهاد موافقت می کرد.

با توجه به شرط سوم می شود به این نتیجه رسید که رهبر ایران، علی خامنه ای برای جلب موافقت اروپا نه به هاشمی احتیاج داشت و نه به احمدی نژاد.

همین پیشنهاد بعد ها پایه پیشنهاد اوباما در اکتبر سال 2009 شد که از ایران خواسته بود اورانیوم غنی سازی شده را به فرانسه و روسیه صادر کند.

دولت احمدی نژاد با آمریکا و اروپا در این مورد مذاکره کرد اما در نهایت ایران با از دست دادن 80 درصد اورانیوم غنی سازی شده اش موافق نبود زیرا آمریکا هم در مقابل هیچیک از سیاست هایش را در قبال ایران تغییر نمی داد.

تایم آسیا، 7 ژوئن