سعید لیلاز تحلیلگر اقتصادی در تهران در گفت وگو با روز به ویژگی های توزیع سیب زمینی رایگان توسط دولت طی هفته های گذشته پرداخته است. به گفته وی نحوه پنهانی توزیع و همچنین زمان انجام چنین اقدامی، نشان دهنده سیاسی و انتخاباتی بودن چنین اقدامی است و عملا توهین به شعور رای دهندگان ایرانی محسوب می شود. لیلاز معتقد است که چنین اقداماتی عملا نتیجه منفی به همراه خواهد داشت. این گفت وگو را می خوانید.
چه کسی مسوولیت توزیع سیب زمینی رایگان را به عهده دارد؟
این موضوع می تواند بخشی از وظایف وزارت بازرگانی باشد و درموارد دیگری هم اتفاق افتاده است. این وزارتخانه این اختیار قانونی را برای تنظیم بازار دارد. به نظرم نفس خرید سیب زمینی از کشاورزان و توزیع رایگان آن کار بدی نیست. اما اینکه این اقدام در ایام انتخابات صورت می گیرد به منزله توهین به شعور رای دهندگان ایرانی است. وزارت بازرگانی می تواند برای تنظیم قیمت یک کالا، با هدف حمایت از مصرف کننده یا حمایت از تولیدکننده، کالایی را گران بخرد وارزان بفروشد. این موضوع فی نفسه مشکل ندارد. اما اینکه چنین کاری به صورت اعلام نشده وپنهانی و در آستانه انتخابات صورت می گیرد مشکل دارد. وگرنه مکانیسم سهام عدالت نیز در اصل همان شبیه توزیع سیب زمینی است. یعنی یک نوع توزیع کالا است. یک موقع شما سیب زمینی توزیع می کنید به دلیل اینکه سیب زمینی جایی زیاد تولید شده است، یک موقع هم روغن، کره، پنیر ویا گوشت توزیع می کنید.
طی چند سال گذشته دولت تلاش کرده که از یارانه ها کم کند تا مردم قیمت واقعی اجناس را پرداخت کنند. توزیع رایگان سیب زمینی چقدر با چنین سیاستی همخوانی دارد؟
آقای احمدی نژاد فقط چند ماه است که دنبال حذف یارانه هاست. ایشان در سه سال اول دولتش مدام از افزایش و یا تداوم یارانه ها حمایت کرده است. این موضوع در مغایرت با سه سال اول نیست بلکه در مغایرت با چند ماه آخر است. توزیع سیب زمینی به صورت رایگان می تواند حرکتی در جهت حمایت از تولید کنندگان باشد. اما شواهدی که ما داریم نشان می دهد چنین توزیعی با هدف یاد شده انجام نمی شود. شواهد ما می گوید که این کاری تبلیغاتی و انتخاباتی است که در نواحی خاصی از شهرها و کشور صورت می گیرد.
ویژگی این مناطق چیست؟
بیشتر مناطق محروم ومتوسط هستند.
تبعات چنین اعمال چنین تصمیمی چیست؟
اگر به صورت گسترده صورت بگیرد تولید کنندگان را با مشکل مواجه می کند. چون توزیع سیب زمینی رایگان به منزله کاهش تقاضای سیب زمینی خواهد بود که در نهایت موجب کاهش انگیزه تولیدکنندگان خواهد شد. اگر این یک حرکت اقتصادی در جهت توزیع منابع بود قابل فهم بود. اما به نظر نمی رسد با این هدف صورت می گیرد. به علاوه جزییات این اقدام آشکار نیست.
توزیع سیب زمینی در مقایسه با حجم مشکلات اقتصادی که کشوربا آن مواجه است چه جایگاهی دارد و بیانگر چیست؟
نکته خیلی بزرگتر این است که دولت از طریق سیاست های پولی نامناسب نرخ تورم را به دو ونیم برابر سال ۸۴ رسانده است. این به منزله فقیر شدن بیشتر میلیون ها شهرنشین و روستانشین کشور است. از طرف دیگر، تزریق ۲۵۰ میلیارد از منافع نفتی در اقتصاد ایران، سرسوزنی از نرخ بیکاری نکاسته که هیچ، اندکی هم به نرخ بیکاری افزوده است. شما از هر عالم اقتصادی بپرسید که اصولی ترین راه برای محو فقر چیست به شما خواهد گفت اول کنترل تورم و دیگر افزایش اشتغال مولد. وقتی دولت در این دو حوزه- که جزو وظایف اصلی اش است- شکست می خورد، شما می بینید که آن زمان توزیع کردن تصادفی وسازمان یافته سیب زمینی چه مفهومی می تواند داشته باشد. شما همین اخیرا شاهد بودید که بانک مرکزی بسته پیشنهادی خود را برای سیاست های پولی سال ۸۸ اعلام کرد. خیلی روشن است که این بسته به سیاست های انبساطی پولی بیشتر دامن خواهد زد که به معنی توقف روند کاهنده رشد تورم است. یعنی نرخ تورم را از حالت کاهنده خود بیرون خواهد آورد و ممکن است این نرخ را فزاینده کند. همه اینها نشان می دهد که ما چه چالش های بزرگ اقتصادی بر سر راهمان داریم. کاملا معلوم است این کاری که دولت در آستانه انتخابات انجام می دهد نمی توان از نظر اقتصادی و کارشناسی حسابی روی آن باز کرد، بلکه حرکتی تبلیغاتی و انتخاباتی است.
توزیع مجانی کالا اقدامی مسبوق به سابقه است. با توجه به نرخ تورم و بیکاری، توزیع مجانی کالا، و دراین مورد خاص سیب زمینی، واقعا می تواند روی رای مردم تاثیر داشته باشد؟
توزیع مجانی کالا مسبوق به سابقه است. اما به این شکل تصادفی و اعلام نشده سابقه نداشته است. چنین اقدامی روی مردم اثر معکوس می گذارد. مردم احساس می کنند چنین کاری توهین آمیز است. وگرنه سیاست توزیع کوپنی کالاها اگر به صورت امری سازمان دهی شده و از پیش طراحی شده باشد، در برخی موارد می تواند اقدام خوبی باشد. اما این حرکت تصادفی بدون آنکه گروه های اجتماعی خاصی را هدف قرار داده باشد، باعث واکنش منفی مردم خواهد شد و کما اینکه چنین هم بوده است. ما درگذشته هم شاهد نبوده ایم که توزیع سیب زمینی و حتی کالاهای باارزش تر از آن، توانسته باشد رای مردم را به سمت کاندیدای خاصی جذب کند. مردم وقتی پای صندوق های رای می روند به موضوعات دیگری فکر می کنند.
مهمترین مساله ای که مردم را پای صندوق های رای می کشاند چیست؟ موضوعی که کاندیداها آن را در اولویت توجه قرار خواهند داد؟
موضوعات اقتصادی و آن دسته از موضوعات اجتماعی که تبعات موضوعات اقتصادی به شمار می روند- مانند بیکاری- که خودش اقتصادی است اما نقطه تلاقی مساپل اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و حتی امنیتی است، در اولویت قرار خواهند داشت. در چند ماه آینده که اثرات بحران اقتصادی آشکارتر خواهد شد، مطالبات اقتصادی مردم پررنگ تر خواهد شد. مصاحبه ای که آقای میرحسین موسوی کردند و در آنجا گفتند که اگر رییس جمهور بشوند گشت های ارشاد را جمع خواهند کرد، مافوق انتظار در میان مردم طرفدار پیدا کرد. حداقل در طبقه متوسط شهرنشین. به همین دلیل گمان می کنم موضوعات فرهنگی و اجتماعی هم اهمیت خودش را دارد.
