در شرایطی که در دو سال گذشته وزارت نفت تحت نظارت سپاه ناکامی چشمگیری در تولید و صادرات نفت داشته، بیژن نامدار زنگنه، وزیر نفت دوران اصلاحات، ضمن درخواست از سردار قاسمی برای انجام کار “گروهبانی”، از تغییرات گسترده در بدنه این وزارت خانه در هشت سال اخیر خبر داده است. از سوی دیگر مدیر عامل سابق شرکت نفت و گاز پارس از هزینه ۴۶ میلیارد دلاری در پارس جنوبی خبر داده آن هم بدون اینکه حتی یک فازجدید از آن قابل بهره برداری باشد.
وزیر نفت دولت اصلاحات در گفتگو با خبرگزاری دانشجویان ایران ـ ایسنا ـ به طور تلویحی رستم قاسمی را در قامت وزیر کنونی نفت یک “گروهبان” خوانده است؛گروهبانی که باید جای خود را به یک “ژنرال” دهد.
در حالی که وزرای کابینه محمود احمدی نژاد تا چند هفته دیگر باید از پاستور خارج شوند و جای خود را به کابینه حسن روحانی بدهند، بیژن نامدار زنگنه از لزوم ورود افراد “حرفه ای و کاربلد” به وزارت نفت سخن گفته و افزوده است: “باید گروهبان‌هایی که الان سر کار هستند بروند کار گروهبانی کنند تا ژنرال‌ها کارها را انجام دهند.”
زنگنه به طور کنایه آمیز رستم قاسمی را مخاطب قرار داده است. در حالی که قاسمی از سرداران ارشد سپاه پاسداران محسوب می شود، “گروهبان” خوانده شدن وی از سوی زنگنه احتمالا بی پاسخ نخواهد ماند.
تابستان ۹۰ در حالی که دعوای محمود احمدی نژاد با فرماندهان سپاه به اوج خود رسیده بود و نهادهای امنیتی سپاه بسیاری از حلقه نزدیک به نهاد ریاست جمهوری ـ– موسوم به “جریان انحرافی” ـ– را بازداشت کرده بودند، رئیس دولت وزارت نفت را به سرداران پیشکش کرد. وی رستم قاسمی را به عنوان وزیر پیشنهادی نفت به مجلس هشتم معرفی کرد تا آن ها نیز برای اعلام حمایت خود از سپاه سردار رستم قاسمی، با ۲۱۶ رای وی را برای در اختیار گرفتن سکان وزارت نفت به پاستور بفرستند.
کمتر از یک ماه پس از حضور رستم قاسمی در وزارت نفت، سپاه قرارداد ساخت خط لوله اتیلن با هدف تامین خوراک مجتمع پتروشیمی استان فارس را با این وزارت خانه امضا کرد؛ خط لوله ای به طول بیش از ۵۰۰ کیلومتر و ارزشی بیش از ۵۰۰ میلیون دلار. پروژه هایی که قرارگاه خاتم در شش سال گذشته عایدش شده بالغ بر ۲۵ میلیارد دلار است؛ رقمی که به نوشته کلمه “در عرف قراردادهای نفتی جهان آنچنان بزرگ است که کارتل های بزرگ نفتی نیز نمی توانند با چندین دهه سابقه درخشان نفتی و در دست داشتن تکنولوژی های روز دنیا و دسترسی به بهترین منابع و نیروهای انسانی متخصص و ماهر، این مقدار پروژه را در این مدت کوتاه اخذ کنند و آن را به انجام رسانند.”
گفتنی است چند روز پس از انتصاب رستم قاسمی به وزارت نفت، فرمانده کل سپاه، خرسند از در اختیار گرفتن کلید چاه های نفت توسط یکی از سرداران نزدیک به وی، ضمن دفاع از فعالیت های اقتصادی سپاه خاطرنشان کرد سپاه از این پس فقط به پروژه های اقتصادی تبالای “۱۰۰ میلیارد تومان” علاقه مند است.
کارشناسان اقتصادی اما دوران وزارت این سردار سپاه را سیاه می دانند. همزمان با تحریم های ایالات متحده و اتحادیه اروپا علیه حوزه انرژی، به دلیل سو مدیریت و فساد گسترده در بدنه وزارت نفت، میزان صادرات طلای سیاه ایران تنها در عرض یک سال از ۲/۳ میلیون بشکه در روز در زمستان ۹۰، به ۷۰۰ هزار بشکه در بهار امسال رسید. گرچه گفته می شود سپاه در این مدت توانست با استفاده از فروش قاچاقی نفت به در آمد های سرشاری دست یابد.
بی جهت نبود که علی مطهری دو سال پیش در جلسه رای اعتماد به رستم قاسمی به عنوان تنها نماینده مخالف سردار پشت تریبون قرار گرفت تا مخالفت خود را نه با سردار قاسمی بلکه با سپاه عنوان کند: “مخالفت با روند ورود نظامیان به حوزه سیاسی و قدرت است.”
فرزند آیت الله مرتضی مطهری-ـ از تئوریسین های اصلی جمهوری اسلامی ـ- سپاه را متهم به “تصاحب” پروژه های عمرانی و اپراتور سوم مخابرات در رقابتی “نابرابر” دانسته و تاکید کرده بود: “با اضافه شدن حوزه عظیم نفت به آن این اتهام رفع نخواهد شد.”
آمارهای تازه حکایت دارد که رتبه ایران در اوپک که همواره به طور سنتی پس از عربستان سعودی دوم بود، حالا پس از عراق، کویت و امارات متحده به پنجم رسیده است.
کسی که بیژن زنگنه وی را “گروهبان” خوانده است از زمان آغاز تحریم ها اظهارات ضد و نقیضی درباره دور زدن تحریم ها و فروش آن کرد. وی در ماه های اول به هیچ روی زیر بار کاهش فروش نفت و تاثیر شدید تحریم ها بر این حوزه نمی رفت و حتی یکبار ادعا کرد: “طرحی احتیاطی آماده کرده‌ایم تا کشور را بدون هیچ‌گونه درآمد نفت اداره کنیم.”
آبان پارسال هم وی برای محک زدن بازار گفت: “در صورتی که غرب تحریم‌های خود را علیه ایران تشدید کند جمهوری اسلامی هم در مقابل اقدام به قطع صادرات نفت خود خواهد کرد.”
در صورتی که بازارهای جهانی نفت حتی به تهدیدات لفظی سران اوپک هم بسیار حساس است و به سرعت دچار نوسان می شود اما دست سردار قاسمی برای بازارهای جهانی چنان رو بود که این اظهارات نه تنها باعث افزایش قیمت نفت نشد بلکه باعث کاهش آن هم شد.
تا اینکه زمستان گذشته سردار نفتی برای نخستین بار اذعان کرد که صادرات و فروش نفت ایران دست کم نسبت به سال گذشته ۴۰ درصد افت کرده است؛ اظهاراتی که در تناقض با ادعای قبلی وی بود. او پیش از آن در اظهار نظری عجیب گفته بود تحریم‌های اقتصادی غرب باعث رشد بیشتر اقتصاد کشور شده است.
فرمانده پیشین قرارگاه خاتم الانبیا سپاه اوایل دیماه هم گفته بود: “حدود دو ماه شرایط بدی داشتیم، اما با برنامه‌ریزی‌هایی که انجام شد، این گلوگاه را پشت سر گذاشتیم.”
وی با این حال باز نظرات بدیعی مطرح کرد. ۹ بهمن وی در مراسم چهارمین نمایشگاه تخصصی نفت، گاز، پالایش و پتروشیمی خوزستان حاضر شد و ادعا کرد برنامه وزارت نفت این است که تولید نفت را به روزانه ۵ میلیون و ۵۰۰ هزار بشکه نفت در روز برساند.
طلای سیاه، اولین منبع درآمد دولت ها در ایران است.چند ماه پیش محسن خجسته مهر ـ- معاون برنامه‌ریزی وزارت نفت ـ- در همایشی تحت عنوان “همایش تولید ملی و سرمایه ایرانی” اعلام کرده بود صنعت نفت ۶۵ درصد درآمد دولت را تشکیل می‌دهد. همچنین ۸۵ درصد درآمد ارزی نیز از فروش نفت به دست می آید؛ آماری که برخی معتقدند از این نیز بالاترست.
بیژن زنگنه چنان منتقد استیلای سپاه بر وزارت نفت در دو سال اخیر و حذف مدیران ارشد میانی آن است که می گوید نمی توان وزیر جدید را از شاکله کنونی وزارت نفت انتخاب کرد، چرا که به باور وی “الان از بدنه کسی باقی نمانده است.”
زنگنه که به خاطر سابقه طولانی وزارت در دولت های جمهوری اسلامی به شیخ الوزرا معروف است، مشخصات فردی که باید سکان وزارت نفت را بر عهده بگیرد چنین شرح داده است :” فردی که قرار است برای سمت وزارت نفت انتخاب شود باید مدیر ارشدی باشد که بتواند علاوه بر داشتن فهم و توان اجرایی خوب، فهم سیاسی هم داشته باشد.”
زنگنه در دولت های میرحسین موسوی، اکبر هاشمی و محمد خاتمی به عنوان وزیر جهاد، وزیر نیرو و وزیر نفت مشعول به کار بوده است.
زنگنه روز چهارشنبه در پاسخ به این سئوال که آیا پیشنهادی از سوی حسن روحانی برای وزارت نفت داشته، گفته است: “تاکنون در این زمینه با من صحبت نشده است اما در صورتی که نظرم را در این رابطه بخواهند اعلام می کنم.”
اواخر ماه گذشته پانا نیوز به نقل از یک مقام مطلع نوشته بود که بیژن زنگنه گزینه رئیس جمهور منتخب برای وزارت نفت است.
بیژن زنگنه پیش از برگزاری انتخابات در ماه اردبیهشت نیز انتقاد های تندی علیه وزارت نفت سردار قاسمی مطرح کرده بود. او گفته بود مشکل “بزرگ تر از تحریم ها”، شرایطی است که در این سال‌ها خارج از اراده مدیران و کارشناسان این صنعت بر آن تحمیل شده و تحریم‌ها هم مزید بر علت شده تا امروز که مشکلات نمود پیدا کرده است.
گفتنی است این هفته اکبر ترکان از مشاوران ارشد حسن روحانی از هزینه ده ها میلیارد دلاری وزارت نفت در پروژه پارس جنوبی و ناکامی کامل آن خبر داد. مدیرعامل اسبق شرکت نفت و گاز پارس به خبرگزاری مهر گفته است: “تاکنون ۴۶ میلیارد دلار در پارس جنوبی هزینه شده ضمن آنکه حتی یک فاز جدید و استاندارد این میدان مشترک هم آماده بهره برداری و تولید گاز نیست.“
