دو سال پس از آنکه دیمیتری مدودف رییس جمهور وقت روسیه اعلام کرد این کشور برای پایبندی به چهارمین قطعنامه تحریمی شورای امنیت سازمان ملل حاضر به تحویل سیستم موشکی اس۳۰۰ به ایران نیست، سفیر جمهوری اسلامی در مسکو علت عدم تحویل این سیستم موشکی را شرط روسیه برای عدم حمله به نیروگاه اتمی بوشهر اعلام کرد.
محمودرضا سجادی روز سه شنبه طی یک سخنرانی در پژوهشکده مطالعات استراتژیک خاور میانه در این مورد گفت: “روسیه تلاش می‌کند تا به بازار تسلیحاتی دنیا دست پیدا کند. روس‌ها هم در این جریان ضربه خورده‌اند چرا که موشک را تولید کرده بودند. بنابراین اگر نمی خواستند آن را به ایران بدهند اصلا تولید نمی‌کردند.”
او با گفتن اینکه “روسیه به دلیل همسایگی با ایران و تحت تأثیر تبلیغات صورت گرفته توسط غرب و اسراییل مبنی بر تهدیدآمیز بودن برنامه هسته‌یی ایران برای منطقه، از مساله هسته‌یی ایران به شدت احساس خطر امنیتی می‌کند” همچنین اظهار کرد: “شنیده ها حاکی است که روس‌ها لغو قرارداد و تحویل اس ـ ۳۰۰ به ایران را منوط به حمله نکردن غرب به بوشهر کرده‌اند.”
آقای سجادی درباره دلیل واقعی تأخیر طولانی مدت روسیه در ساخت و راهاندازی نیروگاه بوشهر نیز تاکید کرد: “درباره تاخیر در راهاندازی نیروگاه بوشهر سه نکته قابل توجه است. نخست، تفاوت تکنولوژی روسی با تکنولوژی غربی است. در ابتدای راهاندازی نیروگاه بوشهر، شرایط مشخص شده برای روسیه بر این مبنا بود که بایستی تکنولوژی و طرح خود را با سیستم و زیرساخت متفاوت موجود در نیروگاه بوشهر که آلمانی بود تطبیق دهند. همین موضوع سبب تأخیر یکی دو ساله در راهاندازی نیروگاه شد. قطعا اگر ایران یک سفارش جدید و مستقل برای ساخت نیروگاه می‌داد بهتر بود.”
او همچنین از عدم تمایل برخی نهادهای داخلی در این باره خبرداده و گفته است: “نکته دوم مربوط به وجود نداشتن تصمیم جدی در نهادهای داخلی ایران برای ساخت نیروگاه هسته‌یی در کشور از لحاظ به صرفه بودن یا نبودن ساخت نیروگاه هسته‌یی، با وجود امضاء قرارداد هسته‌یی با روسیه و صرف هزینه‌های کلان است. حتی در حال حاضر این موضوع در نهادهای داخلی وجود دارد. از نتایج این اختلاف میان تصمیم‌گیران پرداخت نکردن هزینه مالی به موقع به روس‌ها بود که نقشی جدی در این تأخیر داشت.”
سفیر جمهوری اسلامی در روسیه همچنین تحریم های بین المللی را در این وضعیت موثر دانسته و افزوده: “در زمان مشخص شده برای راهاندازی نیروگاه، ایران در اوج تحریم‌ها قرار داشت که این موضوع با توجه به اینکه قرار بود تمامی سیستم‌ها و ابزار مورد نیاز نیروگاه غربی باشد، زمان راهاندازی نیروگاه را با تأخیر زیادی مواجه کرد.”
یک روز پس از اظهارات سفیر جمهوری اسلامی، خبرگزاری فارس وابسته به سپاه پاسداران به نقل از وی در گفت و گویی با روزنامه روسی ایزوستیا نوشت: “اگر مقامات مسکو موافقت کنند که طبق قرارداد امضاء شده بین دو کشور این موشک‌ها را به طرف ایرانی تحویل دهند، جمهوری اسلامی از شکایت خویش صرف‌نظر خواهد کرد.”
عدم تحویل سامانه موشکی اس ۳۰۰ از سوی روسیه به جمهوری اسلامی درحالی به موضوع مناقشه برانگیز میان جمهوری اسلامی و روسیه تبدیل شده است که قرارداد عرضه سیستم‌های موشکی اس ۳۰۰ به ایران در ماه دسامبر سال ۲۰۰۵ میلادی، اندکی پس از روی کار آمدن محمود احمدی‌نژاد در دولت نهم، میان مقامات ایرانی و روس امضا شد.
روسیه در سالهای پس از عقد قرارداد فروش این سامانه موشکی که باید تا سال ۲۰۰۷ به ایران تحویل می‌شد، از این کار خودداری و عاقبت دیمیتری مدودف، رییس جمهور روسیه در اواخر ماه سپتامبر سال ۲۰۱۰ (شهریور۱۳۸۹) به طور رسمی اعلام کرد که به دلیل پایبندی به تحریم های قطعنامه چهارم شورای امنیت سازمان ملل(۱۹۲۹) این سامانه موشکی را به ایران تحویل نخواهد داد.
پیش تر نیز الکساندر فومین، معاون اول مدیر سازمان فدرال همکاریهای فنی و نظامی روسیه نیز ضمن اعلام پیروی روسیه از قطعنامه چهارم شورای امنیت علیه ایران(قطعنامه ۱۹۲۹) در این باره تاکید کرده بود: “بر اساس قطعنامه جدید شورای امنیت علیه ایران، مسکو هیچ گونه سیستم موشکی در اختیار تهران قرار نمی دهد.”
پس از این اظهارات در نیمه آبان ماه سال۸۹ محمود احمدی نژاد در شهر بجنورد، بدون نام بردن از روسیه، گفت: “برخی دولتمردان و مستکبران تحت تاثیر شیطان قرار گرفته اند. آنها فکر کرده‌اند اگر ما را به دشمنان بفروشند و برخی قرار‌دادهای دفاعی با ایران را که پولش را گرفته‌اند، یک طرفه و غیر‌قانونی ملغی و متوقف کنند، به ملت ایران آسیبی وارد می‌شود، اما این قرار‌دادها معتبر است و باید اجرا شود و اگر آنها اجرا نکنند، ملت ایران حقوق و خسارت‌های خود را از آنها خواهد گرفت.”
او که تا پیش از این از روسیه به عنوان “کشور دوست و برادر روسیه” یاد می کرد همچنین گفت: “اگر فکر می‌کنند یک قرارداد فروش چند موشک را لغو کنند، ملت ایران در برابر مستکبران و مثلا دولت آمریکا کوتاه می‌آید، چنین چیزی اتفاق نخواهد افتاد، چرا‌که ملت ایران برای دفاع از خودش نیاز به موشک‌های آنها ندارد و جوانان و مردم ایران با وحدت و انسجام قدرتی را خلق می‌کنند که آنها را در کاخ‌های خود منکوب خواهد کرد.”
با این همه تا یکسال پس از این اظهارات همچنان با افزایش تهدیدات و همچنین تحریم های بین المللی روزنه امیدی برای مقامات جمهوری اسلامی وجود داشت، چنانکه پس از دیدار مقامات روس و برخی مقامات نظامی امنیتی از نیروگاه بوشهر در شهریور ۱۳۹۰ جواد جهانگیرزاده از اعضای وقت کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس حتی از تمایل روس ها برای تحویل سیستم موشکی اس ۳۰۰ خبرداد.
این عضو مجلس هشتم در این باره عنوان کرده بود که “تمایل روس‌ها برای ارائه موشک های اس ۳۰۰ به ایران از آنجا ناشی می‌شود که مقامات مسکو از استقرار سپر دفاع موشکی ناتو در خاک ترکیه ناخشنودند و این ناخرسندی خود را با تحویل موشک‌هایی که تاکنون از ارائه آن به ما سر باز می‌زدند نشان خواهند داد.”
وی با این توضیحات همچنین تاکید کرده بود: “روس‌ها تمایلی ندارند که امریکایی‌ها در این منطقه حضور داشته باشند و امریکایی‌ها نیز به دلیل اهمیت فراوان تحولات منطقه خاورمیانه، نمی‌خواهند از این منطقه بروند. روس‌ها نیز که دریافته‌اند امریکایی‌ها به سادگی حاضر به خالی کردن میدان نیستند بر گزینه ایران سرمایه‌گذاری کرده‌اند و پس از سال‌ها می خواهند موشک‌های اس-۳۰۰ را به ما بدهند.”
این در حالی بود که در همین ماه سفیر جمهوری اسلامی در روسیه از شکایت ایران از روسیه خبرداده و گفته بود: “ایران به علت لغو یکطرفه قرارداد خرید سامانه دفاع ضد موشکی اس-۳۰۰ از طرف روسیه به دیوان بین‌المللی کیفری( ICC ) شکایت کرده است. در قرارداد خرید سامانه اس-۳۰۰ آمده است که اگر یکی از دو طرف به تعهداتش عمل نکرد، طرف دیگر بتواند به آی سی سی شکایت کند.”
سیدمحمودرضا سجادی درباره علت این شکایت نیز گفته بود: “یکی از مقامات روسیه که در این رابطه به ایران سفر داشت گفته است که اگر آی سی سی تشخیص داد که تحویل اس -۳۰۰ به ایران مغایر قطعنامه نیست؛ روسیه این سامانه را به ایران تحویل خواهد داد. ایران نیز چون معتقد است که تحویل اس-۳۰۰ مغایر با قطعنامه شورای امنیت نیست به آی. سی. سی شکایت کرد تا پس از برنده شدن در این پرونده روسیه مجوز تحویل اس-۳۰۰ را به ایران داشته باشد.”
در اسفندماه سال گذشته اما آناتولی آنتونوف معاون وزیر دفاع روسیه باردیگر تاکید کرد که کشورش به هیچ عنوان تحویل سیستم موشکی اس۳۰۰ به جمهوری اسلامی را از سرنخواهد گرفت. پس از این موضع گیری، امید مقامات جمهوری اسلامی نسبت به تحویل این سیستم موشکی بر باد رفت و آنها بر شکایت خود از روسیه پافشاری کردند.
در اواخر تیرماه سال جاری اما خبرگزاری ها با اعلام خبر اعلام وصول شکایت ۴ میلیارد دلاری جمهوری اسلامی از روسیه، از هشدار جدی مقامات روسیه به جمهوری اسلامی خبردادند و اعلام کردند مقامات روس خواسته اند تا ایران از شکایت خود صرف نظر کند.
در این ارتباط الکساندر لوکاشویچ، سخنگوی رسمی وزارت امور خارجه روسیه گفت: “روسیه منکر حق ایران برای تقدیم دادخواست به دادگاه نیست، اما بدون این کار نیز می‌توان مساله مناسبات دوجانبه مسکو و تهران را حل کرد.البته این حق مسلم هر کشور است که به دادگاه بین‌المللی شکایت کند، اما ما معتقد بوده و هستیم که این روشی نیست که بتواند مساله را حل کند.”
سخنگوی رسمی وزارت امور خارجه روسیه با اعلام اینکه “انگیزه تصمیم روسیه در این باره مطابق با قطعنامه شورای امنیت سازمان ملل به اطلاع طرف ایرانی رسانده شده” همچنین تاکید کرده بود که “امیدوارم عقل سلیم غلبه کرده و ما این مساله را از دستور کار مناسبات دوجانبه خود خارج سازیم.”
همان زمان از سوی برخی منابع غیر رسمی اعلام شد که جمهوری اسلامی پس از این هشدار از شکایت خود صرف نظر کرده است. پس از انتشار اخباری از این دست اما سرتیپ پاسدار احمد وحیدی وزیر دفاع جمهوری اسلامی به مجلس فراخوانده شد و در این ارتباط به اعضای مجلس توضیح داد.
به گفته اعضای مجلس احمد وحیدی با تاکید بر اینکه “حق ایران در دریافت این غرامت محفوظ است” به اعضای کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس گفته بود که”این معامله 2 طرف دارد، اگر طرف روسی مایل به تحویل اس ۳۰۰ به ایران نباشد، ما طبق چارچوب‌هایی که در قرارداد خود پیش‌بینی کرده‌ایم موضوع را پیگیری می‌کنیم که در زمان حاضر پیگیر تحویل اس ۳۰۰ به ایران هستیم.”
احمد بخشایشی یکی از اعضای این کمیسیون همچنین به نقل ازاحمد وحیدی اعلام کرد: “وزیر دفاع گفت از نظر ما این پرونده هنوز باز است و طرف روسی باید آن را به اجرا بگذارد البته ما تولید بومی سیستم‌های موشکی پدافند برد بلند را در دستور کار داریم.”
احمد وحیدی همچنین در این جلسه اعلام کرده بود که “پیش پرداخت‌هایی را که به روسیه برای خرید سامانه موشکی اس ۳۰۰ پرداخت شده بود پس گرفته ایم.”
