بیش از پنج درصد زنانی که در ۹ماهه نخست سال ۹۲ خورشیدی ازدواج کرده‌اند، کمتر از ۱۵ سال سن داشته‌اند. بر اساس تازه‌ترین آمار ارائه شده از سوی سازمان ثبت احوال ایران، در این مدت ۳۱ هزار دختربچه زیر ۱۵ سال ازدواج کرده‌اند. این گزارش همچنین می‌گوید بیشترین ترکیب ازدواج ثبت‌شده مربوط به ترکیب سنی مردان ۲۴-۲۰ساله با زنان ۱۹-۱۵ساله بوده که تعداد آن برابر با ۹۸هزار و ۹۸۳ مورد است.
ازدواج زودهنگام و قبل از سن قانونی به ویژه در میان دختربچه‌ها، یکی از معضلات قدیمی در کشور است؛ پدیده‌ای که همواره فعالان حقوق زنان و کودکان نسبت به رواج آن هشدار داده‌اند. درهمین راستا سازمان حقوق بشری “عدالت برای ایران”، به تازگی با ارسال نامه‌ای به ناوی پیلای، کمیسر عالی حقوق بشر سازمان ملل متحد، خواستار این شده که همراه با شورای حقوق بشر سازمان ملل به وضعیت ازدواج دختربچه‌ها در ایران توجه کنند و از دولت ایران در این زمینه پاسخ بخواهند. در این نامه آمده است: “تصویب بدون قید و شرط کنوانسیون بین‌المللی «رضایت در ازدواج، حداقل سن ازدواج و ثبت ازدواج» از سوی ایران، اصلاح قوانین داخلی در راستای ممنوعیت ازدواج دختران زیر ۱۸ سال و پیگیری قضایی تمامی افراد مسئول در ازدواج دختربچه ها همچون ولی قهری، شوهر و قضاتی که مجوز ازدواج را صادر می کنند، از جمله مواردی است که لازم است در مذاکرات با ایران مطرح و پیگیری شوند.”
نگرانی‌ها وقتی شدت می‌گیرد که بدانیم آمارهای رسمی تمام واقعیت را نمی‌گویند. بسیاری از کارشناسان معتقدند شمار این قبیل ازدواج‌ها بیش از آمار رسمی است. چنانچه دکتر شهلا کاظمی‌پور، عضو هیات علمی پژ‍وهشکده جمعیتی آسیا و اقیانوسیه پیش‌تر در این خصوص به ایرنا گفته بود: “در بحث آمار ازدواج‌های زودهنگام در برخی از مناطق، به دلیل آنکه سن دختر پایین است و هنوز به سن قانونی ازدواج نرسیده، ازدواجی ثبت نمی‌شود و تنها در صورت بروز بارداری است که برای ثبت ازدواج اقدام می‌کنند. همین موضوع باعث می‌شود آمارها در خصوص سن دختر در زمان ازدواج، خیلی هم دقیق نباشد.”
انکار مسئولان؛ اصرار کارشناسان
چهار سال پیش بود که محمد بنیادزاده، فعال حقوق کودکان اعلام کرد: “بیش از ۹۵۰ هزار کودک متاهل در ایران وجود دارد که ۸۵ درصد آنها را دختران تشکیل می‌دهند.” با وجود آمارهای رسمی و غیر رسمی، هستند مسئولانی که گستردگی این پدیده شوم را انکار می‌کنند. احمد تویسرکانی رئیس سازمان ثبت اسناد و املاک کشور اردیبهشت ماه امسال گفت: “هیچ دفتر خانه رسمی حق ثبت ازدواج زیر سن ۱۵ سال را ندارد ودر صورتی که مشاهده شود با آن برخورد قاطع می‌کنیم. تا کنون موردی در این زمینه که پائین‌تر از سن قانونی ازدواج به ثبت برسد را سراغ ندارم.”
انکار آمار ازدواج کودکان از سوی این مقام مسئول، واکنش فعالان کودک رابه دنبال داشت. در یکی از این واکنش‌ها ثریا عزیز پناه، عضو هیات مدیره انجمن حمایت از حقوق کودکان به ایلنا گفت: “اولین انتظار ما به عنوان فعالین حوزه کودک از مسئولین آن است که آمار درستی ارائه دهند زیرا آمار، پایه اظهار نظر‌ها و تحقیقات علمی است. هنگامی که آسیب‌زا بودن ازدواج در سنین کودکی به لحاظ علمی ثابت شده است انتظار می‌رود که مسئولین همانطور که به معضل افزایش سن ازدواج توجه می‌کنند به این مساله هم توجه کنند. بنابر این بهتر است که به دنبال کاهش آمار باشیم، نه انکار آمار.”
بچه‌هایی که بچه‌دار شدند
شمار دقیق دخترانی که در ۹ماهه نخست سال ۹۲ در سنین زیر ۱۵ سال ازدواج کرده‌اند ۳۰ هزار و ۹۵۶نفر است. این در حالی است که تعداد دختربچه‌هایی که در ۱۲ماه سال ۹۱ ازدواج کرده‌اند ۲۹ هزار و ۸۲۷ نفر بوده است. سازمان عدالت برای ایران در گزارشی آورده است: “آمار ازدواج دختربچه‌های زیر ۱۵ سال در ایران طی سال‌های ۱۳۸۵-۱۳۹۲ رشد صعودی داشته است. بر اساس جدیدترین آمار منتشر شده طی این هفت سال همواره بیش از یک سوم زنانی که ازدواج آنها ثبت شده زیر ۱۹ سال بوده است. بر اساس قوانین بین‌المللی که ایران متعهد به اجرای آن است، افراد زیر ۱۸ سال کودک محسوب می شوند. با وجود اینکه تقسیم‌بندی سنی آماردهی رسمی ایران مشخص نمی‌کند که چه تعداد ازاین دختربچه‌ها زیر ۱۸ سال داشته و چه تعدادی بین ۱۸ تا ۱۹ بوده‌اند «بالا بودن رقم دخترانی که زیر سن ۱۹ سال ازدواج می‌کنند» هشداری برای دقیق شدن در این زمینه است.”
همچنین بر اساس آخرین آمارهای اعلامی، تنها در سال ۱۳۹۱ بیش از ۱۱۰ هزار زایمان در سنین زیر ۱۹ سالگی زنان صورت گرفته است. یک هزار و ۶۳۵ مورد از این زایمان‌ها در بین دختربچه‌های ۱۰ تا ۱۴ ساله بوده است. در این سال چهار تولد برای مادر ۱۰ ساله، ۱۷ تولد برای مادر ۱۱ ساله، ۵۰ تولد برای مادر ۱۲ ساله، ۲۷۵ تولد برای مادر ۱۳ ساله و ۱۲۸۹ تولد برای مادر ۱۴ ساله ثبت شده است. همچنین براساس آمار سازمان ثبت احوال کشوردر این سال، چهار هزار و ۳۷۷ تولد برای مادران ۱۵ ساله، ده هزار و ۶۳۷ تولد برای مادران ۱۶ ساله، ۱۹ هزار و ۸۸۱ تولد برای مادران ۱۷ ساله، ۳۱ هزار و ۴۹۴ تولد برای مادران ۱۸ ساله و ۴۳ هزار و ۹۲۵ تولد برای مادران ۱۹ ساله به ثبت رسیده است.
مصلحتی در ازدواج کودکان نیست
ازدواج زیر سن قانونی بر خلاف پیمان‌نامه بین‌المللی حقوق کودک است. این پیمان نامه، سن زیر ۱۸ سال را سن کودک تعریف کرده که در آن بستن هرگونه قرارداد با کودک ممنوع است. در قوانین ایران سن ازدواج برای دختران ۱۳ سال و برای پسران ۱۵ سال است اما پدر یا “ولی قهری” می‌تواند فرزند زیر ۱۳ سالش را با اجازه دادگاه به عقد کسی دربیاورد. یک حقوقدان پیش‌تر در همین خصوص به روز گفته بود: “اینکه گفته می‌شود دادگاه مصلحت فرزند را تشخیص می‌دهد، استدلال صحیحی نیست، چه مصلحتی در ازدواج یک کودک وجود دارد؟ چه چیز داشتن رابطه جنسی در سنین زیر ۱۸ سالگی برای را برای یک کودک صلاح می‌داند؟ من به جرات می‌توانم بگویم بالای ۹۰ درصد حقوقدانان کشور موافق این هستند که سن ازدواج در قانون تا ۱۸ سال بالا بیاید. چرا که آسیب‌های ازدواج زودهنگام بر هیچ کس پوشیده نیست. من پرونده‌های زیادی در شهرستان در خصوص طلاق چنین ازدواج‌هایی داشته‌ام، حتی شنیدن خاطرات دختربچه‌هایی که در سنین کودکی ازدواج کرده‌اند زجر آور است.”
کارشناسان معتقدند دختران خردسالی که در سنین پایین مجبور به ازدواج می شوند عموما به دلیل آنکه نتوانسته‌اند دوران کودکی و نوجوانی خود را به درستی طی کنند به مرور زمان دچار بیماری روحی و روانی شدیدی می‌شوند و دست به فرار از خانه، تن‌فروشی و حتی خودکشی می‌زنند. هچنین تحقیقات نشان می‌دهد دخترانی که به صورت زودهنگام به ازدواج اجباری در سنین زیر ۱۸ تن داده‌اند، بیشتر به قبول خشونت خانگی توسط شوهرانشان تن می‌دهند و اغلب مورد تجاوز از سوی شوهرانشان قرار می‌گیرند.
