کاهش قیمت نفت از زمان فروپاشی مالی سال ۲۰۰۸ به بدترین حالت خود رسیده است و این تهدید را بوجود آورده که همان تاثیر جهانی سقوط قیمت‌ها در سه دهه پیش را ایجاد کند که منجر به بحران بدهی مکزیک و پایان اتحاد جماهیر شوروی شد.
روسیه که بزرگترین تولیدکننده نفت در جهان است، دیگر نمی‌تواند برای نجات از بحران اقتصادی ناشی از تحریم‌های اروپا و آمریکا به درآمد سابق متکی باشد. ایران نیز که بطور مشابه درگیر تحریم‌هاست، مجبور است یارانه‌های بیشتری را حذف کند که باعث دشواری فزاینده زندگی شهروندانش خواهد شد. نیجریه که درگیر جنگ با شورشیان اسلام‌گراست و ونزوئلا که از سیاست‌های غلط سیاسی و اقتصادی رنج می‌برد هم از بازندگان تصمیم هفته پیش اوپک هستند که برخی از متخصصان می‌گویند موجب اولین سقوط آزاد قیمت نفت در چند دهه اخیر خواهد شد.
جهان که پیشاپیش درگیر شورشیان تحت حمایت روسیه در اوکراین و پیشروی‌های داعش در خاورمیانه است با کاهش قیمت نفت خام بیش از این متلاطم خواهد شد. بازارهای انرژی جهانی با افزایش تولید نفت آمریکای شمالی با روش هیدرولیک تغییرات عمده ای کرده است.
بنزین ارزان
عده کمی انتظار چنین حجم و سرعت افزایش تولید آمریکا را داشتند. با باز شدن شیر منابع جدید نفتی، برخی از صادرکنندگان نفت در خارج از این کشور نتوانستند در اقتصادهای خود سرمایه‌گذاری کنند. دولت‌ها که به نفت بشکه‌ای ۱۰۰ دلار عادت داشتند برای هر گالن بنزین ۵ سنت یارانه در نظر می‌گرفتند تا شهروندانشان را راضی نگه دارند. حالا این موضوع به خطر افتاده است.
پل استیونز از بخش انرژی، محیط زیست و منابع چتهم هاوس لندن می‌گوید: “اگر دولت‌ها نتوانند پول خرج کنند تا بچه‌ها را از خیابان جمع کنند آن‌ها دوباره به خیابان برمی‌گردند و شاهد شکاف سیاسی و ناآرامی خواهیم بود. اکثر اعضای اوپک برای تراز کردن بودجه خود به نفت بالای ۱۰۰ دلار نیاز دارند. اگر شروع به کاهش هزینه‌های خود نکنند به مشکل برمی‌خورند.”
هزینه به مثابه محک
امسال قیمت نفت ۳۸ درصد کاهش داشته است و از لحاظ تئوری تولید می‌تواند آنقدر ادامه داشته باشد که قیمت‌ها کمتر از هزینه روزانه چاه‌ها شود. استیونز می‌گوید ممکن است برخی از تولیدکنندگان نفت آمریکا با قیمت بشکه‌ای ۴۰ دلار نابود شوند. آژانس بین‌المللی انرژی می‌گوید، حفاری‌های نوین در آمریکا، که اوپک به دنبال خارج کردن آن‌ها از گردونه بازار است، با قیمت ۴۲ دلار می‌توانند هزینه خود را سر به سر کنند.
به گزارش فایننشیال پست، موری ادواردز، رئیس منابع طبیعی کانادا می‌گوید، پیش از تثبیت قیمت‌ها روی ۷۰ تا ۷۵ دلار، ممکن است قیمت نفت خام تا بشکه‌ای ۳۰ دلار هم سقوط کند.
همه ضرر نمی‌کنند
صندوق بین‌المللی پول در ماه اکتبر گفت کشورهای مختلف برای تراز بودجه خود به قیمت‌های گوناگونی نیاز دارند. از یک طرف کویت، قطر و امارات هستند که با نفت ۷۰ دلاری هم می‌توانند کنار بیایند و از طرف دیگر ایران به نفت ۱۳۶ دلاری و ونزوئلا و نیجریه به نفت ۱۲۰ دلاری و روسیه به قیمت ۱۰۱ دلار نیاز دارد.
در دهه ۱۹۸۰ عربستان که می‌خواست از سهم بازار خود دفاع کند، با تصمیمات خود قیمت نفت را به بشکه‌ای ۱۲ دلار رساند.
شکنندگی روسیه
الن ون مهرن، تحلیلگر ارشد دانسکه بانک در کپنهاگ می‌گوید: «روسیه به طور خاص بسیار شکننده است. کاهش قیمت نفت در سال‌های ۹۸-۱۹۹۷ یکی از عوامل فشاری بود که نهایتا منجر به شکست روسیه در اوت ۱۹۹۸ شد.»
نفت و گاز ۶۸ درصد صادرات روسیه و ۵۰ درصد بودجه دولت را تشکیل می‌دهد. روسیه امسال حدود ۹۰ میلیارد دلار از ذخیره ارزی خود را از دست داده است که برابر با ۴.۵ درصد اقتصادش است. روبل از ماه ژوئن ۳۵ درصد در مقابل دلار کاهش داشته است.
این نیز بگذرد
در حالیکه وزیر اقتصاد و برخی از مدیران نفتی روسیه نسبت به روزهای سخت هشدار داده‌اند، اما ولادمیر پوتین گفته است، قیمت نفت نمی‌تواند او را تسلیم خواسته‌های غرب کند. او در ۲۸ نوامبر در سوچی گفت: “دارد زمستان می‌شود و من مطمئنم در این فصل یا اواسط سال آینده بازار دوباره تراز می‌شود.”
صندوق بین‌المللی پول می‌گوید، حتی پیش از کاهش قیمت‌ها، صادرات نفت ایران بخاطر تحریم‌ها به شدت کاهش یافته بود. تولید به پایین‌ترین سطح خود در ۲۰ سال گذشته رسیده و از ۲ میلیون بشکه در روز به ۱ میلیون رسیده است. ریال نیز ۸۰ درصد از ارزش خود را در بازار سیاه از دست داده است.
کاهش قیمت نفت می‌تواند به شهروندان ایرانی فشار زیادی وارد کند، اما بعید است به اندازه‌ای باشد که رهبران این کشور برنامه هسته‌ای خود را کنار بگذارند.
سوزان ملونی از موسسه بروکینگز می‌گوید: “کاهش قیمت نفت بازی را برای ایران تغییر نمی‌دهد. ایران پیشاپیش به خاطر تحریم‌ها میلیاردها دلار از دست داده و کاهش قیمت موضوع مهمی محسوب نمی‌شود.”
با همه این‌ها کاهش قیمت‌ها می‌تواند به نفع اقتصاد کلی جهان باشد. سازمان همکاری و توسعه اقتصادی تخمین می‌زند که کاهش ۲۰ دلاری در قیمت پس از دو سال موجب ۰.۴ درصد رشد اعضایش خواهد شد. در همین مدت ۰.۵ درصد تورم را کاهش می‌دهد و بانک‌های مرکزی را تشویق می‌کند نرخ بهره را پایین نگه دارند یا حتی مشوق‌هایی بدهند.
کشورهای اروپایی مثل فرانسه و آلمان ۱۰ تا ۱۲ درصد پول خود را صرف خرید انرژی می‌کنند.
منبع: بلومبرگ – اول دسامبر
