حمید احدی
دو روز بعد از ادعای تکذیب شده ثمره هاشمی درباره درایت رییس جمهور در تبدیل ارز کشور به یورو و طلا، بنا به آمار رسمی بانک مرکزی آشکار گردید که این “درایت” بیش از 4.6 میلیارد دلار به کشور صدمه زده چرا که در دو سال گذشته دلار به بهای ارزان فروخته شده و حالا که بهای دلار به شدت افزایش یافته برای چهل میلیارد دلار واردات، دولت مجبور به خرید دلار گران شده و حدود شصت میلیون دلار هم کارمزد پرداخت کرده است.
اول بار ماجرای تبدیل ارز ها را ثمره هاشمی وقتی خبر داد که به گزارش ایلنا برای سخنرانی در یک همایش آماده می شد. وی گفت: با درایت رئیس جمهور ارزهای کشور به طلا تبدیل شده است.
انتشار این خبر بلافاصله این سئوال را ایجاد کرد که این “درایت” بر اساس کدام مجوز انجام شده و این نگرانی به وجود آمد که مبادا بعد از انحلال شورای پول و اعتبار و در جریان اختلاف ها و درگیری های رییس جمهور با طهماسب مظاهری، رییس بانک مرکزی سابق چنین اتفاقی برای ذخایر کشور رخ داده و موجب زیان بیت المال شده باشد. همین نگرانی ها بود که باعث شد گفته مشاور ارشد رییس جمهور در خبر ایلنا تصحیح شود.
خبر یک روز پس از انتشار به گونه ای با تعدیل و به اصطلاح تصحیح مواجه شد. ثمره هاشمی در تصحیح خبر واژه ”ارزهای معتبر و طلا” را جایگزین کلمه “طلا” کرد اما این تغییر هم مشکلی را حل نکرد و پیگیری ادامه یافت؛ چرا که کارشناسان به این خبرگزاری گفتند تبدیل ارزهای کشور به طلا اقدامی پرریسک به حساب می آید. نگرانی ها در این زمینه وقتی به اوج رسید که معلوم شد در یک سال گذشته ارزش دلار تقویت و ارزش طلا تضعیف شده است. پس باید سئوال می شد که زمان عملیات “درایت آمیز” تبدیل ارز به طلا کی است؟
چنین بود که مجتبی ثمره هاشمی به گفتگوی دیگری با خبرگزاری ایلنا تن داد تا از جزئیات این درایت پرده برداری کند.
متن مصاحبه
متن این سئوال و جواب که توسط خبرگزاری کار ایران صورت گرفته و مردم سالاری آن را منعکس کرده در زیر می آید:
شما گفته بودید با درایت رئیس جمهور بخشی از ذخایر ارزی کشور به طلا تبدیل شده است. امکان دارد جزئیات این خرید را توضیح دهید؟
اصلا این خبری که منتشر شد اشتباه بود و بنده نگفتم که ارزهای کشور به طلا تبدیل شده است.
خبر درست در این زمینه چیست؟
اصل خبر این بود که در واقع درآمدهای کشور و ارزهایی که ما در خارج کشور داریم به ارزهای معتبر تبدیل شده است. ارزهای معتبری که قابل نگهداری باشد.
پس موضوع خرید طلا اصلا مطرح نبوده؟ چنین کاری انجام نشده است؟
چرا، بحث طلا هم بوده; در واقع مقدار اندکی از این ارزها هم به طلا تبدیل شده است. این کار یک کار رایج است و طبق رویه معمول این کار را انجام دادیم و اندکی از منابع ارزی به فلزات گرانبها تبدیل شد.
علت این کار چه بود؟ آیا تشخیص داده شد که کاهش ارزش دلار رخ خواهد داد و ارزش طلا تقویت خواهد شد؟
اصلی ترین موضوع مساله کاهش شدید ارزش دلار بود.
اما در حال حاضر عکس این موضوع اتفاق افتاده، یعنی ارزش دلار تقویت شده و در داخل به بالای یک هزار تومان رسیده است و اتفاقا در طرف مقابل قیمت جهانی طلا افت شدیدی نسبت به چند ماه قبل پیدا کرده است…
خوب ما هم این را قبول داریم.
چه زمانی طلا خریداری شد؟
آن زمانی که این کار انجام شد قیمت دلار خیلی پایین بود.
آیا دقیقا مشخص هست که چه زمانی بود؟
شما خبرنگارید، بگردید پیدا کنید و ببینید کی بود.
احتمالا زمانی بوده که ارزش دلار پایین بوده و طلا گران
ارزش دلار زمانی خیلی پایین آمد که اجلاس اوپک در ریاض برگزار شد. حدود یک سال قبل یا یک سال و نیم قبل این کار انجام شد.
آن زمان طلا گران بود و دلار ارزان، اگر تبدیل دلار به طلا آن زمان انجام شده باشد که ضرر کرده ایم…
اگر خاطرتان باشد شما گفتید یک سوال می پرسید اما چند تا سوال پرسیدید…
همان یک سوال است، می خواهیم جوابش را کامل بگیریم.
سالم باشید…
محاسبه زیان
اما همچنان که تلاش ها برای پرده پوشی گاف مشاور ارشد از سوی دفتر رسانه ای ریاست جمهوری ادامه داشت، بانک مرکزی آماری منتشر کرد که نشان داد هزینه آن “درایت” برای کشور تا چه حد بوده است.
سرمایه روز یکشنبه در صدر اخبار و گزارش های خود نوشت “مسوولان دولتی و بانکی طی روزهای اخیر در حالی از سیاست های ارزی کشور در راستای تغییر دارایی های ارزی کشور از دلار به یورو و نهایتاً افزایش دارایی های ارزی ایران دفاع کردند که آمار و ارقام ارائه شده از سوی مسوولان بانک مرکزی، نشان دهنده کاهش دارایی های ایران، ناشی از این سیاست هاست.“
در ادامه این گزارش می خوانیم: محمود بهمنی، رئیس کل بانک مرکزی، در حاشیه نشست هیات دولت در هفته گذشته اعلام کرد: “با توجه به اینکه قسمت اعظم سبد ارزی ما یورو است، این برای کشور ما خیلی خوب است.” اما دقت بیش تر در آمار و گوش سپردن به سخنان کارشناسان که به اندازه رییس کل فعلی بانک مرکزی درگیر فشار های سطح بالا نیستند نشان داد که ماجرا جز این است و پنهان داشتن آن پشت کلماتی مانند “طی یک کارشناسی خوب” یا “درایت رییس جمهور” امکان پذیر نیست. در مقابل ادعای کلی و غیرشفاف رییس کل بانک مرکزی، گفته های پاشایی فام معاون اقتصادی بانک قرار دارد که در همایش بحران مالی جهان، چالش ها و فرصت های ایران، از زیان ایران به خاطر تقویت دلار خبر داد و گفت ارزش دارایی های ارزی کشور کاهش یافته است. به گفته او در پی گسترش بحران در سطح جهانی، دلار آمریکا در مقابل اغلب ارزهای دیگر، تقویت شده است. به عنوان مثال، ارزش دلار آمریکا در سه ماهه گذشته، نزدیک به دو درصد در برابر یورو تقویت شده است. معاون اقتصادی بانک مرکزی یادآور شد: “با توجه به ترکیب دارایی های ارزی کشور، تقویت دلار منجر به کاهش ارزش دلاری دارایی های خارجی خواهد شد.” وی با اشاره به ترکیب دارایی های ارزی بانک مرکزی در پایان مردادماه سال جاری گفت: “افزایش 10 درصدی ارزش دلار در مقابل سایر ارزها، موجب کاهش 6⁄7 درصدی [عملا بیش از 650 میلیون دلار] از دارایی های خارجی بانک مرکزی خواهد شد.”
پاشایی فام با بیان اینکه در نتیجه تقویت دلار در پنج ماهه اول سال جاری حدود 4200 میلیون دلار از ارزش دارایی های ارزی نزد بانک مرکزی کاسته شده که از این میزان 2377 میلیون دلار آن مربوط به حساب ذخیره ارزی است، گفت: “بیش از 650 میلیون دلار نیز از مانده بدهی ارزی کشور کاسته شده است.”
بنابراین، با استناد به گفته های رامین پاشایی فام، معاون اقتصادی بانک مرکزی، در اثر تقویت دلار نسبت به دیگر ارزها در سال جاری، نزدیک به چهار میلیارد و 600 میلیون دلار از دارایی های ارزی کشور کاسته شده است.
زیان های دیگر
روزنامه اقتصادی سرمایه نیز در گزارشی نظر کارشناسان پولی و بانکی را درباره تحولات نرخ ارزها پرسید و بیشتر آن ها اظهار عقیده کردند سیاست تبدیل دارایی های ارزی به یورو، یک سیاست اشتباه بوده که بر اساس تبلیغات سیاسی با سروصدای بسیار اعمال شده و به حساب درایت دولت گذاشته شده است.
به نوشته کارشناسان حتی اگر سیاست دولت در دوره ای که یورو در برابر دلار تقویت شد را مورد ارزیابی قرار دهیم باز هم مشاهده می کنیم که ایران در نهایت زیان کرده است. از آنجا که بخش اعظم نفت ایران در بازارهای جهانی با دلار به فروش می رسد بنابراین چنانچه ایران واردات خود را براساس یورو انجام می داد قاعدتاً باید دچار زیان می شد کما اینکه یکی از اقدامات وزارت صنایع در ماه های اخیر تصویب طرحی بود تا زیان ناشی از افزایش قیمت یورو جبران شود.
محرابیان وزیر صنایع خرداد گذشته اعلام کرد زیان سرمایه گذاران و صنعتگرانی که با استفاده از تسهیلات ذخیره ارزی اقدام به ورود تجهیزات و ماشین آلات صنعتی کرده اند و به علت افزایش قیمت یورو متضرر شده اند، جبران می شود. اما همچنان صاحبان صنایع منتظرند و هنوز هیچ گزارشی از میزان زیان صنایع ناشی از دریافت تسهیلات به یورو از سوی وزارت صنایع منتشر نشده است.
یک گزارش دولتی نشان میدهد با توجه به اینکه بخش صنعت [در کلیه سطوح کشاورزی، صنعت، معدن، حمل ونقل و خدمات فنی و مهندسی] تا پایان سال 86گذشته معادل 11 میلیارد دلار از حساب ذخیره ارزی به یورو تسهیلات دریافت کرده اند، اکنون با تقویت حدود 20 درصدی دلار در برابر یورو، تنها این بخش حدود سه میلیارد دلار زیان دیده است.
ماه گذشته در ملاقات ماهانه اعضای اتاق بازرگانی تهران با نمایندگان دولت تاکید شده بود که حتی تقویت یورو در مقابل دلار در شکل دیگری باعث زیان صنعتگران شده چراکه برای مثال آنان تسهیلات یورویی را از زمانی دریافت کرده اند که هر یورو حدود 750 تومان در بازار خرید و فروش می شد در حالی که آنان باید اکنون در بازپرداخت این تسهیلات یورو را با قیمت 1300 تا 1400 تومان از بازار خریداری کنند.
چه رسد به آنکه کارشناسان معتقدند واردات ایران بیشتر به دلار دریافت می شود و در آن جا اختیاری در دست خریدار نیست. پس ایران که یک بار هنگام تبدیل دلارهای نفتی به یورو و طلا [درایت رییس جمهور] مجبور به پرداخت کارمزد بانک های واسطه شد، یک بار دیگر هنگام پرداخت صورت حساب های چهل و پنجاه میلیارد دلاری واردات کشور مجبور شده دوباره این یورو هار ا به دلار برگرداند و کارمزد بدهد.
به گفته کارشناسان درایت رییس جمهور بیش از هر چه بانک های جهانی را بابت دریافت کارمزد شادمان کرده است.