بلز گوکلن
لغو تحریم ها، رعایت تعهدات، خطر تکثیر اتمی: مذاکرات با تهران روی چند موضوع در گردش است.
گروه شش کشور به لحاظ تئوری تا نیمه شب سه شنبه فرصت داشتند تا با آیت الله های ایرانی به نتیجه برسند: صرف نظر از بمب اتمی در ازای لغو تحریم های بین المللی. اکنون پس از ۱۲ سال کشمکش دیپلماتیک بی سابقه و دست یافتن به یک توافق مقدماتی که در تاریخ ۲۴ نوامبر ۲۰۱۳ در ژنو به امضاء رسید، به نتیجه رساندن موضوعات مورد بحث بسیار مشکل به نظر می رسد. درواقع دو طرف باید سازش‌های بی سابقه‌ای در این راستا انجام دهند، درحالی که نه جمهوری اسلامی و نه جامعه بین المللی خواهان شکست در روند مذاکرات که می تواند به یک فاجعه منجر شود نیستند: ظهور یک “کره شمالی شیعه” در مرکز خاورمیانه. جدا از موانع ژئوپلیتیکی [حمله اسراییل، مخالفت کشورهای عربی، تاخت و تاز تندروها در ایالات متحده و ایران] مباحثات در لوزان سوئیس روی ۵ موضوع معلق مانده.
۱- توافق تا چه مدت اعتبار خواهد داشت؟
این مهم ترین سؤال است. لوران فابیوس به عنوان نماینده فرانسه نقش قاطع خود را در این زمینه نشان داد. او به دروغ‌های گذشته جمهوری اسلامی درخصوص برنامه اتمی مخفی اش اشاره کرد و بار دیگر خواستار بازرسی موشکافانه از تأسیسات علمی این کشور طی یک مدت قابل توجه شد که البته ازسوی ایران “تحقیرآمیز” خوانده شد: یک چهارم قرن. واشنگتن با توافقی به مدت ۱۰ سال موافق بود. و روس ها نیز ظاهراً با کمتر از این مدت موافق بودند.
۲- برنامه زمانی برای لغو تحریم‌ها چگونه خواهد بود؟
تهران همچنان خواستار لغو فوری تحریم‌هاست، زیرا از ۹ سال پیش تاکنون تأثیر شدیدی بر اقتصاد این کشور گذاشته. ولی غربی ها نسبت به این مسأله بدگمان‌اند و خواستار آن هستند که بتوانند در صورت عدم رعایت تعهدات ازسوی تهران بلافاصله به حالت سابق بازگردند. به همین دلیل نظر آنها این است که لغو تحریم ها باید به صورت تدریجی انجام شود، چرا که این تنها ضمانت برای عدم انحراف تهران خواهد بود. یک دیپلمات اروپایی دراین خصوص می گوید: “متأسفانه نمی توان به سخنانی که بیان شده اطمینان کرد.” سازمان ملل تدابیر مجازات کننده ای را اتخاذ کرده که لغو آنها به رأی شورای امنیت و چراغ سبز آژانس اتمی بستگی دارد. و تمامی این موارد مستلزم زمان است. کاهش یا لغو تحریم های اروپا و آمریکا که به صورت یک جانبه اعمال گردیده به مراتب آسان تر خواهد بود.
۳- کنترل‌ها و اقدامات نظارتی چگونه انجام خواهد شد؟
جامعه بین المللی می خواهد تعداد سانتریفیوژهای ایران، که درحال حاضر ۱۹ هزار تاست، به ۶۰۰۰ تقلیل یابد. با اینکه ۶۰۰۰ سانتریفیوژ بیانگر چیز خاصی نیست، ولی همراه با نظارت بر منابع پلوتونیوم و دیگر تدابیر پیچیده فنی می‌تواند ایران را حداقل طی یک سال آینده از دستیابی به سلاح اتمی بازدارد. ولی ازسوی دیگر باید تمامی تأسیسات مخفی ایران را شناسایی کرد. آژانس اتمی در وین درتلاش است تا ایران پروتکل الحاقی پیمان منع گسترش جنگ افزارهای اتمی را بپذیرد. زیرا براساس متن این پروتکل، بازرسان که تاکنون هیچ اقتداری از خود نداشته اند، بالاخره خواهند توانست محل های مورد نظر خود را مورد تفتیش قرار دهند.
۴- چطور می توان ایران را مجاب به عقب نشینی کرد بدون اینکه مورد تحقیر قرار گیرد؟
رهبر انقلاب همواره اذعان داشته که تلاش برای دستیابی به سلاح اتمی برخلاف موازین اسلام است. بی شک آژانس اتمی، در صورت توافق، از بازرسی های آتی خود در سطل زباله های اتمی علی خامنه ای دست خالی بازخواهد گشت. آژانس اتمی نیز نگران این است که قربانی دوجانبه یک تفاهم تاریخی میان قدرت های جهانی و یک “دولت متقلب” شود. آژانس اتمی از سال ۲۰۱۱ تاکنون آشکارا مظنون به آن است که ایران یک برنامه نظامی اتمی داشته. این درحالی است که روابط میان ایران و “ژاندارم اتمی وین”، علی رغم لبخندهای ظاهری شان، بهبود نیافته و همچنان پرتنش است.
۵- چطور می توان خطرات مربوط به تکثیر اتمی را محدود کرد؟
منابع آژانس اتمی، در صورت توافق، همچنین نگران آن هستند که مافیای حاضر در ایران، ازجمله سپاه پاسداران و برخی دانشمندان این کشور، که مواضع شان با تحول شرایط کمی متزلزل شده، یک بازار سیاه از فن آوری هسته ای برپا کرده باشند. ایران از هر سو درگیر گروه های رقیب شده و ازبین بردن توان دردسرسازی آنها بسیار مشکل به نظر می‌رسد. اصلاح طلبان بر سر قدرت وعده داده اند که هر کاری خواهند کرد تا میزان ضرر و زیان را کاهش دهند، ولی قدرت مانور آنها در این حکومت دین سالار خودکامه همچنان ناچیز است.
منبع: لیبراسیون، ۳۱ مارس ۲۰۱۵
