تنها چند روز پس از آنکه وزیر کشور دو برابر و نیم شدن تعداد زنان معتاد در یک سال و نیم اخیر را “زنگ خطر جدی” دانست، معاون رییس جمهور در امور زنان و خانواده هم خبر داد که ۶۲ درصد زنان معتاد، متاهلند و اختلافات خانوادگی یکی از دلایل اعتیاد در زنان است. به گفته شهیندخت مولاوردی، فقر اقتصادی و فرهنگی، از جمله عواملی است که خانواده‌ها را درگیر اعتیاد می‌کند.
روز چهارشنبه، ۲۰ آذر، دومین جلسه کمیته زنان و خانواده‌های آسیب پذیر ستاد مبارزه با مواد مخدر برگزار شد که علاوه بر شهیندخت مولاوردی، مشاور دبیرکل ستاد مبارزه با مواد مخدر در امور زنان و خانواده هم در آن حضور داشت. زهرا بنیانیان با استناد به نتایج “طرح شیوع‌شناسی مصرف مواد”، تعداد تقریبی مصرف‌کنندگان مواد در سطح کشور را، یک میلیون و ۳۲۵ هزار نفر اعلام کرد که به این ترتیب با درنظر گرفتن بعد خانوار، حدود ۶ میلیون ایرانی به‌طور مستقیم درگیر مواد مخدر هستند. به گفته او این طرح در سال ۹۰ روی ۱۵ هزار نفر در کشور و در بازه سنی ۱۵ تا ۶۴ سال انجام شد که هفت هزار و ۹۰۰ نفر از این جامعه آماری را مردان و هفت هزار و ۱۰۰ تن را زنان تشکیل می‌دادند.
در دی ماه سال گذشته، آمار اعلام شده ستاد مبارزه با مواد مخدر نزدیک به دو میلیون نفر بوده که حتی این رقم هم مورد اعتراض و انتقاد کارشناسان قرار گرفته است.
بنا بر اعلام مشاور دبیرکل ستاد مبارزه با مواد مخدر، زنان ۹.۳ درصد از جمعیت معتادان را زنان تشکیل می‌دهند و بیشترین ماده مصرفی آنها به ترتیب تریاک، شیشه و کراک است.
بنیانیان با اشاره به اینکه ۶۲ درصد زنان معتاد متاهل هستند، گفته آنها به دلیل اعتیاد همسر، مشکلات خانوادگی و فقر به سمت مصرف مواد رفته‌اند.
او تاکید کرده است: “زنان معتاد، به خاطر پنهان کاری، نبود حمایت اجتماعی، عدم رهایی از اعتیاد و حفظ آبرو بیشتر از مردان در پنهان‌کاری اعتیاد خود دامن می‌زنند و این به منزله عدم بازگشت آنان به زندگی سالم برای همیشه است.”
از دیگر آمارهای اعلام شده در این جلسه، اعلام بازه سنی ۱۵ تا ۱۹ سالگی به عنوان مرحله شروع به مصرف مواد مخدر در نیمی از زنان معتاد ایرانی است که از آن به عنوان “سن بحرانی مصرف” نام برده شده. مشاور دبیرکل ستاد مبارزه با مواد مخدر همچنین معتقد است که اعتیاد در زنان، خطرناک‌تر از اعتیاد مردان است: “بروز عوارض فردی و اجتماعی اعتیاد در زنان نسبت به مردان بیشتر است و بر این اساس دامنه تاثیر اعتیاد زنان نه تنها، به فرد معتاد بلکه بر فرزندان و بعضاً آثار ویرانگر آن بر اجتماع خواهد بود و سرانجام فرد یا خودکشی می‌کند و یا به سمت انتقام می‌رود.”
بنیانیان، کسب لذت، کنجکاوی، تفریح، رفع مشکلات روحی، در دسترس بودن مواد، فشار دوستان، رفع درد، کار سنگین، کاهش علایم بیماری‌های جسمی، اختلافات خانوادگی و رفع مشکلات جنسی را به ترتیب از دلایل مهم شروع مصرف مواد در زنان ذکر کرد.
شهیندخت مولاوردی، معاون رییس جمهور در امور زنان و خانواده هم با بیان اینکه اعتیاد مرزهای تحصیل، فرهنگ و دین را درنوردیده است، تاکید کرد: “هیچکس نمی‌تواند مدعی شود که اعتیاد، تنها مختص یک گروه یا طبقه خاص از جامعه است.”
به اعتقاد او، آمار۶۲ درصدی تاهل در زنان معتاد و عاملیت ۱۰ درصدی اختلافات خانوادگی در شروع به اعتیاد زنان، اهمیت پرداختن به موضوع اعتیاد زنان را دو چندان می‌کند.
تابویی به نام اعتیاد زنان
هفته گذشته و پس از هشدار وزیر کشور، لیلا ارشد، مددکار اجتماعی و مدیرعامل نخستین مرکز گذری کاهش آسیب اعتیاد زنان در ایران به “روزآنلاین” گفت: “اقدمات درمانی اعتیاد برای زنان هم‌پای مردان پیشرفت نکرده. هنوز مساله اعتیاد زن، تابویی است که سدی برای راه درمان اعتیاد زن محسوب می‌شود و شرم آنها و ترس از خانواده‌ها، مانع مراجعه زنان به مراکز ترک اعتیاد است.”
به گفته او به دلیل شرایط اجتماعی و فرهنگی موجود در کشور، اعتیاد زنان تابو محسوب می‌شود و جامعه آن را بسیار ناپسندتر و غیر قابل قبول‌تر از اعتیاد مردان می‌داند، به این علت زنان به همین مراکز محدودی هم که وجود دارد کمتر مراجعه می‌کنند و کمتر حمایت می‌گیرند. از سوی دیگر، امکان ایجاد حمایت‌های اجتماعی هم برای زنان کمتر است؛ آن هم در حالیکه زنان معتاد نسبت به مردان معتاد با مشکلات بیشتری روبه رو هستند: “برخی مسئولان و مقامات بیشتر از مردم به مراکز حمایتی زنان انگ و برچسب می‌زنند و دلیلش هم تنها این است که گروه هدف گروه متفاوتی است و نیاز به حمایت و توجه بیشتری دارد.”
آمارهایی از اعتیاد در ایران
در زمستان ۹۱ و پس از مدت‌ها، آمار ثابت مانده تعداد معتادان مواد مخدر از سوی یک مرجع رسمی تغییر کرد. ستاد مبارزه با مواد مخدر اعلام کرد که نرخ شیوع مصرف مواد مخدر و روانگردانها ۲.۶۵ درصد است، یعنی در حدود یک میلیون و ۹۸۰ هزار ایرانی معتاد.
پیش از این و در دهه ۸۰ آمار معتادان اعلام شده از سوی نیروی انتظامی جمهوری اسلامی، روی عدد یک میلیون و ۲۰۰ هزار ثابت مانده بود. این آمار به مصرف‌کنندگان دائمی مواد مخدر اشاره دارد هرچند که علی هاشمی دبیرکل اسبق ستاد مبارزه با مواد مخدر آن را کاملا زیر سئوال می‌برد و می‌گوید: “سال ۱۳۳۴ که جمعیت ایران ۲۹ میلیون نفر بود نزدیک به یک و نیم میلیون مصرف‌کننده داشتیم، که این یعنی چیزی حدود ۹ درصد جمعیت کشور. همین طور طبق آماری که در اسناد کشور موجود است در سال ۵۶ آمار دو و نیم میلیون نفر را داشتیم. بعد از انقلاب و در سال ۶۶ آمار مصرف‌کننده‌ها دو میلیون نفر بود. در نهایت در سال ۸۳ که آن زمان خودم دبیر ستاد بودم یک کار تحقیقاتی با مشارکت ستاد، وزارت بهداشت و سازمان ملل انجام شد که طبق آن کل مصرف‌کننده‌ها اعم از دایمی خو تفننی سه میلیون و ۷۰۰ هزار تا شد. باید این را هم در نظر گرفت که جمعیت هم رشد کرده است بنابراین آمار کم نشده است.”
همچنین بر اساس اعلام سازمان پزشکی قانونی در هفت ماهه اول پارسال، هزار و ۵۵۶ معتاد بر اثر سوءمصرف مواد مخدر جان باخته‌اند. مرگ‌های ناشی از سوءمصرف مواد مخدر، از سال ۱۳۸۲ به بعد، دومین عامل مرگ مرگ‌های غیر طبیعی پس از تصادفات بوده است. بنا بر اعلام دفتر تحقیقات و آموزش ستاد مبارزه با مواد مخدر، از سال ۱۳۷۳ تا شش ماهه اول سال جاری، ۴۷ هزار و ۲۷۷ ایرانی براثر سوءمصرف مواد جان داده‌اند، یعنی به طور میانگین روزانه هفت نفر بر اثر سوء مصرف مواد مخدر می‌میرند. تحقیقات نشان می‌دهد که بالا‌ترین میزان فوت در این زمینه مربوط به سال ۱۳۸۸ بوده است.
از سوی دیگر دفتر مبارزه با مواد مخدر و جرایم مرتبط سازمان ملل متحد در ایران به صراحت می‌گوید که ایران دومین مصرف کننده مواد مخدر در جهان است. بخشی از میزان بالای شیوع به قیمت پایین و سهولت دسترسی برمی‌گردد که همسایگی با کشور افغانستان نیز در آن بی‌تاثیر نیست.
