۲۴۱ هزار کشته و سه میلیون و ۶۱۵ هزار مصدوم، رقمی است که برای تلفات حوادث رانندگی ایران در دهه ۸۰ برآورده شده است. به این ترتیب مجموع کشتگان حوادث رانندگی در این ۱۰ سال از مجموع شهدای ایران در جنگ ۸ ساله با عراق هم بیشتر بوده است و تصادفات هر دو سال یک بار به اندازه یک زلزله بم، جان شهروندان ایرانی را می‌گیرند.
این آمار در مراسم رونمایی از کتاب “قربانیان حوادث رانندگی دهه هشتاد از نگاه آمار” اعلام شد.
در این مراسم که روز دوشنبه ۱۷ تیر ماه برگزار شد، اسکندر مومنی، رییس پلیس راهور، احمد شجاعی، رییس سازمان پزشکی قانونی و محمود خدادوست، رییس مرکز تحقیقات سازمان پزشکی قانونی حضور داشتند و از آمار بالای تصادفات و میزان تلفات ناشی از آن صحبت کردند.
سردار مومنی با اشاره به کاهش هشت درصدی میزان تلفات رانندگی در اردیبهشت ماه امسال، اشاره‌ای به صحت و سقم آمار ارائه شده داشت و تاکید کرد که “آمار تصادفات را در صحنه پلیس اعلام می‌کند اما آمار نهایی باید از سوی پزشکی قانونی اعلام شود؛ اگر اورژانس و هلال احمر آماری را اعلام می کنند مربوط به فعالیت خودشان بوده است. “
این تاکید فرماندهی پلیس راهنمایی و رانندگی از آنجا ناشی می‌شود که چند ماه پیش آمار ارائه شده از سوی او با ارائه آمار اورژانس زیر سئوال رفته بود. مومنی اعلام کرده بود که شمار کشته‌های سرصحنه تصادفات در نوروز امسال نسبت به مدت مشابه در پارسال، پنج درصد کاهش داشته اما محمدتقی طالبیان، رییس اورژانس کشور روایت دیگری داشت: “آمار تصادفات رانندگی در نیمه اول تعطیلات نسبت به مدت مشابه سال گذشته کاهش نسبی داشت اما در نیمه دوم به صورت چشمگیری افزایش یافت به طوری که برآورد اورژانس کشور نشان می‌دهد، تعداد تصادفات رانندگی، مجروحان و مرگ و میر ناشی از آن در کل تعطیلات نسبت به سال گذشته افزایش یافته است. “
رییس سازمان نظام پزشکی کاهش تلفات مورد ادعای سردار مومنی را تایید کرد اما او و دیگر مقام مسوول سازمان نظام پزشکی حاضر در جلسه، آن قدر آمارهای نگران‌کننده و بحرانی ارائه کردند که دیگر کاهش آمار فروردین و اردیبهشت ماه چندان به چشم نیاید.
هر دو سال یک بار، زلزله بم!
رییس سازمان نظام پزشکی با مقایسه زلزله بم و حوادث رانندگی عنوان کرد: “در زلزله بم ۴۲ هزار نفر از هموطنان جان خود را از دست داده و نگاه دنیا به طرف این حادثه معطوف شد. هنوز در ذهن مردم ابعاد این زمین لرزه باقی مانده است. زلزله حادثه‌ای طبیعی و غیر قابل پیش‌بینی است در حالی که هر دو سال یکبار زلزله بم در جاده‌های کشور اتفاق می‌افتاد و کسی به آن توجه نمی‌کرد. “
به گفته او بیش از ۲۴ هزار نفر در سال در سوانح ترافیکی کشته می‌شدند و در کنار این تعداد کشته، تعداد بیشتری نیز دچار مصدومیت و معلولیت می شوند و هزینه بالایی را به خانواده‌ها تحمیل می کنند.
رییس مرکز تحقیقات سازمان پزشکی قانونی هم با اشاره به اینکه “تعداد قربانیان حوادث ترافیکی دهه ۸۰ (۲۴۱ هزار نفر)، ۱۲ درصد بیشتر از شهدای هشت سال دفاع مقدس است” جزییات بیشتری ارائه کرد.
بنا بر آمارهای او به طور میانگین در ۱۰ سال گذشته، روزی ۶۶ ایرانی در تصادفات جان باخته‌اند.
به گفته این مقام مسئول، به طور متوسط به ازای هر ۱۰۰ هزار نفر ۳۷ نفر در تصادفات رانندگی جان خود را از دست می‌دهند که این آمار در تهران ۲۲ نفر و در سمنان ۷۸ نفر بوده و میانگین سنی قربانیان تصادفات نیز ۳۷ سال است.
او همچنین اعلام کرد که حدود ۵۱ درصد قربانیان در صحنه تصادف جان خود را از دست می‌دهند. ۳۹ درصد نیز در بیمارستان و ۹ درصد در حین انتقال به بیمارستان فوت می کنند. یک درصد قربانیان هم در خانه می میرند.
علت مرگ در ۵۵ درصد سوانح ضربه به سر است. ۴۱ درصد قربانیان راننده و ۳۴ درصد سرنشین بوده و عابران پیاده در رده سوم قرار دارند. بیشترین قربانیان عابر پیاده هم مربوط به تهران بوده است.
همچنین اعلام شده که در ۶۱ درصد از موارد قربانیان به دلیل برخورد دو خودرو با یکدیگر فوت کرده‌اند. ۳۵ درصد از وسایل‌نقلیه دخیل در تصادفات، سواری بوده و پس از آن موتورسیکلت و کامیون بیشترین آمار را به خود اختصاص داده است. در ۲۱ درصد تصادفات مرگبار هم خودرویی دیگری درگیر نبوده و خودروی مورد نظر با گاردریل برخورد کرده یا واژگون شده است.
به طور کلی از سال ۸۵ تا ۹۰، ۶۱ درصد از تصادفات در جاده‌های برون شهری و ۳۰ درصد در معابر درون شهری رخ داده است. خدادوست خواستار بسیج ملی برای کاهش آمار تلفات رانندگی شد.
هزینه تصادفات، ۱۳ درصد بودجه عمومی کشور
اما تلفات جانی، تنها آسیبی نیست که حوادث رانندگی به دنبال دارد. ضرر اقتصادی هنگفتی نیز در نتیجه تعداد بالای تصادفات در ایران حاصل می‌شود که مرور ارقام آن، جالب توجه است.
بنا بر تحقیقاتی که دکتر اسماعیل آیتی در سال ۱۳۸۸ انجام داده و هفته‌نامه تجارت فردا به آن استناد کرده است، حدود هفت درصد از تولید ناخالص ملی ایران به دلیل تبعات سوانح رانندگی در ایران از بین می‌رود. نرخ متوسط رشد تولید ناخالص ملی در بهترین شرایط ۶. ۶ درصد در سال بوده است. به این ترتیب هر ساله ضرر ناشی از تصادفات رانندگی از رشد اقتصادی سالانه بیشتر است.
در مجموع ایران در طول پنج سال یعنی از سال ۱۳۸۳ تا سال ۱۳۸۷، ۶۱ هزار میلیارد تومان به دلیل تصادفات رانندگی ضرر کرده است. هزینه کل درمان مجروحان تصادفات ترافیکی ایران در سال ۱۳۸۶ به حدود ۱۳۶۷ میلیارد تومان رسیده که بالغ بر رقمی بیش از دو درصد بودجه کل کشور در آن سال بود. برآوردهای دیگری هم نشان می‌دهد که به طور کلی خسارت مالی فوت حدود ۶۳ نفر در روز و مجروحیت دست‌کم دو هزار نفر، سالانه به ۲۲ هزار میلیارد تومان می‌رسد. در این صورت اگررقم بودجه عمومی دولت در سال ۱۳۹۰ را که به ۱۶۴ هزار میلیارد تومان می‌رسید، در نظر بگیریم، هزینه تصادفات در این سال به ۱۳ درصد رقم این بودجه رسیده است.
مقصر و مسوول کیست
با وجود آمارهایی که از بحران تصادفات رانندگی در ایران خبر می‌دهد، هنوز به طور مشخص متولی و مسوول رسیدگی به این معضل ملی مشخص نیست. در مصاحبه‌های رسانه‌ای فرماندهان نیروی انتظامی از کیفیت پایین خودروها و جاده‌ها گلایه می‌شود و گاهی تقصیر متوجه رانندگانی می‌شود که قوانین راهنمایی و رانندگی را رعایت نمی‌کنند.
بیشتر کارشناسان اما ایمن نبودن خودروهای رایج در بازار ایران را یکی از عوامل اصلی بالابودن تصادفات می‌دانند.
بنا بر اعلام رسمی پلیس در تعطیلات نوروز امسال، خستگی و خواب آلودگی مهم‌ترین عامل حوادث جاده‌ای و پراید حادثه‌آفرین‌ترین خودرو بوده است.
در آماری که برای سال گذشته اعلام شده، پژو و پراید حدود ۷۰ درصد تولیدات داخل را به خود اختصاص می‌دهند اما در عین حال به دلیل ایمنی اندک و نقص‌های موجود، علاوه بر رکورد در تولید در تصادفات نیز رکورددار هستند. براساس آمارهای منتشر شده از سوی پلیس در سال ۹۱ از مجموع تولیدات خودروهای خانواده پژو، ۱۲۷ هزار و ۹۳۷ دستگاه دچار تصادف شدند تا رتبه اول را به خود اختصاص دهند. البته پس از آن‌ها نیز پراید با ۱۱۴ هزار و ۷۹۹ تصادف در رتبه دوم قرار دارد. البته تاکنون آماری از میزان تلفات این خودروها منتشر نشده است اما براساس اطلاعات موجود این دو خودرو جزو پنج خودرو پرتلفات کشور نیز هستند.
از سوی دیگر سال ۹۱ پرتصادفترین سال تصادفات ناوگان حمل و نقل عمومی بوده است و براساس آمار‌ها خودروهای شرکت ولوو و اسکانیا، دو خودروساز حمل و نقل عمومی در صدر پرتصادفترین خودروها قرار گرفته‌اند؛ خودروهایی که تصادف هرکدام از آن‌ها با تلفات ۱۵ خودرو برابری می‌کند.
