وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی کنترل فضای مجازی و ممنوعیت شبکه‌های ماهواره‌ای را غیرممکن و ناکارآمد دانست و توصیه کرد که به جای مقابله با افکار عمومی، کنترل افکار عمومی در دستور کار قرار بگیرد. به گفته علی جنتی «بهترین راه مقابله این است که ما نیز بتوانیم از شبکه‌های ماهواره‌ای و فضای مجازی نهایت استفاده را ببریم.»
دریافت شبکه ماهواره‌ای، بدون دیش
“همایش تخصصی معاونان اجتماعی ناجا” در دو روز گذشته در تهران برگزار شد و وزیر ارشاد یکی از سخنرانان آن بود. علی جنتی با اشاره به قوانین موجود در مقابله با شبکه‌های اجتماعی و شبکه‌های ماهواره‌ای و روش‌هایی مانند فیلترینگ یا جمع‌آوری دیش‌های ماهواره، برگزاری چنین همایش‌هایی را نشانه‌ای از تغییر در رویکردها و درک پدیده‌های اجتماعی و شناخت دقیق متغیرها دانست.
او با تشریح نقش رسانه‌ها بر افکار عمومی و ارتباط دوسویه مخاطبان با رسانه‌ها تاکید کرد که “نه مرزهای جغرافیایی اجازه کنترل رسانه‌ها را می‌دهند و نه الزامات حقوقی داخلی می‌تواند مانع آن شده و جلوی ورود اخبار از بیرون به داخل کشور را بگیرد.”
به گفته جنتی “اگر در گذشته می‌توانستیم با اعمال کنترل از طریق اعمال فشار بر اصحاب رسانه یا هدایت اخبار اطلاعات، اخبار عمومی را هدایت کرد و در اختیار حاکمیت قرار داد اما امروز صحنه عوض شده و چنین چیزی امکان‌پذیر نیست.”
وزیر ارشاد همچنین توضیح داد که جلوگیری از تبادل دوسویه اطلاعات در شبکه‌هایی نظیر وایبر، واتس‌آپ ممکن نیست.
جنتی همچنین عنوان کرد: “در حال حاضر حدود ۹۰۰۰ شبکه تلویزیونی و ماهواره‌ای فرامرزی داریم که بیش از نیمی از آنها در داخل قابل دریافت است. از سوی دیگر ۱۷۰ شبکه ماهواره‌ای فارسی‌زبان نیز فعالیت می‌کنند و بیش از ۸۷۰ میلیون سایت نیز که تعدادشان در ساعت در حال افزایش است، اخبار را به مخاطبان منتقل می‌کنند. به عنوان مثال تنها در سایت یوتیوپ در هر دقیقه ۳۰۰ ساعت فیلم دانلود می‌شود.”
این مقام دولتی در مقابل تولید محتوا را تجویز و توصیه کرد: “ما باید خودمان صحنه را در اختیار گرفته و به سهم خود تولیدکننده باشیم؛ چرا که هر اندازه حجم اطلاعات ما در این فضا بیشتر شود ما نیز می‌توانیم به همان اندازه بر افکار عمومی تأثیر بگذاریم.”
به گفته جنتی “بهترین راه مقابله این است که ما نیز بتوانیم از شبکه‌های ماهواره‌ای و فضای مجازی نهایت استفاده را ببریم.”
وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی همچنین گفت: “با توجه به برنامه‌ریزی‌های غربی‌ها ظرف دو سه سال آینده هر فردی بیش از ۲ هزار شبکه ماهواره‌ای را در تلفن همراهش دریافت کند. با گسترش تکنولوژی در آن زمان دیگر مردم دیشی نخواهند داشت که بخواهیم آن را به پایین بکشیم. البته وظیفه نیروی انتظامی اجرای قانون است و قانون هم ممنوعیت‌هایی برای استفاده از شبکه ماهواره‌ای، دیش و… دارد اما باید به عملکرد خودمان نیز نگاه کنیم و ببینیم اقداماتمان چقدر موثر بوده و چه حاصلی داشته و آیا به گسترش استفاده از شبکه‌های ماهواره‌ای منجر شده یا خیر.”
تداوم “ممنوعیت‌های مضحک”
این نخستین بار نیست که مقامات جمهوری اسلامی درباره بی‌اثر بودن اقدامات گران قیمت حکومتی برای کنترل فضای مجازی و یا برخوردهای خشن برای مقابله با ماهواره سخن می‌گویند. دولت تلاش کرده تا در یک سال اخیر از گسترده شدن دامنه فیلترینگ جلوگیری کند و به طرح‌هایی مانند “فیلترینگ هوشمند” رو آورده است. در اسفند ماه ۱۳۹۲، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی فیلترینگ فیس‌بوک را با ممنوعیت ویدئو در سال‌های گذشته مقایسه کرد و آن را “مضحک” خواند. او گفته بود: “من و مجموعه‌ای از فرهیختگان در کشور اعتقاد داریم که نمی‌توانیم افراد را در محیطی محدود محصور و ادعا کنیم هیچ ارتباطی با دنیا نداریم و به بهانه حفظ ارزش‌های اسلامی جلوی چیزی را بگیریم.”
بی‌اثر بودن جمع‌آوری دیش‌ها حتی خیلی پیش‌تر از آن و در زمان تبلیغات انتخابات ریاست‌جمهوری از سوی حسن روحانی عنوان شده بود. روحانی هم در جریان تبلیغات انتخاباتی خود گفته بود که “حریم خصوصی بسیار مهم است. من تعجب می‌کنم، نیروی انتظامی شنیدم در یک رسانه‌ای گفته بود که با راپل می‌توانیم روی پشت بام برویم، چون خصوصی نیست و مجموعه ۱۰ آپارتمان است. من واقعا دچار حیرت شدم، زیرا اگر پشت بام فضای مشاع است، برای صاحبان آپارتمان است نه بین آنها. کسانی که تحقیق کرده‌اند، گفته‌اند که جمع‌آوری دیش‌های ماهواره هیچ نتیجه‌ای نداشته است. آمارها نشان می‌دهد که ۵۰ درصد مردم از رسانه‌های خارجی استفاده می‌کنند، بنابراین ورود به حریم خصوصی ممنوع است.”
او اما وقتی برای نخستین بار به عنوان رییس جمهوری اسلامی به آمریکا رفت و در برابر سئوالی در مورد ممنوعیت ماهواره قرار گرفت، مدعی شد: “در ایران همه به راحتی به شبکه های ماهواره دسترسی دارند حتی روی پشت بام های هر روستایی آنتن ماهواره می بینید.”
با روی کار آمدن دولت روحانی، طرح جمع‌آوری ماهواره از سوی نیروی انتظامی متوقف نشده و همچنان پیگیری می‌شود. معاون سابق اجتماعی نیروی انتظامی در این باره توضیح داده بود که “استفاده از ماهواره، همچنان در کشور ممنوع است. قانون استفاده از ماهواره تاکنون تغییری نکرده البته ممکن است برخوردها متفاوت یا تعدیل شده باشد. اما به طور کلی ناجا موظف به اجرای برنامه‌ای است که به آن ابلاغ شده است.”
حتی عملیات جمع‌آوری دیش‌های ماهواره در مهر ماه سال گذشته منجر به مرگ یک شهروند شد که جزییات آن نخستین بار توسط روزآنلاین گزارش شد. اما آن گونه که وزیر ارشاد و مقامات ناجا می‌گویند با استناد به قوانین فعلی، رویه نیروی انتظامی تغییری نخواهد کرد حتی اگر وزیر ارشاد آن را ناکارآمد بداند.
