به گفته دیپلمات های اروپایی، ایران می تواند کار 188 کشور امضا کننده پیمان منع گسترش اتمی [NPT] را که از روز دوشنبه به مدت دو هفته در وین گردهم آمده اند دشوار کند. این گردهمایی به هدف تدارک دیدن کنفرانسی در زمینه بازنگری این پیمان در سال 2010 برگزار شده است.
در اولین کنفرانس بازنگری که در ماه مه 2005 در نیویورک برگزار شد، کشورهای عضو درخصوص یک دستور جلسه به توافق نرسیدند و این کنفرانس با شکست مواجه شد.
علی اصغر سلطانیه، سفیر ایران در آژانس اتمی، روز دوشنبه پس از مصاحبه با روزنامه نگاران بی تفاوتی خود را نسبت به این کنفرانس نشان داد. وی در این خصوص خاطرنشان کرد که مایل نبوده در دستور جلسه از برخی کشورها جانبداری شود. او گفت: “این مسأله می تواند تنش های بسیاری را برای یک کشور رقم بزند.”
به گفته یک دیپلمات، این موضع نشان می دهد که ایران قصد جلوگیری از هرگونه مذاکره واقعی درخصوص تعهدات دولت های عضو را دارد. درحال حاضر دیپلمات ها نگرانی خود را از اینکه سرنوشت این گردهمایی دو هفته ای نیز به سرنوشت گردهمایی نیویورک و مشاجرات جدید دچار شود اعلام کرده اند.
رودیگر لودکینگ، نماینده آلمان، به نام اتحادیه اروپا اظهار داشت که یک مباحثه در خصوص روند اجرایی این پیمان “بی حاصل” خواهد بود و در حال حاضر نباید برای انجام یک مذاکره اصولی پیرامون محتوا و مشکلات ریشه ای NPT مانع تراشید.
این پیمان که در بحبوحه جنگ سرد در سال 1970 مطرح و در سال 1995 تمدید شد، موجبات نارضایتی بسیاری از کشورها را فراهم کرده است. درواقع این پیمان، با شکل فعلی خود نمی تواند در برابر خطرات گسترش هسته ای که به ویژه از سوی برنامه اتمی ایران و کره شمالی به وجود آمده واکنش نشان دهد و به علاوه کاملاً ناسازگار به نظر می رسد.
یوکیا آمانو، سفیر ژاپن و رییس جلسه وین در این خصوص اظهار داشت: “بر همه کشورها واضح است که NPT در سال های اخیر با چالش های بسیار جدیی روبرو بوده و پرونده های هسته ای ایران و کره شمالی نیز شرایط سخت تری را برای آن به وجود آورده است.”
اورسولا پلاسنیک، وزیر امور خارجه اتریش، با افتتاح این کنفرانس خاطرنشان کرد که “امروز NPT یک بحران وخیم را پشت سر می گذارد”.
این پیمان که به هدف خلع سلاح هسته ای و جلوگیری از دستیابی کشورهای جدید به بمب اتمی مطرح شده بود، امروز در برابر برنامه اتمی کره شمالی که در اکتبر 2006 به آزمایش هسته ای نیز مبادرت ورزید، بسیار ناتوان ظاهر شده است. ازطرف دیگر، این پیمان علیرغم تحریم های تصویب شده توسط سازمان ملل، نتوانسته ایران را از گسترش فعالیت هایش در زمینه غنی سازی اورانیوم بازدارد.
ایالات متحده مانند اکثر کشورهای غربی اظهار امیدواری می کند که یک دولت حتی درصورت رعایت نکردن مفاد این پیمان، نسبت به تعهدات خود پایبند بماند؛ مانند اقدامی که پیونگ یانگ انجام داد و تهران نیز قادر به انجام آن است.
کریستوفر فورد، رییس هیأت امریکایی، در این مورد گفت: “کشوری که مفاد این پیمان را نقض می کند باید مسؤولیت اعمال خود را بپذیرد و نباید با یک اعلام ساده مبنی بر خروج از پیمان شیوه ای را برای پاک کردن تخطی هایش تحمیل کند.”
ازطرف دیگر، گروه کشورهای غیرمتعهد نیز به نوبه خود بر قدرت های بزرگ هسته ای که همچنین امضاء کننده این پیمان هستند خرده گرفته اند که چرا تعهدات خود را در زمینه خلع سلاح و شفافیت در فعالیت های اتمی اجرا نمی کنند. گروه کشورهای غیرمتعهد خواهان این هستند که اسراییل نیز در چارچوب این پیمان تعهداتی مشابه با تعهدات ایران را بپذیرد.
قابل ذکر است که پیمان منع گسترش اتمی همچنین از سوی برخی اقدامات کشورهای بزرگ هسته ای بسیار آسیب دیده: رویکرد جدید ایالات متحده مبنی بر حملات پیشگیرانه و اقدامات بریتانیا در مدرنیزه کردن زرادخانه های هسته ای خود.
تهران در چارچوب NPT می خواهد حق و حقوق خود را در زمینه گسترش یک چرخه کامل هسته ای به منظور اهداف صلح آمیز تضمین کند. ولی کشورهای غربی به ترفندهای این کشور در دستیابی به توان نظامی مظنون هستند.
یک دیپلمات اروپایی اظهار داشت: “شرکت کنندگان، مطابق با آیین نامه های کنفرانس، باید از امروز تا چهارشنبه ظهر درخصوص دستور جلسه به توافق برسند.”
مترجم: علی جواهری