پنجاه سالگی طرح

نویسنده
داریوش معمار

» حرف روز


شاعری که شیطنت خلاق ذهنش موجی نو در شعر فارسی ایجاد کرد، با کتابی به این راه رفت که نام «طرح» بر پیشانی آن بود. احمدرضا احمدی، جوان خوش‌سیما و خوش‌برخورد دهه ۴۰ این کتاب را با سرمایه خود و گروه شاعران جوان هم فکرش در قطع خشتی انتشار داد، او شاید به دلیل اینکه هنوز به اقبال یافتن شعرهای غریبش اطمینان کامل نداشت نام «طرح» برای نخستین کتاب خود برگزید. پس از آذر و دی‌ماه ۱۳۴۱ (زمان انتشار این کتاب) طرح‌ها‌ی احمدی موجی تازه در شعر فارسی به وجود آورد. این جریان نو در ادامه تلاش شاعرانه کسانی مانند: شین پرتو، هوشنگ ایرانی و گروه هنرمندان خروس جنگی برای آشنا کردن ذهن علاقه‌مندان شعر فارسی با فراواقع‌گرایی پیچیده و لایه‌لایه قرار داشت که با حمایت و نقادی «اسماعیل نوری‌علا» و «مهرداد صمدی» رفته‌رفته جای خود را پیدا کرد و عنوان موج نو را هم «فریدون رهنما» با وام گرفتن از موج نو سینما فرانسه بر آن گذاشت.

در مورد شکل‌گیری و شهرت یافتن جریان موج‌نو با شعر‌های احمد‌رضا احمدی می‌توان به قول منتقدی اشاره کرد که می‌گوید: «او نه دانش و تجربه «هوشنگ ایرانی» را داشت و نه صبر و پختگی «سهراب سپهری» در رفتار شعرش هویدا بود اما اقبالی تاریخی یافت و سرنوشتی تازه را رقم زد.» این سرنوشت تازه از نظر عده‌ای هیاهویی بر سر هیچ و ابتذال و هرج و مرج در شعر فارسی بود و از نظر عده‌ای دیگر دستیابی به مایه‌های ناب زبان ادبی محسوب می‌شد. اما هرچه بود «طرح» احمد‌رضا احمدی سرفصل عبور از سایه سنگین هارمونی درونی و کناری و تسلط قطعی معنا در شعر فارسی است و موجب شکل‌گیری دامنه‌دار‌ترین و مناقشه‌برانگیز‌ترین جریان نوگرای شعر فارسی شده که زیر عنوان اصلی موج نو عناوینی مانند: دیگر، حجم، ناب، شهادت، حرکت، ۷۰، ساده و… را (با در نظر گرفتن سلیقه‌های متفاوت شاعرانش) پرچم معرفی خود در پنج دهه گذشته کرده است.

اسماعیل نوری‌علا در تقسیم‌بندی که پیرامون موج نو و شاعران آن در همان سال‌های ابتدایی معرفی این جریان انجام داد این موج را به دو گروه اصیل و مشکل تقسیم‌بندی کرده که در هر گروه دو گروه دیگر با عنوان نثرگرایان اصیل و نظم‌گرایان اصیل معرفی شده‌اند.

در انتها بد نیست یادی هم از «محمود اعتمادزاده» (به آذین) کنیم که جزو نخستین حامیان طرح‌های احمدرضا احمدی برای انتشار در مطبوعات مطرح آن زمان بود .

منبع: روزنامه شرق