بهرنگ تاج دین
از نظر تحلیلگران، پروژه دولت ایران برای ایجاد یک شبکه ملی اینترنت باعث انزوای این کشور از شبکه اطلاعاتی جهانی خواهد شد.
این طرح ۸ سال پیش، زمانی که محمود احمدی نژاد رییس جمهور شد، اعلام گردید، ولی در آن زمان توجهی زیادی به آن معطوف نشد.
اکنون وضعیت متفاوت است و انتخابات ریاست جمهوری ایران در کمتر از دو ماه برگزار خواهد شد. برخی از تحلیلگران هشدار می دهند که این طرح تا حدی پیش رفته که مقامات می توانند کل کشور را از شبکه جهانی خارج کنند.
با این حال، سران جمهوری اسلامی ادعا می کنند که این طرح دسترسی به اینترنت را بهتر خواهد کرد و کشور را از حملات کامپیوتری مصون نگاه خواهد داشت.
از سال ۲۰۰۵، دولت سرمایه گذاری های بسیاری در زیرساخت های این طرح، اعم از نصب کابل های نوری و پایگاه های داده جدید، انجام داده؛ به طوری که از این پس تمامی صفحات اینترنتی در داخل کشور و نه در خارج اسکان داده خواهند شد.
زمانی که محمد سلیمانی، وزیر پیشین ارتباطات و فن آوری، از مشکلات ورود به اینترنت گلایه کرد، درواقع به سرخوردگی بسیاری از کاربران اینترنتی اشاره نمود.
او به خبرگزاری ایلنا گفت: “امروز صبح نتوانستم وارد حساب جی میل ام شوم. بالاخره منصرف شدم. چرا هیچ کس نمی خواهد مسؤولیت این کارها را برعهده گیرد؟”
ماه هاست که سایت ها و شبکه های اجتماعی داخل کشور با پیام هایی اشباع شده اند که به دسترسی کم سرعت به اینترنت و سرعت پایین دانلود اشاره می کنند.
و درحالی که برخی زیرساخت های قدیمی و انبوه کاربران را دلیل سرعت کم می دانند، توضیحات برخی دیگر کمی حزن انگیز است.
هابیل، یکی از کاربران اینترنت در تهران، می نویسد: “زمانی که پیر شویم، می توانیم با نوه های خود از دورانی حرف بزنیم که ابلیسی آمد و اینترنت را ملی کرد.”
آنچه که هابیل به آن اشاره می کند، دقیقاً همان طرح دولت برای ایجاد یک “شبکه اطلاعات ملی” است؛ نوعی از اینترانت برای کل کشور.
عزیز آشفته، یکی از مؤسسان سایت مشهور بالاترین، می گوید که برنامه نویسان دولت طی سال های اخیر سیستمی را توسعه داده اند که برای مردم امکان داد و ستد و برقراری ارتباط با یکدیگر را در داخل کشور به وجود می آورد.
درعین حال، به گفته آشفته، دولت می تواند دسترسی آنان به جهان خارج را تحت کنترل داشته باشد.
او به بی بی سی گفت که دولت “اکنون می تواند با یک کلید اینترنت را خاموش کند، بدون اینکه نگران قطع شدن ارتباط وزارتخانه ها و بانک ها باشد”.
محمود عنایت، پژوهشگر اینترنت ساکن لندن، تأکید می کند که مقامات سابقه بسیار طولانی برای فیلتر کردن سایت هایی دارند که آنها را جایز نمی دانند.
اولین هدف آنها سایت هایی است که دارای محتوای پورنو و پیام های ضد دولتی هستند. ولی نقطه عطف آن به سال ۲۰۰۶ زمانی که سایت بی بی فارسی را فیلتر کردند، مربوط می شود.
او در ادامه می گوید: “پس از آن، فیلتر کردن ها به یک ابزار سیاسی تبدیل شد و حتی دسترسی به سایت های خبری مستقل نیز فیلتر شد.”
نسلی که تشنه فن آوری است
علی رغم تلاش های دولت، ایران به یکی از کشورهای علاقه مند به اینترنت تبدیل شده.
براساس آخرین آمارها، در حدود ۴۵ میلیون نفر از جمعیت ۷۵ میلیون نفری این کشور به اینترنت دسترسی دارند و از این حیث، ایران بیشترین نسبت تعداد کاربر اینترنتی را در خاورمیانه داراست.
جان راکوفسکی، تحلیلگر اینترنتی مؤسسه تحقیقاتی فارستر، می گوید: “ایران مردمی دارد که تشنه فن آوری اند. بیش از نیمی از مردم این کشور زیر ۳۵ سال سن دارند و دورانی که کامپیوتر وجود نداشت را بخاطر نمی آورند.”
جوانان ایرانی طی یک دهه اخیر از شیوه هایی پیچیده برای دور زدن سانسورهای دولتی استفاده کرده اند. نتیجه آنکه سایت های جهانی شبکه های اجتماعی، مانند یوتیوب، توئیتر و فیس بوک، در ایران بسیار محبوب و مورد استفاده اند.
این مسأله به ویژه پس از آخرین انتخابات مناقشه آمیز ریاست جمهوری در ایران در سال ۲۰۰۹ مشهود بود؛ درواقع تظاهرات بزرگ خیابانی در اینترنت سازماندهی می شد.
درحالی که سران جمهوری اسلامی تلاش کردند فعالیت های روزنامه نگاران بین المللی را برای پوشش رویدادهای پس از انتخابات محدود سازند، ولی جوانان ایرانی بوسیله تلفن های همراه خود اخبار و تصاویر اعتراضات را در شبکه های اجتماعی منتشر کردند. این مسأله باعث شد تا جهانیان از رویدادهای غم انگیز داخل ایران مطلع شوند.
حکومت تهران درتلاش است تا زمانی که ایرانیان بار دیگر در ماه ژوئن در برابر صندوق های رأی حاضر می شوند، اتفاقات مشابه سال ۲۰۰۹ روی ندهد. تحلیلگران براین باورند که این مسأله می تواند یکی از انگیزه های ایجاد اینترنت ملی باشد.
ولی کارشناسان می گویند که در مقایسه این اقدام با رویکردهای دیگر کشورها مانند چین و کره شمالی که قصد کنترل اینترنت را دارند، این سؤال مطرح می شود که آیا دولت ایران قادر به ایجاد این وضعیت خواهد بود.
کره شمالی دارای یک اینترانت ملی تحت عنوان “کوانگ میونگ” [به معنی درخشان] است که تعداد محدودی از سایت های خبری محلی و خدمات گفتگوی اینترنتی را در اختیار کاربرانش قرار می دهد.
راکوفسکی دراین خصوص می گوید: “تفاوت در این است که کره ای ها هیچ گاه طعم داشتن اینترنت جهانی را نچشیده اند. درحالی که مردم ایران به اینترنت، وبلاگ ها، و توئیتر دسترسی داشته اند. گرفتن این سایت ها از آنها به مانند گرفتن مایحتاج شان است؛ برای آنها به مانند آب و غذاست.”
چین برخلاف کره شمالی دارای یک شبکه گسترده از اشخاصی است که به اینترنت وصل می شوند، ولی اکثر سایت های محبوب دارای نسخه های چینی هستند که در نزد مردم این کشور بسیار محبوب شده اند.
محمود عنایت می گوید: “برای فیس بوک، توئیتر و یوتیوب نیز نسحه های ایرانی ساخته شده، ولی هیچ یک از آنها به موفقیت دست نیافته اند.”
پس با این حساب، آیا سیستم اینترنت ملی می تواند برای ایرانیان جذاب باشد؟
استدلال دولت جمهوری اسلامی دایر بر جلوگیری از حملات کامپیوتری ازسوی کارشناسان این صنعت رد شده است.
سریع و ارزان
این سیستم تنها در زمینه سرعت می تواند از تأثیر کافی برخوردار باشد.
اینترنت ملی وعده ایجاد سیستمی را داده که ۶۰ بار سریع تر از بهترین سرعت موجود در بازار است. رضا معینی از سازمان گزارشگران بدون مرز، از این وضعیت به عنوان یک “آپارتاید دیجیتالی” یاد می کند.
نتایج این شبکه از هم اکنون در برخی مناطق قابل مشاهده است. محمود عنایت می گوید: “قبل از آن، اگر کسی مثلاً می خواست سایت وزارت دارایی را ببیند، ترافیک اینترنتی از حریم دیجیتال کشور خارج می شد و مجدداً به کشور بازمی گشت.”
اکنون دسترسی بسیار سریع تر و ارزان تر است، زیرا دیگر نیازی به استفاده از باند گذرگاه بین المللی و پرداخت پول برای آن نیست.
ولی علی رغم این پیشرفت ها، مشخص نیست که آیا این سرعت برای جبران دسترسی به صفحاتی که به ایرانیان اجازه می دهد با یکدیگر و با بقیه جهان در تماس باشند کافی خواهد بود یا خیر.
منبع: بی بی سی جهانی، ۲۹ آوریل
